Dunya uzerindeki sularda 550 milyon yıl once yaşadığı tahmin edilen sert kabuklu vucut yapısına sahip olan trilobitler, evrim surecinin en kompleks canlılarından biri olarak kabul ediliyor. Bircok farklı kayacta ceşitli fosilleri bulunan bu canlıların evrimini incelemek, evrim surecinin nasıl işlediğine dair oldukca ciddi cevaplar sunabiliyor.
Şimdiyse Koln Universitesi'nden Brigitte Schoenemann ve Edinburgh Universitesi'nden Euan Clarkson, ozellikle gozleri mukemmel şekilde korunmuş bir trilobit orneğini incelediler. Yapılan incelemeler sonucu yaratığın yusufcuklarınkine benzer gozlerinin nasıl geliştiği ve bunun evrim hakkında ne soylediğine dair işe yarar bilgiler edinildi.
[h=2]Trilobitin gozlerini oluşturan ic yapılar ilk kez tanımlandı:[/h]
Soz konusu fosil, Cekya'daki 429 milyon yıllık tortul kayalardan geliyor. Mikroskopi kullanılarak yapılan incelemelerde yaklaşık bir santimetre uzunluğunda olan ’Aulacopleura koninckii' adlı trilobitin gozlerini oluşturan ic yapılar ilk kez tanımlandı. Bu lenslerdeki ışığa duyarlı reseptor hucrelerinin bileşimi ve duzeni, bilim insanlarına trilobit goruşune dair bir bakış acısı kazandırdı ve ayrıca bileşik gozlerin erken evrimine işaret etti.
Trilobitin minik gozlerini incelemek pek de kolay olmadı. Scientific Reports dergisinde gectiğimiz gunlerde cevrimici olarak yayınlanan yeni calışmada, Aulacopleura koninckii'nin "oldukca duz" ve yaklaşık 1 milimetre yuksekliğinde gozleri olduğu bildirildi. Bu turde, oval şekilli iki cıkıntılı goz başın arkasında bulunur ve ozellikle hasara karşı savunmasızdır; araştırmacılar onu bulduğunda da yalnızca sol goz hÂl sağlamdı.
[h=2]İncelemeler sonucu, modern eklembacaklıların gozlerinde hÂl mevcut olan yapılara rastlandı:[/h]
Bileşik gozlerde, 'ommatidium' adı verilen bireysel lensler, gorsel girdileri işler ve beyne sinyaller gondererek bir goruntu mozaiği oluşturmak icin birlikte calışır. Bunu, en basit ornekle sineklerde gorebiliriz. Şimdiyse araştırmacılar, trilobitin gozunde modern eklembacaklıların gozlerinde hÂl mevcut olan yapıları tespit ettiler.
Buyuk ommatidia iceren bileşik gozler, hayvanların duşuk ışık koşullarında gezinebilmesine yardımcı olur ancak A. koninckii'ninkiler o kadar da buyuk değildi. Bu sebeple bilim insanları, bu trilobitin gunduz aktif olduğu ve daha cok sığ sularda yaşadığını tahmin ediyorlar.
Bilim insanlarının bulguları, gunumuzde yaşayan coğu bocek ve kabuklu hayvanın gorme kabiliyetinin, trilobitlerden beri değişmemiş, son derece eski ve etkili bir sistem olduğunu da gostermiş oldu. Calışmanın detayları Scientific Reports'ta yayınlandı.