Spinoza'nın Etika'sı modern etik karakteri cozumlemeye yonelik bir girişimdir - usun, ozgurluğun ve istencin terimlerinde, ve "geometrik" tanıtlama yontemi yoluyla. İnsanı kulturel geriliğin, goreliliğin, yerelliğin ve tarihselliğin otesinde ele alarak, onda ussal ve dolayısıyla ozgur ve evrensel olanı, insanın tam gelişmiş etik kişiliğini cıkarsamayı amaclar. Torel yaşam bir ozgur istenc sorunudur, ve Spinoza icin ozgurluk ussallıktır. İnsanın etik-dışı karakteri bir bozulma değil, ama yalnızca bir gerilik ve gelişmemişliktir, ve etik gelişim ozgurluğun, istencin gelişimidir.

Tarihsel kulturun gelişme icinde olması aynı zamanda gelişmemişliğinin gostergesidir. Gelişmemişlik gelişmenin onculu, ve sonlu kulturun yazgısı ortadan kalkmaktır. Kultur kendini değişime ve gelişime direnen tutucu karakterinin gucu yoluyla surdurur. Ama insanlığın sonlu kulturel gorunguleri insanın ozsel doğasına karşılık duşmez.

Spinoza'nın ussallığı, giderek geometrik bicimi icinde bile olsa, yalnızca kulturel yapıların geciciliğini ve değersizliğini ortaya sermekle kalmaz, ama yalancı felsefeler icin saltık eleştirinin, usun eleştirisinin bakış acısını da sunar. Spinoza'nın ussal duşunceye guveni anlaşıldığında, kuşkucu-despotik Aydınlanmanın Spinoza'ya yaklaşımını duygudaş gosterme cabaları yakışıksız girişimlerdir. Ve tozu ozdek olarak yorumlama girişimleri felsefeye yabancı ideolojiye ait hermeneutik gereksizliklerdir.

Spinoza'nın duşuncesinin modern tin ile ilişkisini anlayan ve aynı zamanda ondan modern etik karakterin belirlenimlerini oğrenenler ilkin Goethe ve Alman idealistleri oldu. Fichte Spinoza'yı ciddi olarak incelerken, Schelling Spinozacılığın derinliklerine dalmamış hic kimsenin felsefede tam ve gercek bilgiye erişemeyeceğini soyluyordu. Hegel icin, "Bir felsefeci olmak icin ilkin bir Spinozacı olmalısınız; eğer Spinozacılığınız yoksa, bir felsefeniz de yoktur."

Ozgurluk ve gerceklik icin tutkusuna karşın, Spinoza'nın geometrik yontemi bilgi idea­linin gerisinde kalır, ve tanıtlamasız belitlerin yanına eşit olcude tanıtlamasız sonsuz Toz imgesi de katılır. Spinoza icin Doğa ya da Tanrı (Deus sive Natura) Birdir. Yalnızca Bir vardır ve Bir Sonsuzdur - hic bir Başkası ile sınırlanmayan, hic bir olumsuzlama icermeyen eksiksiz, arı, belirlenimsiz Toz. Spinoza'nın bu ilişkisiz, bu yalnız Tozu biricik gerceklik olarak alan dizgesinde başka hicbirşey icin, giderek insan icin bile yer yoktur - Tanrının bir kipi olmanın dışında. Ve kipin toz ile ilişkisi dışsaldır, eytişimsel değil. Duşuncenin ve uzamın birliği olduğu ileri surulen Toz guc, sağlamlık, kalıcılıktır, ve bu Tozun ­granit determinizmi icinde insan Ozgurluğu yalnızca bir yanılsamadır: Doğunun saltık ya da soyut Biri bireyselliğin eşit olcude saltık değerini tanımaz. Spinoza'da genc modern duşunce henuz diyalektiğe yabancıdır, henuz karşıtların birliği kavramına erişmemiştir. Tozun monistik belirlenimsizliği insan istencine izin vermez. Gene de - ve başka herkesten once - Spinoza'nın kendisi Doğuya ozgu bu analitik monizmi tam olarak onu doğrulamaya goturen aynı dikkatsizlik ile yadsır, insanı tozun zorunluğunun uzerine ozgurluğe yukseltir, insanın onu koleleştiren tutku ve itkilerine karşı ozgur, e.d. istencli ve duyunclu olabileceğinde, insanın moral niteliğinde diretir: Us tutkulara kole olmak zorunda değildir. O arkaik Toz kavramı ile karşıtlık icinde, Duyunc ve İstenc ozgurluğu onun felsefesini sozcuğun gercek anlamında modern yapan yandır: İnsan salt ussal olduğu icin değişime ve gelişime, gerceğin bilgisine erişmeye ve gerceğin kendisi olmaya ozgurdur.
-Aziz Yardımlı-
(Tanıtım Bulteninden)



Sayfa Sayısı: 312

Baskı Yılı: 2016


Dili: Latince/Turkce
Yayınevi: İdea Yayınevi
Kitap Adı: Torebilim Yazar: Benedictus De Spinoza Cevirmen: Aziz Yardımlı Yayınevi: İdea Yayınevi İlk Baskı Yılı: 1996 Dil: Latince-Turkce Barkod: 9789753970266