Oyun oynamanın cocuk gelişimindeki rolu ebeveynler tarafından maalesef ki atlanabiliyor. Oyun cocuklara kim olduğunu, neler yapabildiğini ve etrafındaki dunya ile nasıl etkileşime gececeğini oğretme fırsatı sunduğundan cocuklar icin cok faydalıdır.



Ebeveynler genelde oyunun cocuklar icin icgudusel bir şey olduğuna inanırlar yani bir yetişkinin yardımı olmadan da cocuğun kendi kendine oyun oluşturabileceğini duşunurler. Cok kucuk cocukların kendi kendilerine spontan oyunlar başlattıkları doğrudur ama şunu bilmeliyiz ki: bir cocuğun oyun yaratma konusundaki icgudusu eğer ebeveyn cocuğun oyun yaratma surecini stimule etmeye yonelik katkılarda bulunmuyorsa yavaş yavaş yok olmaktadır. O nedenle ebeveynlerin cocuklarıyla oyun oynamaları cok onemlidir.



Oyunla cocuğunuzun gunluk problemleri cozmesine, duşunceleri test etmesine ve hayal gucunu keşfetmesine yardımcı olabilirsiniz.

Yetişkinlerle oyun cocuğun duşuncelerini, duygularını ve ihtiyaclarını anlatabilmesine yarayacak şekilde bir kelime hazinesi geliştirmesini teşvik eder.

Oyun sıra beklemeyi, paylaşmayı ve başkalarının hislerine ozen gostermeyi oğreterek cocukların sosyal becerilerini arttırır.

Oyun oynarken cocuğunuzda ozguven ve yeterlilik hissini teşvik etmiş olursunuz.

Oyun, cocuğunuzla aranızda sıcak ilişkiler ve guclu bağlar kurmak icin cok faydalıdır.

Araştırmalar, kucukken ebeveyni ile rol yapma ve hayal gucune dayalı oyunlar oynayan cocukların ileride daha yaratıcı olduklarını ve daha az davranış problemi sergilediklerini gostermektedir.



Peki ebeveynler cocuklarıyla oyun oynarken nelere dikkat etmeli?



Cocuğunuzun liderliğini izleyin

Cocuğunuzla oyun oynamanın ilk adımı kendi fikrinizi empoze etmek yerine cocuğunuzun liderliğini, fikirlerini ve hayal gucunu takip etmektir. Komutlar ve yonergeler vererek aktiviteleri organize etmeye calışmayın. Cocuğunuza herhangi bir şey oğretmeye calışmayın. Onun yerine, cocuğunuzun hareketlerini taklit edin ve onun size soylediklerini yapın. Kısa zaman sonra goreceksiniz ki siz arkanıza yaslanıp ona kendi hayal gucunu deneyimleme fırsatı verdiğinizde cocuğunuz oyunla daha cok ilgilenmeye ve daha yaratıcı olmaya başlayacak. Bu yaklaşım cocuğunuzun kendi başına oyun oynama ve duşunme becerisinin gelişimini de destekleyecektir.



Oyunun hızını cocuğunuza uydurun

Kucuk cocuklar oyun oynarken, aynı aktiviteyi tekrar tekrar yapma eğilimindedirler. Cunku cocuklar kendi becerilerine guvenmeyi başarabilmek icin aynı şeyi pek cok kez tekrarlamaya ihtiyac duyarlar. Eğer henuz hazır değilken yeni bir şeyi denemeye itilirlerse kendilerini yetersiz hissedebilirler ya da hayal kırıklığına uğrayıp ebeveynle oynamaktan vazgecebilirler. O nedenle, oyunun hızını cocuğunuzun temposuna uygun hale getirdiğinizden emin olun. Hayal gucunu kullanabilmesi icin ona bolca vakit verin. Sadece sıkıldığınız icin onu zorlamayın. Oyunun temposunu cocuğunuza uydurmak cocuğunuzun dikkat suresini genişletecektir ve tek bir aktiviteye belli bir sureliğine odaklanmasını teşvik edecektir.



Cocuğunuzun ipuclarına duyarlı olun

Cocuğunuzla oynarken size verdiği ipuclarını takip edin. Eğer yapboz yapmakla ya da her hangi başka bir oyunla ilgilenmiyorsa cocuğunuzun yapmayı istediği bir aktiviteye gecin. Ona periyodik olarak yeni aktiviteler sunabilirsiniz ve ilgi gosterdiğinde destekleyici şekilde ona karşılık verebilirsiniz. Eğer oynadınız kart oyunu sinema bileti satmak, fırlatma oyunu gibi tamamen başka bir şeye donuşurse sakın endişelenmeyin.



Guc mucadelesine girmeyin

Pek cok ebeveyn farkında bile olmadan cocuklarıyla bir rekabet ilişkisi kurar. Oyun oynarken cocuklarına oyunu kuralına gore oynamayı ya da kaybetmeyi oğretme gereği duyarlar ya da oyunda kendilerine duşen kısmı o kadar iyi yaparlar ki cocuğun kendini yeterli hissedebilmesine fırsat vermezler. Oyunun temel amacı cocuğun kendini yeterli ve bağımsız hissetme duygusuna katkı sağlamak ve cocuğa kontrol ve gucu ele almak icin uygun fırsatı vermektir. Cocuklar yetişkinlerle etkileşimlerinde bu şanslara cok az sahip olurlar. Oyun, kontrolu cocuğa vermenin ve kendi kurallarını uygulamasının guvenli olduğu tek zamandır.



Cocuğunuzun fikirlerini ve yaratıcılığını ovun ve cesaretlendirin

Cocuğunuzla oyun oynarken onu yargılamayın, duzeltmeyin ya da onunla zıt gitmeyin. Onemli olan şey cıkan urunun ne olduğu değil cocuğunuzun yaratıcılığı ve deniyor olmasıdır. Cocuğunuzun fikirlerini, duşuncelerini ve davranışlarını ovmenin yollarını bulmaya calışın. Odaklanma, kararlılık, problemi cozmek icin cabalama, yaratıcılık, duygularını ifade etme, işbirliği yapma, motivasyon ve ozguven gibi bir cok beceriyi ovebilirsiniz. Cocuğunuzu ovme yontemlerini oğrenirken bir egzersiz olarak her 2 ya da 3 dakikada bir cocuğunuzun yaptığı bir şeyi ovmeyi deneyebilirsiniz.



Hayal gucu ya da taklide dayalı oyunlar oynayarak duyguları

anlamayı oğrenmesini teşvik edin

Cocukların taklit oyunlarını teşvik etmek sadece cocukların hayal dunyasını, yaratıcı duşunce ve hikaye anlatma becerisini geliştirdiği icin değil cocuklara duyguları duzenlemeyi ve paylaşmayı oğrettiği icin de faydalıdır. Pek cok sağlıklı cocuk taklit oyunlarını 3 yaş civarı yapmaya başlar ve bazıları 18 aylık kadar erken bir zamanda bile yapabilir. Hayali arkadaşlar 4 yaş cocuklarında yaygındır. Bu tarz oyunları teşvik etmeniz onemlidir. Cunku bu oyunlar cocuğunuz pek cok duygusal, zihinsel ve sosyal beceriyi kazanmasına katkı sağlar. Kutuların ve sandalyelerin ev ve saray olmasına izin verin, oyuncaklar akrabalara, arkadaşlara ve favori cizgi film karakterlerine donuşsun. Taklit, hayal gucu oyunları cocukların neyin gercek neyin gercekdışı olduğunu anlamalarına yardımcı olur. Rol oyunları bir başkası olma hissini deneyimlemelerine yardım eder ki bu da başkalarının hislerini anlama ve onlara duyarlı olmayı oğretir.



Acıklayıcı yorumlar yapın

Genelde ebeveynler oyun oynarken arka arkaya sorular sorarlar: “Bu hayvan ne?”, “Kac tane beneği var?” , “Nereye gidiyor?”, “Ne yapıyorsun onunla?”. Sorular sorarak ebeveynler cocuğun oğrenmesine yardımcı olduklarını duşunurler ama bu yaklaşım genelde tam tersi etki yaratır: cocuklar daha kapalı, sessiz ve ozgurce konuşma konusunda cekingen hale gelirler.

Cocuğunuzun oyunuyla ilgili olduğunu gostermek icin cocuğunuzun ne yaptığı hakkında destekleyici yorumlar ve acıklamalar yapmalısınız. Bu yaklaşım dil gelişimini de aktif şekilde stimule etmektedir. Orneğin, “Arabayı garaja koyuyorsun. Şimdi araba benzin alıyor.” vb. Kısa zamanda cocuğunuzun kendiliğinden sizin yorumlarınızı taklit etmeye başladığını goreceksiniz. Eğer acıklayıcı yorumlar sunmak konusunda kararlı olursanız cocuğunuzun bu tarz bir ilgiden cok hoşlandığını ve bu iletişim şeklinin cocuğunuzun kelime hazinesine katkıda bulunduğunu gorursunuz.

Eğer soru soruyorsanız, sayısını kısıtlı tutmaya ve aldığınız cevaptan sonra cocuğunuza olumlu geribildirim vermeye mutlaka dikkat edin. Orneğin, “Bu hayvan nedir?” diye sordunuz ve cocuğunuz “Zurafa” diye cevap verdi, bu durumda “Evet zurafa. Sen hayvanları tanıyorsun. Hem de bu zurafa sarı.” diye bir ekleme yapabilirsiniz.



Cocuğunuzun problemi tek başına cozme becerisini teşvik edin

Bazen ebeveynler yardımcı olmaya calışırken, cocukların nasıl problem cozuleceğini ve kendi başına oyun oynanacağını oğrenmesini zorlaştırırlar. Ebeveynin cok fazla yardım etmesi ya da işin tamamını ustlenmesi cocuğun başarı, kendine guven hissini azaltmakta ve yetişkine bağımlılığı teşvik etmektedir. Cocuğunuza onun icin yapbozun tamamını yapacağınızı soylemek yerine birlikte yapmayı onerin. Sadece ihtiyacı olan kadar destek verin ve yapboz uzerinde calışmaya devam etmesi icin onu ovun. Bir başarı hissi yaşamasına imkan vermeyecek kadar cok yardım asla vermeyin.



Oyuna ilgi gosterin

Cocuklar sessizce oyun oynarken pek cok ebeveyn doğal olarak bu durumu kendi işlerini tamamlamak icin bir fırsat olarak gorur- yemek yapmak ya da gazete okumak gibi. Bunu yaparak, cocuğa sessizce oyun oynamasını ne kadar takdir ettiğinizi gosterememiş olursunuz. Sonuc olarak cocuğunuz tek başına, duzgun bir şekilde oyun oynadığında kendini gormezden geliniyor hisseder ve sadece gurultu cıkardığında ya da dikkat cekmek icin bilincli bir şeyler yaptığında ilgi toplayabildiğini duşunur.

Cocuğunuzun duzgunce oyun oynamasını takdir etmeli ve oyununa aktif olarak katılmalısınız. Eğer oyuna ilgi gosterirseniz, sizin dikkatinizi cekmek icin uygunsuz yollar bulmaya daha az ihtiyac duyacaktır. Aslında, pek cok anne baba cocuklarına duzenli olarak gunde yarım saatlik oyun vakti ayırdıklarında, daha sonra kendilerine ozel vakit ayırmaya daha cok fırsat bulduklarını soylemektedir. Eğer cocuklar her gun duzenli olarak ebeveynden belli bir ilgi gorecekleri konusunda emin olurlarsa, ilgi cekmeye yarayacak uygunsuz davranışlar icat etmek zorunda kalmıyorlar.





Oyunla ilgili birkac uyarı

Oyun sırasında cocuğunuzun uygunsuz şeyler yapacağı ya da bağırarak, huysuzlanarak, oyuncakları atarak yıkıcı davranışlar sergileyeceği zamanlar olabilir. Eğer davranışı gormezden gelmeniz mumkunse, kafanızı cevirin ve cok cekiciymişcesine başka bir oyuncakla oynamaya başlayın. Cocuğunuz uygun bir şekilde davranmaya başlayınca ona yeniden ilgi gostermeye başlayabilirsiniz. Eğer davranış gormezden gelemeyeceğiniz kadar kotuyse “Oyuncaklarını atacaksan, oyunu durdurmamız gerekir” gibi bir cumleyle oyunu bitirin.



Bazen ebeveynler cocuklarıyla oyun oynamaya direnc gosterirler cunku oyunu bitirmek istediklerinde buyuk bir mızmızlanma yaşanacağından emindirler. Bunun cozumu, cocuğunuzu oyunun bitişine onceden hazırlamaktır. Oyun zamanının bitmesinden 5 dakika once şoyle diyebilirsiniz: “5 dakika sonra ben oyunu bırakacağım”. İtiraz ya da protestoları gormezden gelmeniz ve başka bir şeye odaklanarak cocuğunuzun ilgisini kaydırmanız onemlidir. 5 dakika gectikten sonra “Şimdi benim oyunu bitirme zamanım. Seninle oyun oynamak cok hoşuma gitti.” demeli ve odadan ayrılıp itirazları gormezden gelmelisiniz. Cocuğunuz daha uzun sure oynamak icin sizi manipule edemediğini bir kez oğrendi mi itirazlar yok olacaktır. Ayrıca, her gun duzenli olarak oyun vaktiniz olduğunu fark edince yarın yine sizinle oyun fırsatı yakalayacağını bildiğinden itiraz etmeye daha az ihtiyac duyacaktır.


Uzman Psikolog Sinem Olcay
__________________