İzmir'de yaşanan 6.6 buyukluğundeki depremin ardından bina yapı guvenliği tartışılmaya başlanırken cisimlerin 4. boyutunu ortaya atan araştırmacı ve matematikci Huseyin Ergul yapılardaki taşıyıcı elemanlardaki 4. boyutun deprem zararlarının onlenmesinde cok buyuk bir rol oynadığını iddia etti.
Mevcut bircok yapıda kolon ve kirişlerde 4. Boyut olarak nitelendirilecek bir yapının bulunmadığının altını cizen Ergul "4. boyut duzleminin bir ozelliği, prizmanın en geniş yuzeyinden daha geniş bir yuzeye sahip olmasıdır, bu da fizikte bilinen 'kucuğun icinde buyuk saklı' kavramının bir ispatıdır, işaretidir. Şimdi, 4. Boyutun depremle ilgisini anlatabilmek icin bu sozunu ettiğim prizmayı kiriş ve kolon olarak duşunuyorum. Genellikle kirişlerde ve kolonlarda, dikdortgen prizması şeklinde bir yapı var. İcerisi de betonla doludur, ama betonun icini actığımız zaman 4. Boyutla ilgili herhangi bir demir yoktur" dedi.

4. boyutun oluşturduğu 45 derecelik acının yapıların kolon ve kirişlerinde dayanıklılığı artıracağını ifade eden Huseyin Ergul " Şimdi işin fiziksel tarafına gelelim. Bu prizmanın bir koşesinden cıkan 2 tane ayrıtın karelerinin carpımı, toplamları, bileşke kuvvetini verir. Bileşke kuvvetinin değeri iki kuvvetin değerinden daha yuksektir. Aralarında 90 derecelik bir acı vardır. 4. Boyut duzlemini bu prizmanın icine yerleştirdiğimiz zaman, 4. Boyutla prizma arasında, ic hacmi arasında, 45 derecelik bir acı oluşur. Aslında sihir de burada yatıyor. 45 derecelik acı oluşması ile bileşke kuvveti, biraz once sozunu ettiğim kuvvetten daha buyuk bir kuvvet oluşturuyor. Onun da genel formulu şu: fiziksel olarak soyluyorum, aralarında alfa acısı bulunan iki ya da daha cok kuvvetin bileşkesi, bileşke kuvvetinin değeri, kuvvetlerin karekokleri, kareleri toplamının kuvvetlerin iki katı carpımının kosinusune eşit. Burada 90 derece olduğu zamanki kuvvetten daha buyuk bir kuvvet elde ediyoruz. Dolayısıyla daha once yapılan dikdortgen prizmasının demir bicimleri, bu kez yeni bir ilave kazanıyor, yeni bir guc kazanıyor, yeni bir kuvvet kazanıyor. Bunu duşey doğrultuda duşunduğumuz zaman kolon oluyor. Yatay boyutta duşunduğumuz zaman da kiriş oluyor" dedi.
4. boyuta sahip yapının daha kuvvetli olduğunu ifade eden Ergul "Şimdi 4. Boyut duzleminin buradaki fonksiyonunu basit bir yontemle soylemek istiyorum. Benim elimdeki bir karton. Karton prizma. Ama yapılarda bu demir olur veya hangi malzemeyi kullanıyorsa o olur. Benim şu andaki buna verdiğim hareket basit bir kas gucuyle elde ediliyor. Ama orada demirle ilgili başka bir kuvvet var. Şimdi dikkat ederseniz cok kolay sarsılıyor. Fakat ben 4. Boyut duzlemiyle ilgili bir yapıyı buraya koyarsam, dikkat edersek, 4. Boyut duzlemi olmayan bolge sarsılıyor ama diğerindeki sarsıntı duruyor. Eğer biz, şekil olarak gosterirsem boyle, ikinci 4. Boyut olan diğer duzlemi de birleştirip bu ic hacme yerleştirirsem kutunun sarsılmadığını goruyorum. Bu olay sozunu ettiğim gibi bir karton kutu uzerinde benim parmak kuvvetimle gercekleşiyorsa binalarda ve yapılarda demirle yapılan sistemlerle, deprem dalgaları, deprem kuvvetleri ya da buna benzer kuvvetler karşısında bu yapının sarsılmayacağını gosterir. " dedi.
İcerisinde 4. Boyuta gore guclendirme yapılan kolon ve kirişlerin 8 kata kadar daha dayanıklı olacağını iddia eden Ergul "Benim birkac ornek uzerinde yaptığım calışmalara gore buradaki kucuk kuvvetin 4 katı kadar daha guclu oluyor. Eğer biz bunu ikinci veya D 4 boyutu diyorum ben ona, onun duzlemini yerleştirirsek bir 4 kat daha oradan gelirse 8 kat. Ama butun kiriş ve kolonu tek bir parcaya boyle yapmak yerine kiriş ve kolonu parcalara ayırıp bundan 2, 3 ya da 4 tane yaptığımız zaman akıl almaz bir kuvvet elde ederiz. Bunun ben hem problemlerini cozdum, hem şekil olarak basit bir şekil olarak gosterdim." dedi. - BALIKESİR
Kaynak: İhlas Haber Ajansı