Gectiğimiz yıl tarihin ilk kara delik fotoğrafı yayınlandığında, insanlığın uzayı anlama yolculuğu daha da anlam kazanmıştı. Ancak bu goruntu, pek cok insan icin duşundukleri kadar etkileyici bir goruntu değildi. Kara delik olarak isimlendirilen kozmik cisim, bir fotoğrafta gorebileceğimizden cok daha buyuk gizemleri bunyesinde barındırıyor ve her yeni araştırma ile konu giderek daha ilginc bir hale geliyordu.
Christopher Nolan'ın 2014 yapımı Interstellar(Yıldızlararası) filminde karakterimiz, bir kara deliğin icine girer ve zaman yavaşlaması dışında cok da buyuk olaylar yaşamaz. Elbette, bu bir film olduğu icin başrolu bir anda yok edemezsiniz, ancak gercekten bir kara deliğin icine girdiğiniz zaman, gercek başrolun kozmik evren olduğunu gorme ihtimaliniz cok daha fazla. Bir kara delik icine girildiğinde ne oluyor sorusunun yanıtını Business Insider internet sitesinde yayınlanan makale ışığında inceledik.
[h=2]Mutlak yok oluş:[/h]
Heyecan kacıran bir spoiler gibi gorunse bile baştan soylemek gerekiyor ki; bir insan, bir kara deliğin icine girdiği hatta yaklaştığı zaman bile olecektir. Ancak bu olum, duşunduğumuzden daha buyuk bir olum. Zira ardında kendisine dair en ufak bir iz, atom parcacığı bile kalmayacaktır.
Bilim insanlarına gore galaksimizde yaklaşık 100 milyon kara delik var. Tum bu kara delikler farklı boyutlara sahip. Bu noktada en dikkat cekici olan; bir kara delik ne kadar kucuk ise o kadar olumculdur bulgusu. Bu detay, bugune kadar alışık olduğumuz yargılardan cok daha farklı bir durumu bize gosteriyor.
Kucuk kara deliklerin bu kadar tehlikeli olmalarının nedeni, yorunge ile olay ufku arasındaki mesafelerinin az olmasından kaynaklanıyor. Olay ufku, yani kara deliğe adına veren o karanlık nokta, mutlak kutle cekimini oluşturuyor ve yayılan bu cekim etkisi, olay ufkundan uzaklaştıkca azalıyor. Kucuk bir kara delikte ise cekimin azalmasına yetecek kadar geniş bir alan bulunmuyor.
[h=2]Dunya’ya en yakın kara delikte durumlar nasıl?[/h]
Gercekten bir gun icine girebileceğimiz kadar gezegenimize yakın olan bir kara delik var ve V4641 Sgr olarak isimlendiriliyor. Eğer başarırsanız, Dunya’dan Yay Takımyıldızı tarafına doğru bin 600 ile 24 bin ışık yılı mesafe ilerleyerek bize en yakın kara deliğe ulaşabilirsiniz.
Mesafe konusunda bu kadar geniş bir cerceve cizilmesinin en buyuk nedeni, kara deliklerin cıplak gozlerle gorunmuyor oluşu. Yani orada bir guc var, ancak onu gorebilmemizin tek nedeni kutle cekimi ile etrafına topladığı diğer kozmik cisimler. Bir mağarada duvara donup girişindeki insanların golgesini gormek, orada birilerinin olduğu anlamak gibi... Doğrudan bir kanıtınız yok, ancak etkisi (yani golgesi) sayesinde varlığından emin oluyorsunuz. Bu durum, hem kara deliği bulmayı hem de mesafe olcmeyi oldukca zor kılıyor.
[h=2]Kucuk ama guclu kara delikler:[/h]
Şans mı, şanssızlık mı bilinmez ama Dunyamıza en yakın kara delik olan V4641 Sgr, kucuk yani tehlikeli bir kara delik. Kutlesi bildiğimiz Guneş’ten yaklaşık uc kat daha fazla. Ancak bu kadar yoğun bir kutle yaklaşık 6,5 kilometre kadar dar bir alana sıkışmış durumda.
Kucuk kara deliklerin bu kadar guclu olmasının nedeni; her kutlenin belirli bir cekim gucu olmasıdır. Cok geniş bir alana yayılmış belirli bir kutle cekim gucu bazen hissedilmez bile olabilir. Ancak dar bir alanda yoğun bir kutle cekim gucu, gercek anlamda olumculdur.
Ustelik bu olumcul olma durumu yalnızca insanlar icin değil, tum evren icin gecerlidir. Kucuk bir kara deliğin sahip olduğu yoğun cekim gucu etrafındaki tum cisimleri, gezegenleri, hatta ışığı bile cekecek kadar gucludur.
[h=2]Buyuk kara deliklere daha rahat yaklaşabiliriz:[/h]
Dunyamıza yakın ve bir o kadar da tehlikeli olan kucuk kara delik V4641 Sgr gibi, bize uzak ve bir o kadar da buyuk başka bir kara delik olduğu duşunuluyor. Bu buyuk kara delik Guneş’ten 4.3 milyon kat daha buyuk ve bize uzaklığı yaklaşık 25 bin ışık yılı.
Duşunmesi bile korkutucu olan bu goruntu, aslında hic de tehlikeli değil. Cunku cekim merkezi cok geniş olduğu icin kutle cekim gucu azalıyor. Bu nedenle tıpkı Ay ve Dunya arasında olduğu gibi, o kara delik ve cevresindeki diğer cisimler arasında dengeli bir ilişki ortaya cıkıyor.
Bir gun insanlık uzayda bu kadar uzak mesafeler katedebilirse, soz konusu buyuk kara deliğe rahatca yaklaşabiliriz. Elbette, icine girince yaşanacaklar aynı olacaktır. Ancak bazı ışık bukulmeleri dışında cisimlerin hissedeceği kutle cekim gucu o kadar yoğun olmayacaktır
[h=2]Kara deliğin benzersiz ışık oyunları: [/h]
Peki bu kara deliklerin hic mi guzel bir yanı yok? Elbette var; olmeden once kara deliğin icinde goreceğiniz tahmin edilen ışık oyunları, inanılmaz bir gorsel şolen sunabilirler. Bu ışık oyunlarına gunluk hayattan bir ornek olarak genelde Windows Media Player’da muzik calarken gorunen saykodelik arka plan gorsellerine benzetmesi yapılıyor.
Saykodelik ışık oyunlarının nedeni daha once bahsettiğimiz, kara deliklerin sahip olduğu kutle cekim gucu. Sahip oldukları yoğun kutle cekim gucu sayesinde ışığı bile cekebilen kara delikler, cektikleri ışığı bir anda yutmuyorlar. Bu nedenle ışık huzmesi, kara deliğin yorungesinden yok olacağı olay ufkuna ilerleyene dek eğiliyor, bukuluyor ve heyecan verici gorunumlere ulaşıyor.
[h=2]Kara delik makarnası: "Spagettifikasyon" [/h]
Uzak Doğu Asya bolgesinde usta aşcıların "noodle" olarak isimlendirilen spagetti turu makarnaya benzer yemeği, elle nasıl hazırladıklarını gormuş olabilirsiniz. Buyuk bir hamur topu, uzun uğraşlar ve emek sonucu incecik makarnalara donuşur. Bir kara delik de cevresindeki cisimlere tam olarak bunu yapıyor.
Kara deliklerin kutle cekim gucu bir anda ne var ne yoksa yutmuyor. Tıpkı bir aşcının hamuru makarnaya donuşturmesi gibi yorungesine giren cismi yavaş yavaş sundurerek, bir spagettiye donuşturuyor. Kara deliğin ışığa ve diğer cisimlere uyguladığı bu ağır cekim gucu, bilim insanları tarafından "spagettifikasyon" olarak isimlendiriliyor.
[h=2]SONUC: Bir kara delik icine girildiğinde ne oluyor?[/h]
Bir kara deliğin icine girdiğiniz zaman direkt olarak oleceğinizi ve geride hicbir iz bırakmadan mutlak bir şekilde yok olacağınızı anlatmıştık. Olum nedeni, kara deliğin icine girip kaybolmak değil, spagetti olmak.
Ozellikle yoğun kutle cekim gucune sahip kucuk bir kara deliğin icine girdiğiniz zaman, başınız onde ayaklarınız geride gireceğinizi duşunursek, kara deliğin cekim gucu sizi sundurmeye başlıyor. Yavaş yavaş bildiğimiz şekliniz bozuluyor, bir spagettiye donuşene kadar kara deliğin cekim gucune maruz kalıyorsunuz ve sonunda atomlarınıza kadar ayrılarak olay ufkunun icinde yok oluyorsunuz.
Kimsenin yaşamasını dilemediğimiz bu olum şekli ile ilgili diğer bir soru işareti de; yavaş mı yoksa hızlı mı olacağı... Bir kara deliğe yaklaştıkca zamanın yavaşladığı biliniyor. Kara deliğe yakın olan kişi fark etmese de orneğin Dunya’da olan bir kişi icin zaman daha hızlı akıyor. Sizi Dunya'dan izleyen biri icin bu olumun yavaş goruneceği kesin. Ancak sizin icin belki de olcemeyeceğimiz kadar kısa surede gercekleşecek. Siz bir anda spagettiye donuşurken, Dunya'da belki de yuzlerce yıl gecmiş olacak.
[h=2]Kara delik sonrasında ne var?[/h]
İşte, bu tam bir muamma. Bilim insanlarına gore bildiğimiz fizik kuralları kara delik sonrası icin gecerli değil. Yani, spagettize olarak atomlarınıza ayrıldıktan ve kara deliğin icinde kaybolduktan sonra ne olduğu kesin olarak bilinen bir gercek değil.
Konu ile ilgili araştırmalar yapılıyor, laboratuvarlarda kucuk caplı kara delikler bile oluşturuluyor ancak kesin bir sonuc elde edilmiş değil. Cunku insanlık yalnızca bu evreni biliyor. Kara delik ile bildiğimiz evrenden cıkan bir cisme ne olduğunu şu an icin bilmemiz olanaksız gibi gorunuyor.
Bilim kurgu hayranlarını olduğu kadar bilim dunyasını da heyecanlandıran kara delik konusu, yapılan tum araştırmalara rağmen hala gizemini koruyor. Bildiğimiz evrenin en olumcul kozmik cisimleri olan kara delikler, gizemini koruduğu surece heyecan yaratmaya devam edecektir.