3 Kasım 2020 tarihinde başlayan Amerika Birleşik Devletleri seciminin gayriresmi sonuclarına gore Joe Biden kazandı ancak resmi sonuc henuz acıklanmış değil. Bu nedenle de sonuc kesin değil. Yeni ABD başkanı kim olacak diye gunlerdir tum dunya gelişmeleri anlık olarak takip ediyor. Yeni ABD başkanı herkes tarafından merak ediliyor cunku ABD, dunyadaki en buyuk ekonomik ve askeri guclerden birine sahip durumda.
ABD başkanı tum bu buyuk ekonomik ve askeri gucu, sahip olduğu ozel ayrıcalıklarla yonetme yetkisi kazanıyor. Bu nedenle hem Amerikalılar hem de butun dunya halkları Yeni ABD başkanı konusunda hem heyecanlı hem de endişeli bir bekleyiş icindeler. Peki, ABD başkanı ne gibi ayrıcalıklara sahip? Bazıları oldukca şaşırtan ayrıcalıkları oğrendiğiniz zaman herkesin nefeslerini tutarak bu secim yarışını neden izlediğini anlayacaksınız.
[h=2]ABD başkanının sahip olduğu ayrıcalıklar:[/h] Başkomutanlık yetkisi Yurutme yetkisi Buyukelcileri atama yetkisi Yuksek Mahkeme hakimlerini atama yetkisi Veto yetkisi Ulusal Muhafızlar’a cağrı ayrıcalığı Ozel seyahat odeneği Ozel mobilya odeneği ABD başkanı ozel ucağı Ozel personel odeneği Omur boyu koruma hizmeti Ozel sinema salonu [h=3]Başkomutanlık yetkisi:[/h]
Bir ABD başkanı secildiği zaman hem devlet başkanı, hem hukumet başkanı hem de başkomutan gorevlerini ustleniyor. Başkomutanlık yetkisinin anlamı: ABD’de bulunan tum eyalet ordularının, silahlı kuvvetlerinin ve deniz kuvvetlerinin en yetkili gorevlisi olmaktır.
ABD başkanı başkomutan olarak; ulke dışına asker gonderebilir, askeri guc kullanımını onaylayabilir, nukleer silahların kullanılmasını emredebilir ve ordu uzerinde ozel duzenlemeler yapabilir. Bazı durumlarda Kongre ya da Senato desteği gerekse bile pek cok durumda başkan kendi başına karar verebilme yetkisine sahiptir.
[h=3]Yurutme yetkisi:[/h]
ABD başkanı hem devlet başkanı hem de hukumet başkanı olduğu icin ABD Anayasası’nın ikinci maddesine gore yurutme gucunu elinde bulundurur. Bu yetki ile; yaptırımların uygulanmasını durdurabilir, genel af kararlarını onaylayabilir ve uluslararası antlaşmaları sonlandırabilir.
Aynı zamanda Kongre’ye danışarak olağanustu hal ilan edebilir ve genel seferberlik ilan edebilir. Elbette, tum bu kararları aklına estiği gibi alamıyor. Kongre’den, Senato’dan ve bakanlardan aldığı tavsiyeler doğrultusunda bir karar veriyor. Ancak bu konularda son soz ABD başkanına aittir.
[h=3]Buyukelcileri atama yetkisi:[/h]
ABD secimlerinin tum dunyayı etkiliyor olmasının en buyuk nedenlerinden bir tanesi, ABD başkanının diğer ulkelerde bulunacak buyukelcileri atama yetkisine sahip olmasıdır. Bu yetkiyi kullanırken Senato coğunluğunun onayına ihtiyacı var ancak neredeyse her zaman bu onayı aldığı icin bu yetkinin son derece onemli olduğunu unutmamak gerekiyor.
[h=3]Yuksek Mahkeme hakimlerini atama yetkisi:[/h]
ABD başkanının Yuksek Mahkeme hakimlerini atama yetkisi, yerel anlamda en guclu yetkilerinden bir tanesidir. Cunku ulkede yaşanan ve tartışma yaşanan pek cok konuda Yuksek Mahkeme’nin son sozu soyleme yetkisi var. Bu nedenle Amerikalılar tarafından son derece hassas konulardan bir tanesidir.
[h=3]Veto yetkisi:[/h]
ABD başkanı hem Kongre tarafından onaylanan yasaları hem de yapılan anayasal değişiklikleri veto edebilir. Ozellikle son ABD başkanı Donald Trump soz konusu veto yetkisini defalarca kullanmış ve bu nedenle Kongre ile pek cok kez sorun yaşamıştır.
Ancak bircok yetkisi gibi ABD başkanının sahip olduğu veto yetkisinin de sınırları var. Kongre ve Senato uyelerinin ucte iki coğunluğu ile başkanın vetosu gecersiz kılınabiliyor. Bu nedenle pek cok yasanın başkan ile Kongre arasında git - gel yaşadığı biliniyor.
[h=3]Ulusal Muhafızlar’a cağrı ayrıcalığı:[/h]
Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Muhafızları her eyalette bulunan, hem eyalete hem de federal hukumete bağlı olan silahlı kuvvetlerdir. ABD başkanı kendi kararı ile ya da bir eyaletin isteği ile Ulusal Muhafızlar’ı goreve cağırabilir.
ABD Ulusal Muhafızları ordudan farklı olarak ulke icinde asayişi sağlama gorevini ustlenmiş ağır silahlı kolluk kuvvetleridir. Son donemde ulkede yaşanan ic catışmalarda sık sık goreve cağrıldıkları gorulmuş ve bu nedenle başkan; halk, Kongre ve Senato tarafından eleştirilmiştir.
[h=3]Ozel seyahat odeneği:[/h]
ABD başkanı, 50 bin dolar sağlık sigortası ve yıllık 400 bin dolar başkanlık maaşının yanı sıra kendisine ozel olarak ayrılmış bir butceden seyahat odeneği alıyor. Kongre tarafından belirleniyor olan ozel seyahat odeneği, Obama doneminde yıllık 200 bin dolardı.
[h=3]Ozel mobilya odeneği:[/h]
Secilen ABD başkanı ailesi ile birlikte ulkenin başkanlık ofisi olan Beyaz Saray’a taşındığı icin her başkana 100 bin dolar mobilya odeneği ayrılıyor. Son başkan Donald Trump’ın Beyaz Saray mobilya değişimi icin 1,75 milyon dolar harcadığı iddia ediliyor ancak bu rakamın kendi cebinden cıkıp cıkmadığı ise bilinmiyor.
[h=3]ABD başkanı ozel ucağı:[/h]
ABD başkanları seyahatleri sırasında mavi - beyaz renkli, Boeing 747 model Air Force One isimli başkanlık ucağını kullanıyorlar. Air Force One toplam 4 bin metrekare alana, ameliyat odasına ve başkana ozel alanlara sahip. Aynı anda 100 kişiye yemek verilebilen ucağın saatlik masrafı 200 bin dolar olarak biliniyor.
[h=3]Ozel personel odeneği:[/h]
Beyaz Saray’da başkanın ailesinin yanı sıra pek cok kişi daha yaşadığından ve calıştığından dolayı bu kişiler icin yatılı olarak calışan 100’den fazla personel bulunuyor. Aşcı, tesisatcı, temizlikci, bahcıvan gibi pek cok personel ile birlikte Beyaz Saray icin harcanan yıllık gider ortalama 4 milyon dolar olarak biliniyor. Ekstra masraflar haric.
[h=3]Omur boyu koruma hizmeti:[/h]
Gorev suresi boyunca kendisi ve ailesi İc Guvenlik İstihbarat birimleri tarafından korunan ABD başkanları, gorev sureleri bittikten sonra da omur boyu koruma hizmeti almaya devam ederler. Aynı şekilde başkanların cocukları da 16 yaşına kadar soz konusu koruma hizmetinden faydalanırlar.
Koruma hizmeti icine; başkanların gorev suresi sonrası aldıkları maddi tazminat, her başkan icin gercekleştirilen cenaze masrafı, halka acık yollarda direksiyon başına gecmeleri yasak olduğu icin surucu hizmeti gibi pek cok tutar daha dahil oluyor. 2017 yılında Gizli Servis butcesinin 1,9 milyar dolar olduğunu hatırlatmakta yarar var.
[h=3]Ozel sinema salonu:[/h]
Diğer ayrıcalıkların yanında Beyaz Saray’da bulunan bir sinema salonu cok onemli gibi gorunmese bile yalnızca ABD başkanı ve ailesinin sahip olduğu bir ayrıcalık olması acısından dikkat cekici bir nokta.
İlk kez ulkenin 32. başkanı Franklin D. Roosevelt tarafından Beyaz Saray’da bir oda, 51 koltuklu bir sinema salonuna donuşturulmuştur. Son first lady Melania Trump icin bu salon yeterli gelmemiş olacak ki, yonetim birimlerinin bulunduğu Batı Kanadı’nda bir sinema salonu daha acıldı.
ABD başkanlarının ulke ici ve ulke dışı konularda sahip oldukları yetkileri ve ayrıcalıkları gorduğumuz zaman ABD secimlerinin ve yeni başkanın bu kadar heyecan ve endişe yaratmasının nedeni anlaşılıyor. Bazıları oldukca şaşırtıcı olan yetkileri, ozellikler askeri olanları, duyunca endişe hissetmemek zor olsa gerek.