The New Economy of Nature kitabının yazarı Pulitzer Odulu sahibi Kathy Ellison'un Mommy Brain adlı nefis kitabını incelerken karşımıza calışmalarıyla bir Turk bilimadamı cıkıyor. Ellison, kitabını yazarken meslektaşım psikiyatrist Samet Kose'nin bu alandaki oncu calışmalarını temel almış.
Dr. Kose, "annelerin doğacak cocukla başa cikabilmeleri icin anne olmayan kadınlara oranla farklı beyin işlevselliğine gereksinimleri var" diyor ve şoyle devam ediyor: "Doğum yapan kadınlar, doğum yapmayan kadınlara oranla emosyonel ve bilişsel yonden daha iyi performans sergiliyorlar. Ilginctir, gebeliğin ilk aylarında annelerin beyni buzulmeye uğruyor ve salgılanan hormonların etkisiyle hacim olarak kuculuyor, ama tam da bebeğin doğacağı donemde yeniden eski hacmine donuyor, ustelik cok daha yetenekli bir beyin olarak!"
Katherine Ellison, Annelik Beyni (The Mommy Brain) başlıklı kitabında bu durumu şoyle aktarıyor:
"Bu kitabı yazarken bu alanda calışan iki bilimadamının verilerinden yararlandım. Jeffrey Lorberbaum veTurk meslektaşı Samet Kose, beyin MRI'larını cektikleri sağlıklı annelerde ayrıca annelik sonrası davranışsal değişiklikleri araştırdılar. Annelerin coğu, gebeliğin bitiminden sonraki 6-8 haftalık surede genelde daha sıcak ve nazik olduklarını, başkalarının bakış acılarını daha kolayca anladıklarını, başkalarına daha az anksiyeteli gorunduklerini, stresle daha kolay başa cıktıklarını ve multitask (cok işlevli) olduklarını, orneğin bir alışveriş merkezinde cok daha hızlı alışveriş yaptıklarını, eşyaların yerlerini daha cabuk bulduklarını bildirdiler. Anneler ayrıca, gorsel ve işitsel olarak daha uyarılmış olduklarını ve bunun da multitask olmalarına katkısı olduğunu ilettiler."
Samet Kose, yeni baba olduğu gunlerde başladığı babalık beyni uzerine calışmasında ilginc verilere ulaştıklarını soyluyor. Babalar, aynı bebek ağlamasını MRI ortamında dinlediklerinde annelere oranla beyinlerinde daha farklı bolgesel aktivasyon gosteriyorlar. Dr. Kose, "babaların beyninde odul merkezlerinde annelerde gorduğumuz aktivasyona rastlamadık" diyor ve şoyle devam ediyor: "Bunun yerine babalar beynin gorece daha yakın donemde evrimsel gelişimini tamamlamış kortikal bolgelerde aktivasyon gosteriyor. Ozellikle bilişsel işlevler ve gorme ile ilgili merkezler olan occipital ve parietal korteksde. Bu da yoğun babalık davranışının gorece daha yakın donemde edinilen bir davranış olduğunu, annelik davranışının ise kuşaklar boyunca geliştiğini ve yerleştiği goruşunu destekliyor. "
Dr. Kose'ye gore, anneler kendi bebeklerinin ağlama seslerine yanıt vermede beynin odul ve haz merkezleri olan emosyonel merkezlerini kullanıyorlar, babalar ise beynin en rasyonel bolumleri olan neokorteksi kullanıyorlar. Dr. Kose, bunun nedeninin ise anneler fazla duşunmeksizin bebeğe yaklaşma ve bakım davranışı sergilerken, babaların "ben şimdi ne yapacağım?" diye kendilerine sormalarından kaynaklandığını duşunuyor.
Psikiyatrist Samet Kose, "anne olunur, anne olarak doğulmaz diye sozlerine başlıyor." İnsanlarda, gebelikle birlikte annede bir dizi hormonal değişim goruluyor. Bu değişim, annenin doğacak olan bebeğine bakabilmesi icin motivasyon ve odul merkezlerini harekete geciriyor. Biz Medical University of South Carolina'da, National Institute of Mental Health'in finansal acıdan desteklediği calışmalarımızda ilk kez annelik ve babalık beyin merkezlerini fonksiyonel MRI yontemiyle inceledik. Bunu yaparken de annelerin MRI ortamında daha onceden kaydedilmiş kendi bebeklerinin ağlama seslerini kullandık. Hipotalamus-ortabeyin-limbik ve kortikal bolgelerin birlikte etkileşerek annelik beynini oluşturduklarını bulduk. Bu bolgeler sosyal bağlanma bolgeleri olarak işlev goruyor ve motivasyon, dikkat, emosyon, empati, karar verme, ve eyleme gecmede onemli bolgelerdir.
Biz bu calışmalarımızı şu anda doğum sonrası depresyon geciren annelerde surduruyoruz. İlerde kokain, eroin vb madde bağımlısı olan annelerde aynı calışmaları yaparak bu annelerin bebeklerini ihmal edişlerinin tamamen beyin kokenli olduğunu, bu durumun tedavi edilebilir olduğunu, erken donemde mudahele ederek bu annelerin bebeklerine gerektiği bicimde ilgi ve bakım gostermelerinin sağlanabileceğini, bebeklerinin de anneleriyle sağlıklı bağlanma yapmalarını hedefliyoruz. Bildiğiniz gibi, ruhsal bozukluklar anne ile bağlanmanın olmayışı, ya da guvensiz bağlanma nedeniyle oluşuyor. Bowlby'nin "guvenli bağlanma" (secure attachment) adını verdiği surec icin sağlıklı bir bebek kadar, sağlıklı bir anneye de gereksinim var. Hatta bağlanmanın anne karnında gecen sureyi de kapsadığını ileri surulebiliriz. Anne-baba ve bebek arasındaki ilişki bebeğin dış cevre ve diğer insanlarla ilişkileri icin de cok onemli.
Samet Kose son olarak şu mesajı veriyor: "Bedenen ve ruhsal yonden sağlıklı nesiller istiyorsak, annelere yatırım yapmalı, hem gebelik surecinde hem de sonrasında sağlıklı bir anne-bebek iletişimi ve guvenli bir bağlanma icin gerekli koşulları sağlamalıyız. Daha becerikli, daha ustun yetenekli anneler ise cabası!"


Prof.Dr.Kemal Sayar
__________________