XV. yuzyılda daha ziyade şifahi kaynaklara dayalı menakıbname ve destanlarla başlayan Osmanlı tarihciliği II. Murad ve II. Mehmed devirlerinde gazaname takvim anonim Tevarihi ali Osman ve şehname turu eserlerle devam etmiş ilk standart orneklerini ise II. Bayezidin saltanatı doneminde vermiştir. Gercekten bu donemde bir yandan geleneksel gazaname ve anonim Osmanlı tarihleri meydana getirilirken diğer yandan da bu padişahın şifahi emriyle ilk umumi Osmanlı tarihleri kaleme alınmıştır.

Geleneksel gazaname gazavatname turu Yavuz Sultan Selimin saltanatı zamanında daha ziyade Selimname bunun oğlu ve halefi Kanuni Sultan Suleyman zamanında ise Suleymanname adları altında devam ederken Fatih doneminde Osmanlı tarihini İslam tarihinin uzantısı olarak goren Şukrullahın yazdığı Behcetut tevarih istisna tutulursa asıl buyuk dunya ve genel Osmanlı tarihlerinin XVI. yuzyıl sonlarından itibaren telif edildiği soylenebilir.

Yarı resmi devlet veya daha doğru bir ifadeyle suslu ve minyaturlu saray tarihciliği olan şehnamenuvisliğin Fatih doneminde ortaya cıktığı fakat asıl kalıcı ve guzel orneklerini XVI. yuzyıl sonlarından itibaren verdiği XVII. yuzyıldan sonra ise kaybolmaya başladığı malumdur.

Fakat henuz gercek anlamda resmi devlet tarihciliği yoktur. XVII. yuzyılın ikinci yarısında 1663 1664 IV. Mehmedin şifahi emriyle Vekyinamesini yazmaya başlayan Abdurrahman Abdi Paşayı resmi devlet tarihcisi saymak mumkun değildir. Zira daha once de II. Bayezid İdrisi Bitlisi ile İbn Kemal Kemalpaşazade e şifahi emirleriyle tarihler yazdırmıştı. Osmanlı Devleti tarihinde resmi devlet tarihciliği demek olan vakanuvisliğin aslı vekyinuvislik Divanı Humayun kalemlerinden biri olarak teşkili XVIII. yuzyıl başında II. Mustafanın saltanatı 1695 1703 ve Amcazade Huseyin Paşanın sadrazamlığı 1697 1702 zamanında olduğu kesindir. Boylece Osmanlı tarih yazıcılığında yeni bir tur ortaya cıkmış ve bazı aksaklıklarla saltanatın sonuna kadar kesintisiz devam etmiştir. Bu arada resmi olmayan amator tarihcilik her donemde varlığını surdurmuş ve guzel ornekler vermiştir.

Bizim neşrini hazırladığımız Tarihi Raşid ilk resmi vakanuvis Naima Mustafa Efendinin bıraktığı 1660 yılından başlayan ve 1722 Celebizade zeyliyle birlikte 1729 yılına kadar devam eden bir donemin tarihidir. Naima Tarihi gibi ilk Turk matbaasında 1153 yılında uc cilt 1282 yılında da beş cilt halinde iki defa basılıp yayımlanmakla Tarihi Raşid cok okunan ve kullanılan kaynaklar arasında yer almıştır. Bizim Tarihi Raşidle ilk temasımız Defterdar Sarı Mehmed Paşanın eseri olan Zubdei Vekyiat uzerindeki doktora calışmalarımız sırasında başlamıştı. O zaman Raşid Mehmed Efendinin ilk baskıda birinci ikinci baskıda ise ilk iki cildinin cok onemli bir kısmını Zubdei Vekyiattan aldığı tespit edilmiş ve Tarihi Raşidin kaynak değeri hakkında şupheye duşulmuştu. Zira Mehmed Raşid Muhurdar Tarihi dışında değil Zubdeden diğer kaynakları arasında yer alan Fındıklılı Silahdar Mehmed Ağanın unlu Tarihi ile bunun devamı niteliğindeki Nusretnamesinden de soz etmiyor sadece Yenicami ve kulliyesinin inşasıyla ilgili bilgileri Abdi Paşanın yukarıda sozu edilen Vekayinamesinden aldığını tasrih ediyordu. Resmi tarihci vakanuvis olması hasebiyle ve ozellikle de donemi olaylarını kaleme alması sebebiyle bazı olayların yorumunda cekingen davranan Raşid Mehmed Efendinin eserini şuphesiz objektif bir kaynak olarak gormek doğru olmaz. Tarihi Raşid namei humayun tayintevcih azil ve kral mektupları ile bazı sefaretnameler gibi resmi ve yarı resmi belgeleri ihtiva etmesinin yanında icinde bulunduğu bazı hadiseleri gozlemlerine bazılarını da şifahi kaynaklara dayanarak vermesi bakımından değer kazanır.

Osmanlı Devleti tarihinin doğru olarak anlaşılıp yazılabilmesi icin temel kaynakların ilmi neşirlerinin yapılarak araştırıcıların hizmetine sunulmasının zaruret kesbettiği bilinen bir gerektir.


İnce Kapak:

Sayfa Sayısı: 1952

Baskı Yılı: 2013


Ciltli:

Sayfa Sayısı: 1952

Baskı Yılı: 2013


Dili: Turkce
Yayınevi: Klasik Yayınlar
Kitap Adı: Tarih-i Raşid ve Zeyli Yazar: Celebizade İsmail Asım Efendi , Raşid Mehmed Efendi Yayınevi: Klasik Yayınlar İlk Baskı Yılı: 2013 Dil: Turkce Barkod: 9786055245160