Yuksek Atşe Nedir?
Yuksek Ateş hakkında bilgiler
Cocuklarda Yuksek Ateşin Nedenleri


Ateş Yukselmesi Hakkında Neler Biliyoruz?


Ateşli Cocuğa Yaklaşım Ne Olmalıdır?

Ateşli cocuk genellikle huzursuzdur, iştahsızdır ve vucut su kaybetmiştir. Ateşin yukselmesi ile vucut metabolizmasında her 1oC icin %10-12’lik bir artış olmaktadır, buna bağlı olarak da vucudun oksijen ve su ihtiyacı artmaktadır. Ozellikle 6 ay - 6 yaş arası cocuklarda yuksek ateş oryantasyon bozukluğu, halusinasyon ve deliriuma, febril konvulzyona (ateşli havale) yol acabilir. Bundan dolayı ateşin duşurulmesindeki esas neden cocuğun rahatlamasını sağlamaktır.

Bugun cocuklarda ateş duşurucu olarak kullanılan bir cok ilac bulunmaktadır. Bu ilaclar farklı mekanizmalar ile ateşi duşurur, ancak unutulmaması gereken hangi ilac secilirse secilsin kalıcı bir etki sağlamak icin ilacın cocuğun ağırlığına uygun dozda duzenli olarak verildiğine dikkat edilmesi gerektiğidir. Hemen tum ilacların gereksiz kullanımlarında zararlı etkileri olabileceğinden, bir uzmana cocuk icin gerekli olan doz danışılarak uygun ilacın secimi yapılmalıdır.

Soğuk uygulama ateşin duşurulmesinde ilaclara yardımcı olmak, ilacların faydasız olacağı durumlarda ateşi duşurmek amacı ile veya allerjik veya karaciğer yetmezliği gibi ilac kullanmaya engel durumu olan hastalarda uygulanabilir. Soğuk uygulama 29-32oC arasında ılık su ile yapılmalıdır. Alkol hızla vucut ısısını duşurebileceğinden cocuklarda kesinlikle kullanılmaz.

Sonuc olarak ateşin 38-39oC olduğu durumlarda bebek yakından izlenmeli, ateş 24 saatte duşmuyorsa mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Eğer ateş 39oC ya da uzeri ise vakit gecirilmeden doktora başvurulması uygun olur.

Eyvah! Bebeğim ateşler icinde yanıyor, ne yapsam şimdi? Doktora mı gitsem, yoksa bir şurup mu versem? Hangimiz acaba hayatımızın bir doneminde bu sorunla karşılaşmadık. Yuksek ateş bebeği olan veya olmayan bir cok kişi icin ic ice yaşanılan bir durum. Bedenimizin normal işlevlerinden birisi olan ateş yukselmesi konusunda acaba ne kadar şey biliyoruz?

Basit bir anlatım ile ateş, beden ısısının normal gunluk oynamalarının uzerine cıkması olarak tanımlanmaktadır. Normal vucut ısısına ait sınırları belirlemek guctur ve genel olarak 36.1 - 37.8 oC olarak kabul edilir. Bu ısı cevre ısısındaki değişikliklere rağmen sabit tutulabilmektedir. Normal kişilerde 24 saat icinde beden ısısında ufak değişiklikler olmaktadır; orneğin sabah erken saatlerde en duşuk, saat 1600 - 1800 arasında ise en yuksek duzeydedir. Cocuklarda vucut ısısı erişkinlerden daha yuksektir ve ısı bu saatlerde 38.5oC a kadar yukselebilmektedir. Bir yaş civarında vucut ısısında erişkin duzeylere doğru bir duşuş gozlenir.

Ateş, ceşitli enfeksiyon hastalıkların sık gorulen bir belirtisidir. İnsanın da icinde yer aldığı omurgalıların evrimsel gelişmesi icinde hastalık yapan mikroorganizmalara karşı kazanılan savunma yollarından birisi de ateştir. Ateşin vucudun savunma mekanizmaları uzerindeki olumlu etkileri infeksiyonun olduğu bolume notrofil olarak adlandırılan ve mikroorganizmaları yok etmekle gorevli kan hucrelerinin gocunu artırmak ve interferon olarak bilinen ve gene bağışıklık sistemi hucrelerinden salgılanan bu maddenin yapımını, ayrıca virus ve tumore karşı bu maddenin aktivitesini artırmaktır. Bunun yanında ateş mikroorganizmaların coğalması icin gerekli olan optimum cevre ısısını değiştirmek yolu ile de infeksiyonun durdurulmasını sağlamaktadır.

Enfeksiyonlarda bu kadar yararlı etkileri olduğu gosterildiği halde ateş coğunlukla hemen herkes tarafından zararlı bir şeymiş gibi değerlendirilir. Bu da cok haksız bir değerlendirme sayılmaz cunku, ateş yukselmesinin canlı yonunden bir cok yararı olsa da bunun da bir dengede olması gerekir. Denge bozulduğunda ateş zararlı da olabilir. Zararları icinde en iyi bilineni febril konvulzyonlardır (ateşli havaledir). Bunun dışında ateş Merkezi Sinir Sistemi başta olmak uzere bir cok dokuda zedelenmeye de neden olabilmektedir.

Ateş; bir hastalık teşhisi olmayıp bir bulgudur, bu nedenle aşırı araştırılmalara girilmeden once ateşe neden olan durumun ve gercekte ateş olup olmadığının hemen teşhis edilmesi gerekir. Bebek bir aydan kucuk ise ateş cok onemli bir bulgu olabilir. Bazen tek ve en erken bulgudur. Ancak, yenidoğan olarak adlandırılan yaşamın ilk bir aylık doneminde bebek vucut ısısını tam ayarlayamadığından ağır hasta yenidoğanlarda enfeksiyona rağmen ateşin normal hatta duşuk bile olabileceği de akılda tutulmalıdır. Ateş olcumu hasta cocuğun değerlendirilmesinin cok onemli bir bolumunu oluşturur, coğunlukla anne ve baba cocuğun ateşini, ateş duşurucu vermek veya hekimi aramak konularında karar vermek icin olcer.


Ateş Olcumu En Guvenilir Şekilde Nasıl Yapılabilir?

Ağız, rektal yol (makat), koltuk altı veya cok nadir olarak da kulak yolu vucut ısısını olcmek icin kullanılan yollardır. Koltuk altı ısısı, gercek vucut ısısından biraz daha duşuktur. Cocuklarda koltuk altından alınan ateş olcumu cok guvenilir değildir. Bu yontemle evde yapılan olcumlerde % 75 oranında gercekte yuksek olan ateş normal olarak olculebilmektedir. Cocuklarda ağızdan alınan ısı tam vucut ısısını yansıtırsa da sıcak veya soğuk gıda yenilmesinden veya hastada hızlı soluma olduğu durumlarda etkilenebileceğinden pek onerilmemektedir. Doğru uygulandığında makattan ısı olcumu en doğru ve en emin yol olarak gorulmekte ve kucuk cocuklarda bu yolun kullanılması onerilmektedir.

Bazı doktorlar termometrenin kırılması, makata hasar ve enfeksiyon riski gibi nedenlerden dolayı bu yontemi benimsemediklerini belirtseler de, bu riskin abartılı olduğu ve termometre ile makata hasar verme riskinin neredeyse iki milyonda bir olduğu araştırmacılar tarafından gosterilmiştir. Makat yonteminin guvenirliliğinin yuksek oluşu, az zaman alması gibi avantajlarından dolayı yukarıda belirtilen riskler ihmal edilebilir duzeydedir. Koltuk altı ile makat olcumleri arasındaki fark 3oC ‘ye kadar cıkabilir ve cocuklarda makattan alınan vucut ısısının 38oC ‘ye kadar cıkması normal olarak kabul edilebilir.

Ateş olcumu yapılırken termometrenin olcumun yapıldığı bolgede ne kadar sure tutulacağı da onemlidir. Civalı termometreler ile yapılan olcumlerde son değeri gormek icin makat olcumlerinde 2 , ağız olcumlerinde 7, koltuk altı icin ise 9 dakika tutmak gerekir.

Bebeğin ateşini olcmek icin aşağıdaki yol takip edilir ise daha doğru bir olcum yapılabilecektir:

1) Termometrenin ucu temizlendikten sonra, civa haznesi bulunan ucun kaygan olması icin az miktarda vazelin ya da yağlı krem surulur,

2) Termometre silkelenerek civa kolonunun ust ucunun 35oC ‘nin altına gelmesi sağlanır,

3) Yatar pozisyondaki bebeğin her iki ayağı bir elle tutulup bacakları kıvrılarak karına doğru itilir, diğer elle termometre işaret parmağı ve baş parmak arasında civadan 2-3 cm uzaktan tutulur (Derece yatay duzlemde 30 derece acı yapacak ve civalı ucu en aşağıda olacak şekilde tutulmalıdır),

4) Termometre 2 dakika kadar makatta tutulduktan sonra cıkarılır ve civalı kolondaki yukselme okunur,

5) Termometre ateş olcumunden sonra uygun şekilde temizlenir ve kendi kabında saklanır.



Cocuklarda Ateş Yukselmesine Neden Olan Durumlar Nelerdir?

Enfeksiyonlar, kollajen doku hastalıkları başlığı altında topladığımız romatizmal hastalıklar ve neoplastik (malign-kanser) hastalıklar başlıca ateş nedenleridir. Bunların dışında ozellikle yenidoğanlarda ve kucuk bebeklerde su kaybına (dehidratasyona) bağlı da ateş gorulmektedir.

Yaşamın ilk bir kac gununde yenidoğan bir bebek vucut ağırlığının ortalama % 6 ‘sı bazen de %10’u kadar su kaybeder. Bu kayıp normalin uzerinde olduğunda ozellikle 3-4. gunlerde dehidratasyona bağlı ateş gorulebilir. Dehidratasyona bağlı ateşde bebek huzursuzdur, idrar miktarı ve idrar yapma sıklığı azalmıştır, deri elastikiyeti bozulmuştur ve on bıngıldakda cokme olabilir. Bu durumda oncelikle bebekde enfeksiyon hastalığının olmadığının tespit edillmesi, eğer yoksa bebeğin sıvı kaybının karşılanması ve oda sıcaklığının ayarlanması gerekir.

Belirlenebilen başka bir ateş nedeni yoksa ve hasta ilac almakta ise, ortaya cıkan ve ilacın kesilmesi ile kaybolan ateş ilac ateşini duşundurur. İlac ateşi herzaman dokuntu, kaşıntı ile birlikte olmayabilir, bazen ilac reaksiyonunun tek belirtisidir. İlac tedavisi başlandıktan sonra herhangi bir zamanda (ortalama 21 gun) ortaya cıkabilir. Ateşi olan bu hastaların coğunlukla genel durumu iyidir, ancak bazen titreme gorulebilir. İlacın kesilmesinden 48-72 saat sonra ateşin kaybolması tanıyı guclendirir.