Cocuğunuzun okul fobisi mi var?

Okul fobisi nedir?
Okul fobisi/okulu reddetme okula gitmek istemeyen cocukları tanımlayan bir terimdir. Okul cağı cocuklarında % 2-5 oranında rastlanmaktadır. Uzmanlar okul fobisi yerine daha geniş kapsamlı olan okulu reddetme terimini kullanmaktadırlar.

Cocuklar neden okulu reddederler?
Genellikle okulu reddeden oğrenciler anne-babalarıyla yakın ilişki icinde olan, endişe ve korku yaşayan cocuklardır. Oğrenciler pek cok nedenden oturu okulla ilgili endişe duyabilirler. Bazen oğrenci servisini kullanmak, sınıfta sesli okuma yapmak, beden eğitimi dersinde giysi değiştirmek gibi okulla ilgili etkinlikler konusunda endişe yaşarlar.

Bazı cocuklar evle ilgili konular, anne-babadan ayrılık konusunda zorluk yaşarlar. Ayrılık endişesi 18-24 aylarda sık gorulen bir durumdur ve bebekler anne-baba ya da bakıcı konumundaki kişilerden ayrılmak istemezler. Ağlayıp, ofke nobeti gecirerek tepkilerini dışa vururlar. Bu donemde olağan karşılanması gereken bu tepkiler bazen daha buyuk cocuklarda da gorulur.

Toplum ya da ailede yaşanan krizler (teror olayları, olum, yeni bir kardeşin dunyaya gelmesi, boşanma, maddi sıkıntılar, ev ve okul değişiklikler vb.) cocukların endişelenmelerine neden olabilir. Bazı cocuklar okuldayken evde kotu olayların meydana geleceğini duşunebilirler.

Okul başarısı veya sosyal ilişkiler konusunda sorunlar yaşayan cocuklar okula gitmeyi reddedebilirler. Pek cok cocuk okul ortamında aşağılanma, dışlanma, zorbalık gibi durumlarla karşılaşmaktadırlar.
Hastalık ya da ameliyat gibi nedenlerden dolayı okula uzun sure ara veren oğrenciler sınıf ici kurallar, akademik ve sosyal beklentilere uyum sağlamada zorlanabilirler. Bazı cocuklar televizyon izleyerek, oyun oynayarak eğlenceli zaman gecirdikleri icin evde kalmayı tercih edebilirler.

Eğitim kademeleri arasında geciş yapan cocuk ve ergenler (orneğin ilkoğretimden liseye geciş yapan oğrenciler) stres yaşayabilirler. Tum bu etmenler okulu reddetmenin ortaya cıkmasına neden olabilir.

Mudahale edilmediği takdirde okul reddetmenin sonucları ne olur?
Mudahale edilmediği takdirde kronik okulu reddetme aile icinde huzursuzluğun yanı sıra akademik başarısızlık, okula uyumsuzluk, yetersiz akran ilişkilerinin ortaya cıkmasına neden olur (American Psychiatric Association, 1994). Yetişkin donemde yuksek okul ya da iş ortamına uyum sağlayamama, panik ataklar, psikolojik ve psikiyatrik sorunlar yaşanabilir.

Anne-babalar ve oğretmenler neler yapmalı?
Okul olgunluğu cocuğun bedensel, duygusal, zihinsel ve sosyal anlamda okulu hazır olması demektir. Anaokulları cocukları ilkoğretime hazırlayan kurumlardır. Okul oncesi eğitim kurumlarına gonderilen cocukların ilkoğretim doneminde daha kolay uyum sağladıkları gozlemlenmektedir.

Okulu reddeden cocukların anne-babalarının aşırı koruyucu bir tutum sergiledikleri dikkati cekmektedir. Bu nedenle yetişkinler cocuğun guclu yonlerini fark etmeli ve ona bu ozelliklerini kullanması icin destek olmalıdırlar. Anne-babanın en onemli gorevlerinden biri de cocuklarına bağımsızlığa ulaşmalarında yardımcı ve yol gosterici olmaktır.

Anaokuluna ilk kez giden cocuğun ailesi ayrılık sahnesini kısa tutmalı, onu sevdiğini soyleyip okulda mutlu ve guvende olduğunu belirtmeli ve gun sonunda onu gelip alacaklarını belirtmelidir. Yeni bir eğitim kurumuna başlayan cocuğa okul acılmadan ortamı tanıtmak; okul bina, bahce ve sınıfını gostermek, mumkunse sınıf/branş oğretmenleri ve arkadaşlarıyla tanışmasının sağlamak uyum sağlamasını kolaylaştırabilir.

Ozellikle lise doneminde okul seciminde cocuğun goruşu alınmalı, ilgi ve yetenekleri goz onunde bulundurulmalıdır. Okul acılmadan once yapılan alışverişlerde cocuğun da bulunması, gerekli malzemelerin alınmasında oğrenciye secim yapma hakkının tanınması onun surec icinde etkin olarak yer almasına neden olacaktır.

Aile oğrenmenin ve okulun onemli olduğunu cocuğa belirtmelidir. Okulun acılış torenine aile bireylerinin de katılması cocuğu rahatlatabilir.

Oğrenci baş ve karın ağrısı, mide bulantısı gibi fiziksel rahatsızlıklar nedeniyle okula gitmeyi reddediyorsa, oncelikle cocuk hastalıkları uzmanı tarafından muayene edilmelidir. Eğer okula gitmesini engelleyen tıbbi bir rahatsızlık yoksa cocuk okula devam etmelidir. Semptomların fiziksel bir rahatsızlık yerine okuldan kacınmaya bağlı olduğunu gosteren bazı işaretler şunlardır: semptomların sıklıkla okul gunlerinde ortaya cıkması, hafta sonları ya da tatil donemlerinde gorulmemesi gibi.

Anne-baba sabırlı davranmalı, anlayış gostererek cocukla konuşmalı ve okula gitmeyi neden reddettiğini araştırmalıdır. Oğrenci sınav endişesi, arkadaşlarının kendisiyle alay etmesi gibi belirgin bir sorundan soz ediyorsa aile ivedilikle oğretmen ve okul psikoloğu ile konuşarak sorunu cozebilmek icin birlikte uygun bir plan geliştirmelidir.

Diğer akılcı cozumler orneğin anneden kopmakta zorlanan bir cocuğun diğer aile bireyleri tarafından okula goturulmesi, ya da evde kalmak isteyen cocuğun televizyon izleme, oyun oynama gibi etkinliklerden uzak tutularak, okula gitmenin evde kalmaya gore daha eğlenceli hale getirilmesidir.

Ancak cocuk aşırı derecede sıkıntılıysa, okula gitmesi icin zorlanması gerekiyorsa, aile icinde stres yaratan bir durum varsa veya okula gitmeyi reddetmek alışkanlığa donuşmuşse anne-baba, oğretmen, okulda gorev yapan psikolojik danışman/uzman pedagogdan yardım almalıdır.

Oğretmenler destekleyici, sevgi dolu, etkin olarak duzenlenmiş sınıf ortamı yaratarak, ailesinden ayrılmayı istemeyen cocuğu kapıda karşılayarak, kucuk cocuklar icin cıkartma ve diğer pekiştirecler kullanarak, daha buyuk cocukların ise mudahale planına katılmalarını sağlayarak sorunun cozumune katkıda bulunabilirler.

Aile, okul ve uzman işbirliği icinde calışarak okulu reddetmenin nedenleri araştırılmalı, uygun mudahale planı geliştirilmelidir.

Acil mudahalede başarı sağlamanın anahtarı şudur: Davranış ne kadar uzun sureli olursa, tedavi de o kadar zordur.

Tedavi programı okulu reddetmenin nedenlerine gore duzenlenir. Farklı sağaltım yaklaşımları arasında cocuğa sakinleşmesi icin yardımcı olmak, sorunlarla başa cıkma ve sosyalleşme becerileri kazandırmak, aile sorunlarının cozumunde katkıda bulunmak gibi mudahaleler bulunmaktadır.