Askeri uzmanlar ve savunma analistleri, Dağlık Karabağ'da 44 gun suren catışmaların Azerbaycan'ın lehine sonuclanmasında ve savaş sahasında Ermenistan'a karşı ustunluk kurmasında silahlı ve silahsız insansız hava araclarının (İHA) etkin bir şekilde kullanmasının onemli rol oynadığını duşunuyor.
Uzmanlar, Dağlık Karabağ'ın, İHA ve SİHA'ların da onlem alınmadığı durumlarda ileriye donuk savaş ve catışma ortamlarını nasıl etkileyebileceğini gosteren onemli bir ornek olduğunu belirtiyor. Ayrıca, bu savaşın ardından Turkiye'nin urettiği İHA'lara olan talebin artabileceği yorumları yapılıyor.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Turkiye'nin urettiği SİHA'lar sayesinde "değeri 1 milyar doların uzerinde olan Ermeni muhimmatını imha ettiklerini" soyledi. Ancak Aliyev, France 24 kanalına verdiği mulakatta, ellerinde kac tane İHA ve SİHA olduğuna ilişkin soruya ise "Yeterince var" yanıtını verdi ve kesin bir sayı belirtmedi.
Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı Dış İlişkiler Danışmanı ve Sozcusu Hikmet Hacıyev de Axios'a yaptığı acıklamada, İsrail'den aldıkları "kamikaze" İHA'ların "cok faydalı olduğunu" ifade etti.
Azerbaycan'ın elindeki İHA ve SİHA'ların miktarına ilişkin herhangi bir resmi acıklama bulunmuyor.
[h=3]İHA'lar nasıl bir rol oynadı?[/h]Ancak askeri uzmanlar ve analistler, bu İHA'ların ozellikle dağlık coğrafi yapısından dolayı savaş ucaklarının manevra kabiliyetinin azaldığı Dağlık Karabağ bolgesindeki catışmalarda Azerbaycan'a onemli avantaj sağladığını soyluyor.
BBC Turkce'nin konuyla ilgili sorularını yanıtlayan, adının acıklanmasını istemeyen bir savunma sektoru uzmanı, İHA'ların rolunu "cok onemli" olarak tanımladı.
Uzman, "İHA'lar, Ermenistan'ın savunma hattının zayıflatılmasına ve karşı taarruzlarının başlamadan bitmesine neden oldu. Dağlık Karabağ savaşı, İHA'ların konvansiyonel bir savaşta nasıl bir rol oynayabileceğini gostermesi acısından onemli" dedi.
Yapılan analiz ve basında cıkan haberlerde, Dağlık Karabağ'da Azerbaycan'ın envanterinde Turkiye'den Bayraktar uretimi orta irtifa - uzun havada kalış suresine sahip TB2 olduğu belirtiliyor.
Ayrıca, İsrail tarafından "dolanan muhimmat" olarak geliştirilen, hedeflere carparak saldırmasından dolayı "kamikaze" olarak bilinen Harop'un da catışmalarda kullanıldığı yonunde haber ve goruntuler bulunuyor.
Savunma analisti Arda Mevlutoğlu, Azerbaycan'ın bu savaşta İHA'ları Turkiye'nin Şubat ayında İdlib'e yonelik başlattığı ve Bahar Kalkanı Harekatı olarak adlandırdığı operasyondakine benzer şekilde kullandığına ve uc ana goreve sahip olduklarına dikkat cekti.
Mevlutoğlu, bu uc gorevi uzerlerinde taşıdıkları gudumlu bombalarla hassas taarruzlar, diğer İHA, kamikaze drone ve topcu birliklerine hedef tespiti ile işaretlemesi ve istihbarat ile keşif gorevleri olarak sıraladı.




[h=3]Ermenistan neden ağır kayıplar verdi?[/h]Yapılan analizler, Azerbaycan'ın taktiksel olarak İHA'ları etkin şekilde kullanmasının Ermenistan ordusuna ciddi zarar verdiğine işaret ediyor.
Mevlutoğlu'na gore, acık kaynak verileri, Ermenistan ordusunun arac-gerec envanterinin yuzde 40'ından fazlasını kaybettiğini gosteriyor.
Mevlutoğlu, "İHA'ların, ozellikle SİHA ve kamikaze drone'ların kullanımı, Ermeni ordusu uzerinde aşamalı bir bicimde yıkıma neden oldu. Savaşın başlarında, Ermeni hava savunma sistemleri ve erken ihbar radarları, SİHA'lar ve kamikaze dronelar ile bertaraf edilerek, İHA operasyonları icin geniş bir manevra alanı yaratıldı. Ardından da SİHA ve kamikaze droneları, hava savunma şemsiyesinden mahrum kalan Ermeni kara gucleri uzerine taarruzlarını yoğunlaştırdılar. Bu aşamada, İHA'ların elde ettiği hedef istihbaratı ile, Ermeni ordusunun stratejik unsurlarına topcu ve balistik fuzeler ile de etkili saldırılar gercekleştirildi" dedi.
Askeri konularda uzmanlaşmış blog sitesi Oryx, savaş bolgesinden gecilen teyit edilmiş fotoğraf ve videolardan derlediği verilerin, Ermenistan'ın 185 tank, bir SU-25 savaş ucağı, dort İHA ve 451 askeri arac kaybettiğini gosterdiğini belirtti.
Aynı siteye gore, Azerbaycan ise 22 tank, bir helikopter, 25 İHA ve 41 zırhlı askeri arac kaybetti.
BBC Turkce'ye konuşan savunma sanayi uzmanı, Azerbaycan'ın SİHA ve "kamikaze drone" gibi dolanan muhimmat kullanımını değerlendirirken, Ermenistan'n da zayıflıklarının goz onune alınması gerektiğini vurguladı.
Uzman, "Bu bağlamda ilk goze carpan, Ermenistan guclerinin kamuflaj konusunda başarısız oldukları. Bu da SİHA'ların cok kolay hedefleri tespit etmesini sağladı. İkinci husus ise, muşterek harekat yapamamalarıdır. Kara kuvvetlerini Azerbaycan'ın hava saldırılarından koruyacak entegre bir hava savunma sistemine sahip değillerdi ve SİHA/İHA'lara karşı onlem almamışlardı" dedi.
İsminin acıklanmasını istemeyen savunma uzmanı, Dağlık Karabağ catışmalarının, İHA savaşına hazırlıksız bir ordunun, bu aracları etkili şekilde kullanan bir ordu karşısında "neye uğrayacağını" gosterdiğini belirtti.
[h=3]İHA'ların one cıkması Turkiye'yi nasıl etkiler?[/h]Yorumlarda, bu catışmaların yeni teknolojilerin savaş sahası uzerinde yaptığı değişiklikleri ortaya koyduğunu ve ileriye donuk olarak da bu teknolojilerin artmasının beklendiği goruşu one cıkıyor.
Turkiye de bu bağlamda son yıllarda savunma sanayine ve ozellikle de İHA teknolojisine yaptığı yatırımlarla dikkat cekiyor.
Turkiye'nin toplam İHA ve SİHA ihracatına ilişkin resmi bir veri bulunmuyor. Ancak Turkiye'nin savunma ve havacılık sektorunde ihracatı 2019'da bir onceki yıla kıyasla yuzde 34,6 artarak, 2,74 milyar dolar oldu. 2023 yılında bu rakamın 10 milyar dolara ulaşması bekleniyor.
Azerbaycan'ın yanı sıra Turkiye'de uretilen bu aracları satın alan ya da almayı planlayan diğer ulkeler arasında Ukrayna, Sırbistan, Katar, Tunus ve Libya var.
BBC Turkce'ye konuşan, adının acıklanmasını istemeyen savunma sektoru uzmanı, SİHA'lar da dahil genel olarak robot teknolojisinin yeni bir alan olmasından dolayı gelişmekte olan ulke savunma sanayilerinin, gelişmiş ulkeleri gecebileceğini ve Turkiye'nin de bu alana yaptığı yatırımların askeri gucunu onemli derecede artırdığını soyledi.
Uzman, "Turkiye savunma sanayi şirketleri de Karabağ Savaşı'ndan karlı cıkacaklardır. Bu savaş ozellikle Bayraktar TB2'nin dunyada unlenmesine neden oldu. Onumuzdeki donemde Baykar Savunma bu artan ilgiden dolayı uluslararası piyasada kendine yer edinebilir" dedi.
Savunma analisti Arda Mevlutoğlu da, Dağlık Karabağ savaşının, Bahar Kalkanı Harekatı ile başlayan surecin tepe noktası olarak gorulebileceğini soyledi.
Turkiye'nin İHA alanında hem platform hem de kritik sistem ve teknolojilerde tam yetkinlik hedeflediğini belirten Mevlutoğlu, "Son gelişmelerin, bu doğrultudaki calışma ve projelere daha da ağırlık verilmesini sağlayacağını tahmin edebiliriz. Bunun bir sonucu olarak da İHA ve SİHA'ların Turk Silahlı Kuvvetleri'ndeki yeri, nitelik ve nicelik olarak cok daha guclenecektir" diye konuştu.