Cocuklarımıza kitap okumayı nasıl sevdirebiliriz?
* Sınıf ortamında okuma etkinliği ile kelimelerin doğru telaffuz edilmesi, sozcuklerin oğrenilmesi gibi ozel becerilerin geliştirilmesini hedeflemektedir. Ancak cocuğa kitap okumaya ilişkin olumlu bir bakış acısı kazandırmak genellikle goz ardı edilmektedir.
* Okumaya karşı olumlu tutum geliştiren cocuklar ise okumaya isteklidirler, bu etkinlikten zevk alırlar ve yaşam boyu okuma alışkanlıklarını surdururler. Diğer yandan olumsuz tutum sergileyen cocuklar ise sadece zorunlu olduklarında okurlar, okumaktan kacınırlar ve bazen kesinlikle okumayarak tepkilerini ortaya koyarlar.
* Cocuğun okumaya ilişkin geliştirdiği tutum akademik gelişimi uzerinde etkilidir.
* Cocukta okuma alışkanlığının gelişmesinde anne-babaların tutumları onemli ve belirleyicidir. Yetişkinlerin okumaya karşı sergiledikleri tavırları gozlemleyen cocuklarda benzer tutumlar gelişir. Ana-babanın okumanın onemi hakkında cocukla paylaştığı bilgi ve değerler onun bu konudaki gelişimini şekillendirir.
* Cocuklar erişkinlerin davranışlarını taklit ederler. Yetişkinlerin okumaktan hoşlandıklarını gorunce ellerine kitap ya da gazete alarak okuma faaliyetine katılabilirler.
* Ev ortamı ailenin okumaya verdiği değeri yansıtmalıdır. Bunu sağlamak icin evde butun aile uyelerinin ilgisini cekecek okuma materyalleri bulundurulmalıdır. Gunluk bir gazeteye, hem cocuklar hem de yetişkinler icin basılan dergilere abone olmak, kitap kuluplerine uye olmak, indirimli veya kullanılmış kitap satan mağazalardan ucuz yayınlar almak, kutuphaneden duzenli olarak kitap odunc almak, arkadaş ve akrabalarla kitap değiş tokuş yapmak gibi yaklaşımlar okuma materyallerinin zenginleştirilmesi icin onemlidir.
* Okumaya karşı olumlu tutum geliştiren cocuklar ise okumaya isteklidirler, bu etkinlikten zevk alırlar ve yaşam boyu okuma alışkanlıklarını surdururler. Diğer yandan olumsuz tutum sergileyen cocuklar ise sadece zorunlu olduklarında okurlar, okumaktan kacınırlar ve bazen kesinlikle okumayarak tepkilerini ortaya koyarlar.
* Cocuğun okumaya ilişkin geliştirdiği tutum akademik gelişimi uzerinde etkilidir.
* Cocukta okuma alışkanlığının gelişmesinde anne-babaların tutumları onemli ve belirleyicidir. Yetişkinlerin okumaya karşı sergiledikleri tavırları gozlemleyen cocuklarda benzer tutumlar gelişir. Ana-babanın okumanın onemi hakkında cocukla paylaştığı bilgi ve değerler onun bu konudaki gelişimini şekillendirir.
* Cocuklar erişkinlerin davranışlarını taklit ederler. Yetişkinlerin okumaktan hoşlandıklarını gorunce ellerine kitap ya da gazete alarak okuma faaliyetine katılabilirler.
* Ev ortamı ailenin okumaya verdiği değeri yansıtmalıdır. Bunu sağlamak icin evde butun aile uyelerinin ilgisini cekecek okuma materyalleri bulundurulmalıdır. Gunluk bir gazeteye, hem cocuklar hem de yetişkinler icin basılan dergilere abone olmak, kitap kuluplerine uye olmak, indirimli veya kullanılmış kitap satan mağazalardan ucuz yayınlar almak, kutuphaneden duzenli olarak kitap odunc almak, arkadaş ve akrabalarla kitap değiş tokuş yapmak gibi yaklaşımlar okuma materyallerinin zenginleştirilmesi icin onemlidir.
* Pahalı olmayan kitap rafları ile ucuz, kolay erişilir ve rahat bir kutuphane oluşturulabilir. Alt raflar ise cocukların kitaplarına ayrılabilir.
* Banyo, oyun odası gibi yerlere aile bireylerinin goz gezdirmeleri icin dergi rafları yerleştirilebilir.
* Evdeki televizyonun ustune birkac kitap konulabilir. Televizyon izlemek yerine, kitap okumayı tercih edecek bir aile uyesi olabilir.
* İyi aydınlatılmış bir yerde kitap okumak daha kolaydır. Evde cocuk ve yetişkinlerin rahatlıkla oturabilecekleri bir koltuğun bulunduğu ozel okuma koşesi oluşturulabilir.
* Aile icin 'ozel okuma saati' belirlenebilir. Her gun bir zaman dilimini (on beş dakikadan bir saate kadar) ana-baba ve cocukların birlikte oturarak okumaları icin ayırmak onemlidir. Hoşlandığı kitapları okumasına izin verilirse cocuk ta bu saatlere daha istekle katılır. Kucuk cocuklar ise resimli kitaplara bakabilirler veya diğerleri ile birlikte iyi bir kitabı kasetten dinleyebilirler.
* Anne-baba bebeklikten itibaren her fırsatta cocuğun kelime dağarcığını geliştirmelidir. Araştırmalar dil gelişimi ile okumayı oğrenmek arasında kuvvetli bir bağlantı olduğunu gostermektedir. Eğer cocuk kendisine soylenenleri anlayabilir ve kendi duşuncelerini de duzgun bir şekilde ifade ederse, iyi bir okuyucu olmaya adaydır.
* Cocuklar icin secilen kitaplar onların gelişme duzeylerine uygun olmalıdır. 3-4 yaş cocukları kısa oykulerle ilginc resimleri iceren kitapları severler.6-7 yaşlarında doğa, hayvan ve diğer cocukları da konu alan resimli oykulere ilgi gosterirler. 8 yaşında yolculuk, macera, cocuk klasikleri, peri masalları dikkatlerini ceker. 9-10 yaş cocuğu izcilik, macera, arac ve buluşlara, unlu kişilerin yaşamlarına ilgi duyar.11-12 yaşında ise bilim ve buluşlar, okul ve aile yaşamının iceren konular, tarih ve destan kahramanları cocuğun ilgisini ceker.
* Banyo, oyun odası gibi yerlere aile bireylerinin goz gezdirmeleri icin dergi rafları yerleştirilebilir.
* Evdeki televizyonun ustune birkac kitap konulabilir. Televizyon izlemek yerine, kitap okumayı tercih edecek bir aile uyesi olabilir.
* İyi aydınlatılmış bir yerde kitap okumak daha kolaydır. Evde cocuk ve yetişkinlerin rahatlıkla oturabilecekleri bir koltuğun bulunduğu ozel okuma koşesi oluşturulabilir.
* Aile icin 'ozel okuma saati' belirlenebilir. Her gun bir zaman dilimini (on beş dakikadan bir saate kadar) ana-baba ve cocukların birlikte oturarak okumaları icin ayırmak onemlidir. Hoşlandığı kitapları okumasına izin verilirse cocuk ta bu saatlere daha istekle katılır. Kucuk cocuklar ise resimli kitaplara bakabilirler veya diğerleri ile birlikte iyi bir kitabı kasetten dinleyebilirler.
* Anne-baba bebeklikten itibaren her fırsatta cocuğun kelime dağarcığını geliştirmelidir. Araştırmalar dil gelişimi ile okumayı oğrenmek arasında kuvvetli bir bağlantı olduğunu gostermektedir. Eğer cocuk kendisine soylenenleri anlayabilir ve kendi duşuncelerini de duzgun bir şekilde ifade ederse, iyi bir okuyucu olmaya adaydır.
* Cocuklar icin secilen kitaplar onların gelişme duzeylerine uygun olmalıdır. 3-4 yaş cocukları kısa oykulerle ilginc resimleri iceren kitapları severler.6-7 yaşlarında doğa, hayvan ve diğer cocukları da konu alan resimli oykulere ilgi gosterirler. 8 yaşında yolculuk, macera, cocuk klasikleri, peri masalları dikkatlerini ceker. 9-10 yaş cocuğu izcilik, macera, arac ve buluşlara, unlu kişilerin yaşamlarına ilgi duyar.11-12 yaşında ise bilim ve buluşlar, okul ve aile yaşamının iceren konular, tarih ve destan kahramanları cocuğun ilgisini ceker.
* Kitap okurken cocuk hikÂyelerdeki insanları anlamaya calışarak kendini onların yerine koymayı oğrenir. Romanlardaki kahramanlarla ozdeşleşir. Bu nedenle oykulerdeki karakterler guclu ve gucsuz yonleriyle yansıtılmalı, gelişmeye ve oğrenmeye acık olmalı, sorunlarını cozebilen ve kendi yaşamlarını yonlendirebilen kişilikler olarak anlatılmalıdır.
* Cağdaş kitaplarda barış, dostluk, dayanışma, sevgi gibi evrensel mesajlara yer verilmelidir. Resimler ve oykunun konusu uyumlu bir butunluk sağlamalıdır.
*Ozellikle yaşı kucuk olan cocuklar aynı masalı tekrar tekrar dinlemekten hoşlanır. Sabırlı davranılmalı ve onun tercihlerine değer verilmelidir.
* Anne-baba kitap okurken kucuk cocuklar sayfaları cevirerek etkin olarak faaliyete katılabilirler.
* Yetişkinler yumuşak bir ses tonu ile farklı karakterler icin seslerini değiştirerek, ruzgÂr, hırlama gibi ses unsurları katarak okumayı eğlenceli bir etkinliğe donuşturebilirler.
* Anne-baba ile cocuklar sıra ile yuksek sesle okuma yapabilirler. Once yetişkinler sonra cocuklar birer paragraf ya da sayfa okuyabilirler. Buyukler "Sence şimdi ne olacak ?" , "Eğer sen bu kişinin yerinde olsaydın ne yapardın?", "Sence neden bu kişi boyle davranıyor ?" gibi sorularla cocuğun bakış acısını geliştirmesine yardımcı olabilirler. Yuksek sesle okuma seansları yatma zamanın bir parcası haline getirilerek gunu hoş bir şekilde sonlandırma etkinliği olarak ta değerlendirilebilir.
* Aileler gun boyunca evin dışında da okumak icin fırsat yaratabilirler. Orneğin arabanın yıkanmasını veya doktorun kendilerini kabul etmesini beklerken kitap okunabilir.
* Araba ile yapılan geziler kitap okumak icin uygundur. Okumaya yeni başlayanlar yoldaki ilan panolarını, mağaza isimlerini okumak icin teşvik edilebilir.
* Okul ortamında gazete, kitap okuyarak oğrencilere model olan oğretmenler, cocukların ilgi ve gelişimleri doğrultusunda kitap secmeleri konusunda onlara yardımcı olabilirler.
* Eğitimciler sınıfta okuma saati belirleyerek, yakın kutuphaneleri oğrencilerle birlikte ziyaret ederek, onları gazete ve dergilerde ilginc buldukları yazıları panoya asmaları konusunda yonlendirerek oğrencilerde okuma alışkanlığının gelişmesini sağlayabilirler.
* Cağdaş yaşamda yer alan pek cok etkinlik, video oyunları, televizyon, spor, bilgisayarlar vb. okumaya ayrılan zamanla yarışan faaliyetlerdir. Gunumuzde anne-baba ve eğitimciler okuma sevgisini destekleyici bir ortam yaratma konusunda zorlanmaktadırlar. Ancak yetişkinlerin bu konuda cabaları cocuklara yaşam boyu kitap okuma alışkanlığını kazandıracaktır.
* Cağdaş kitaplarda barış, dostluk, dayanışma, sevgi gibi evrensel mesajlara yer verilmelidir. Resimler ve oykunun konusu uyumlu bir butunluk sağlamalıdır.
*Ozellikle yaşı kucuk olan cocuklar aynı masalı tekrar tekrar dinlemekten hoşlanır. Sabırlı davranılmalı ve onun tercihlerine değer verilmelidir.
* Anne-baba kitap okurken kucuk cocuklar sayfaları cevirerek etkin olarak faaliyete katılabilirler.
* Yetişkinler yumuşak bir ses tonu ile farklı karakterler icin seslerini değiştirerek, ruzgÂr, hırlama gibi ses unsurları katarak okumayı eğlenceli bir etkinliğe donuşturebilirler.
* Anne-baba ile cocuklar sıra ile yuksek sesle okuma yapabilirler. Once yetişkinler sonra cocuklar birer paragraf ya da sayfa okuyabilirler. Buyukler "Sence şimdi ne olacak ?" , "Eğer sen bu kişinin yerinde olsaydın ne yapardın?", "Sence neden bu kişi boyle davranıyor ?" gibi sorularla cocuğun bakış acısını geliştirmesine yardımcı olabilirler. Yuksek sesle okuma seansları yatma zamanın bir parcası haline getirilerek gunu hoş bir şekilde sonlandırma etkinliği olarak ta değerlendirilebilir.
* Aileler gun boyunca evin dışında da okumak icin fırsat yaratabilirler. Orneğin arabanın yıkanmasını veya doktorun kendilerini kabul etmesini beklerken kitap okunabilir.
* Araba ile yapılan geziler kitap okumak icin uygundur. Okumaya yeni başlayanlar yoldaki ilan panolarını, mağaza isimlerini okumak icin teşvik edilebilir.
* Okul ortamında gazete, kitap okuyarak oğrencilere model olan oğretmenler, cocukların ilgi ve gelişimleri doğrultusunda kitap secmeleri konusunda onlara yardımcı olabilirler.
* Eğitimciler sınıfta okuma saati belirleyerek, yakın kutuphaneleri oğrencilerle birlikte ziyaret ederek, onları gazete ve dergilerde ilginc buldukları yazıları panoya asmaları konusunda yonlendirerek oğrencilerde okuma alışkanlığının gelişmesini sağlayabilirler.
* Cağdaş yaşamda yer alan pek cok etkinlik, video oyunları, televizyon, spor, bilgisayarlar vb. okumaya ayrılan zamanla yarışan faaliyetlerdir. Gunumuzde anne-baba ve eğitimciler okuma sevgisini destekleyici bir ortam yaratma konusunda zorlanmaktadırlar. Ancak yetişkinlerin bu konuda cabaları cocuklara yaşam boyu kitap okuma alışkanlığını kazandıracaktır.
__________________