Hamilelik, ozellikle diyabetik anne adayları icin riskleri nedeniyle ozel bir surec. Gebelik diyabeti, duşuk riskinden rahim ici bebek olumlerine, erken doğumdan ceşitli enfeksiyon hastalıklarına kadar pek cok sağlık sorununa yol acabiliyor. Op. Dr. Ferhan Kulu
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzm.
Onceden diyabet sorunu ile hic karşılaşmamış anne adayları hamilelik sırasında gebelik diyabetiyle karşı karşıya kalabiliyor. Gebelik diyabeti olan anne adaylarının kan şekerini olabildiğince normal duzeylerde tutması ve surekli kontrol altında olması gerekiyor.
Gebelik diyabeti nedir?
Gebelik sırasında başlayan veya daha once anlaşılmayıp da ilk kez hamilelikle birlikte fark edilen; gebede normalin ustu kan şekeri ile seyreden karbonhidrat metabolizma bozukluğuna Gestasyonel Diyabetes Mellitus (GDM) denir. Hamileliklerin yaklaşık yuzde 7’sinde gebelik diyabeti gorulur.
Gebelik Diyabeti Nasıl Ortaya Cıkar?
Gebeliğin 24. haftasından itibaren kan şekerini duzenleyen insuline bir direnc gelişir ve bu durum kan şekerinin yukselmesine neden olur. İnsulin salınımında problemi olan gebeler bu durumu kompanse edemezler ve kan şekeri yukselir. Gebenin kan şekeri artışı fetusta da hiperglisemiye ve insulin salgılanmasının artmasına yol acar ve sonucta makrozomi (iri fetus) gelişir.
Gestasyonel diyabet riskini artıran faktorler nelerdir?
Şişmanlık Onceki gebeliklerde GDM oykusu Daha once iri bebek doğurmuş olmak Onceki gebeliklerde doğumsal anomalili bebek dunyaya getirmiş olmak Nedeni bilinmeyen olu doğum yapmış olmak 35 yaş ustu gebelik yaşanması Ailede diyabet, yuksek tansiyon bulunması Aclık kan şekerinin 105mg/dl’nin, tokluk şekerinin 120mg/dl’nin uzerinde olması. ( Her hangi bir donemde 200mg/dl’nin uzerindeki kan şekeri değeri DİYABET olarak kabul edilmektedir.)
Yuksek kan şekeri duzeyininin gebeliğe etkileri: Duşuk( Abortus): Ozellikle gebeliğin ilk 3 ayında kontrolsuz yuksek kan şekeri olan annelerde duşuk oranı artabilir. Rahim ici bebek olumu: Uzun sureli ve kontrolsuz gebeliklerde bu risk yukselir. Polihidramniyos: Bebeğin icinde bulunduğu amniyon sıvısının normalden fazla olmasıdır. Diyabetli gebelerde yuzde 20 oranında gorulur. Erken doğum, plasentanın erken ayrılması( Plasenta dekolmanı),geliş anomalileri riski artar. Preeklamsi: Gebelikte tansiyon yukselmesidir. Diyabetik gebelerde risk artmaktadır. Doğumsal anomaliler: Gebeliğin ozellikle erken doneminde kan şekeri kontrolu iyi olmazsa kalp anomalileri, solunum ve bağırsak anomalilerinde artış olabilir. İdrar yolu enfeksiyonları ve vajinal mantar enfeksiyonları daha cok gorulmektedir. Gestasyonel Diyabet Hastalarının Doğum ile İlgili Sorunları Nelerdir?
İri bebekten dolayı zor doğum( omuz takılması, fetal asfiksi, normal doğum sonu kanama ve yırtık olasılığının artması) gorulebilir. GDM hamilelerde, bebeğin akciğer gelişimi gecikebilir. Doğum sonu, bebek solunum sıkıntısı yaşayabilir ve yeni doğan yoğun bakımına daha cok ihtiyac duyulur. GDM tek başına sezaryen nedeni değildir. Fakat iri bebek ve zor doğum olasılığı yuzunden sezaryen girişimi geniş tutulmalıdır. Doğum sonrası bebekte; hipoglisemi ( kan şekerinin normalin altında olması), hipokalsemi (kan kalsiyum miktarının duşmesi) , uzayan sarılık vb metabolik sorunlar gelişebilir. Nasıl Anlaşılır?
İdeal olan gebelik planlandığında aclık ve tokluk kan şekerine bakılmasıdır. Eğer mumkun olmamışsa ilk gebelik muayenesinde risk değerlendirmesi yapılmalıdır.

Ulkemizde tum gebelerde 24-28. haftalarda 50gr oral glukoz tolerans testi uygulanmaktadır. 50 gr.OGTT bir tarama testidir. Gebeye gunun herhangi bir saatinde ac veya tok karna 50gr glikoz iceren sıvı icirilerek bir saat sonra kan şekeri olculur. Bu testte kan şekeri yuksekliği saptanırsa (140mg/dl -190mg/dl arasında ise) veya hastada risk artışı bulunursa 100gr oral glikoz yukleme testi (100gr OGTT) yapılmaktadır. Bu testte de gestasyonel diyabet icin riskli bulunan gebeye ac karna 100gr glikoz iceren sıvı icirilir; birinci, ikinci ve ucuncu saatlerde kan şekeri olcumu yapılır. En az iki değer normalin uzerinde ise gestasyonel diyabet tanısı konur.

Cıkması gereken normal değerler:
Aclik; 95mg/dl,
1. saat;185mg/dl,
2. saat;165mg/dl,
3. saat;145mg/dl olmalıdır.
Son 3 aylık kan şekeri değişikliklerini kontrol etmek icin Hg A1c tayini yapılabilmektedir.
Tedavi
Tum GDM gebelerin yuzde 15-20’sinde insulin tedavisine ihtiyac duyulurken hastaların buyuk bir kısmında bir diyet uzmanı ile beraber duzenlenen diyet ve egzersiz yeterli olmaktadır. Diyetteki kalori ihtiyacı 35kcal/kg olarak hesaplanır. Beslenme 3 ana, 3 ara oğun şeklinde az ve sık olmalıdır. Kan şekeri kontrolu icin diyetin duzenlenmesi tek başına gecerli olmayıp psikolojik stres de kontrol altına alınmalıdır. Orta dereceli fiziksel egzersiz kan şekeri kontrolunde cok yarar sağlamaktadır. Tum bunlara ek olarak yuruyuş, yuzme ve yoga onerilebilir.

Tanı konulduktan sonra hedef aclık kan şekerini 95mg/dl, tokluk kan şekerini 1. saatte 140mg/dl altında tutmaktır. Bakımın en onemli unsuru periyodik kontrollerdir. Diyetin ayarlanmasını takiben bir hafta sonra kan şekeri değerlendirilir. İstenilen sonuca ulaşılamazsa insulin ihtiyacı gelişir. Gestasyonel diyabetlilerde hangi tedavi şekli yapılırsa yapılsın, haftada bir kez kan şekeri olcumu mutlaka yapılmalıdır. Gebelik takip sıklığı 32. haftadan sonra sıklaşmalı ve gestayonel diyabetli anne bebekleri iri fetus ve gec akciger gelişimi nedeniyle son haftalarda dikkatle gozlenmelidir.
Doğum sonrası:
Gestasyonel diyabetli annelerde doğum sonrası insulinle tadavi ihtiyacı genellikle ortadan kalksa da yaşantılarının ilerleyen doneminde diyabetle karşılaşma riskleri artmaktadır. Bu nedenle doğumdan 6 hafta sonra glisemik durum yeniden değerlendirilmeli ve 75gr glikoz yuklemesi yapılmalı; normal cıkması halinde 3 yıllık aralarla tekrarlanmalıdır. Bu kadınlar; hayat tarzlarında değişiklik yapmalı, insulin direncini azaltmak icin ideal kiloya inmeli, sık ve az beslenerek egzersiz yapmalıdırlar.
Kaynak : Sağlık ve Yaşam Dergisi .

__________________