[IMG]http://img149.**************/img149/1879/fsdfsd3ve.jpg[/IMG][IMG]http://img238.**************/img238/6540/sdfsdfs5cv.jpg[/IMG]
Akraba evliliği, aralarında kanbağı olan, yani aynı atadan gelen kişiler arasındaki rastgele olmayan eşleşmeler biciminde tanımlanıyor. Buna ic-eşleşme
de deniyor. Toplumumuzda akraba evliliği denince kardeş cocuklarının ve kardeş torunlarının evlilikleri anlaşılıyor. Kardeş cocuklarının evliliği birinci derecede, kardeş torunlarının evliliği ikinci derecede akraba evliliği. Ulkemizde akraba evliliklerinin onemli bir kısmıysa birinci derece evlilikler.

Akraba evlilikleri, toplumdaki gen sıklığının değişmesine yol acar. İster yararlı, ister zararlı ya da etkisiz olsun, bir kişideki genler, akraba evliliğiyle aile icinde kalır ve o aile dışına cıkamaz. Kalıtımın taşıyıcısı ve yaşamın temel taşı genlerdir. Genler, nesiller boyu atalarımızın bize hediye ettiği genetik mirasımızdır. Bu atasal mirasımız kalıtım yoluyla bize gecer. Vucudumuzun buyuyup gelişmesi ve calışması, genlerimizin kontrolu altındadır. Her bir gen ya da birkac gen kumesi, insandaki bir ozelliğin bilgisini taşır. Anne ve babadan eşit sayıda gecen genler, yaşamımızın sağlıklı şekilde devamı icin oldukca onemlidir. Kişideki her genin, biri anneden ve biri babadan gelmiş olan iki kopyası (aleli) bulunur.

Bazen genin bir kopyasının bozuk olması, kişinin bazı vucut işlevlerinin bozulmasına neden olur. İnsanda bir karaktere ait olan ozelliğin diğerine baskın olması durumunda, o karakteri kontrol eden gene baskın (dominant) gen, diğerineyse cekinik (resesif) gen denir. Bir ozelliğin kişide ortaya cıkması, iki aynı gen frekansının bir araya gelmesi ("homozigot" olma durumu) şeklinde olur. Eğer bir hastalığa ait cekinik gen anneden aktarılırken babadan da aynı
cekinik gen alınırsa, hastalık doğacak cocukta mutlaka ortaya cıkacaktır. Eğer anne kaynaklı cekinik gen, baba kaynaklı baskın genle bir araya gelirse ("heterozigot" olma durumu) doğacak cocuk, anne ve babası gibi "fenotipik
olarak" sağlam olsa da, hastalığın taşıyıcısı olacaktır. Burada hastalık, ancak iki cekinik genin biraraya gelmesi sonucu ortaya cıkar.

Dolayısıyla akrabalararası eşleşmeler, daha once heterozigotlarda gizli kalan cekinik aletlerin, daha sonraki kuşakta biraraya gelerek o homozigot hasta bireylerin ortaya cıkmasına neden olur. Boylece zararlı genler, o akraba grubunun gen havuzunda birikir ve homozigot bireylerin oranı artar. Akraba evliliklerinde, aynı soydan geldikleri icin anne ve babadaki genin bozuk kopyasını taşıma, yani hastalığın taşıyıcısı olma olasılığı, dolayısıyla da hastalığın ortaya cıkma olasılığı cok yuksektir. Genel populasyonda % 2-3 olan doğuştan sakatlık oranı, akraba evliliği yapanlarda iki kat fazladır. İşte akrabalararası evlilikler, zararlı cekinik genlerin biraraya gelme olasılığını artırdığından, normalde ender gorulen genetik hastalıkların ortaya cıkmasına neden olur. Akrabalık uzaklaştıkca ortak gen oranları kuculur.

Ailede gen dağılımı kardeşler arasında 1/2 oranındadır. Torunlar, dede ve ninelerinin genlerinin 1/4'une sahiptir. Birinci derecede kuzenlerarası evliliklerde genlerin 1/8'i ortak olduğundan, genetik olarak belirlenen hastalık riski %
3'tur. Akraba olan eşlerin % 80'i kardeş cocuklarıdır. İkinci kuşak kuzenlerarası yani kardeş torunlarının evlenme oranıysa % 5'tir.

Hastalık genleri acısından heterozigotluk oranının cok yuksek olduğu kapalı toplumlarda yapılan evlilikler sonucu hastalığın ortaya cıkma riski daha yuksek olduğu icin, bu tur toplumlarda akraba evlilikleri ayrı bir onem kazanıyor. Ulkemizde akraba evlilikleri cok sık goruluyor. Bunun sonucunda, kendiliğinden
duşukler, olu ya da erken doğumlar, beyin felci ve yapısal kusurlara da sık rastlanıyor. Yapılan calışmalara gore, ulkemizde akraba evliliklerinin oranı %20-25 arasında. Bu da bize her 4 veya 5 evlilikten birinin akrabalar arasında yapıldığını gostermekte. Bolgeler bazında ele alındığında, bu evliliklerin bazı bolgelerde cok daha sık yapıldığı ortaya cıkıyor. Bu bolgeler icinde birinci sırada %40'lara varan oranla Guneydoğu Anadolu Bolgesi geliyor; bunu sırasıyla Karadeniz, Akdeniz, İc Anadolu ve Batı Trakya bolgeleri izliyor. Akraba olan eşlerin oranı, Ankara, İstanbul ve İzmir'de %17'yken, diğer kentlerde %19; bu oran koylerde %36'ya cıkıyor.

Akraba evliliklerinin yapılmasında geniş ve ataerkil aile yapısı, ekonomik ve kulturel nedenler, malın parcalanmaması, populasyon sıklığı, aşk, coğrafi koşullar, aile bireyleri arasında sevgi ve saygıyı korumak gibi etkenler onde geliyor.

Ayrıca; ozellikle kadının eğitimsiz olması, meslek sahibi olmaması, statu sahibi olmaması, kırsal alanda yaşıyor ve evliliğini de ailesinin yonlendiriyor olması, akraba evliliği yapması olasılığını yukseltiyor.

Akraba evliliği, "otozomal resesif" ve bazı cok-etkenli geciş gosteren hastalıkların yayılımını etkileyen onemli durumlardan biridir. Otozomal resesif kalıtımla gecen hastalıklarda, anne ve babanın her ikisi de hastalığın genini
taşırlar; ancak genin yalnızca tek kopyasına (aleline) sahip oldukları icin kendileri hasta olmazlar. Bu hastalık grubunda taşıyıcı normal fenotipli iki ebeveynin cocuklarında, hastalık olasılığı %25, taşıyıcılık olasılığı %50 ve
tumuyle normal olma olasılığı %25'tlr. Bu grupta sık gorulen hastalıklar arasında fenilketonuri, Akdeniz anemisi, kistik fibroz, hemofili ve sinir sistemi bozuklukları gibi pek cok hastalık yer alır.

Akraba evliliği sonucu ortaya cıkan hastalıkların teşhisi cok zor ve pahalıdır. Onemli bilgi birikimi yanısıra laboratuvar olanaklarını da gerektirir, ve her yerde teşhis edilemez. Teşhis edilse bile tedavileri cok zordur; ancak duzeltilebilecek bulgular, duzeltilmeye calışılır. Kesin tedavisi olan birkac hastalığın tedavisi de omur boyu surmenin yanısıra tedavi maliyetleri de
cok yuksektir. Bu tip hastalıklara ulkemizde, dunyanın bircok yerinden daha sık
rastlamaktayız.

Bunlarda risk, ailede hastalık ortaya cıkıp kesin tanısı konuluncaya kadar bilinmez.Yani ailede bu şekilde kalıtım gosteren bir hastalık yoksa, hangi akraba evliliği risklidir, hangisi değildir bilmek mumkun değil. Ailede boyle bir hastalık bir kez ortaya cıkar ve teşhis edilirse, ailede riskli kişilerin kim olduğu, kimlerin akraba evliliği yapmaması gerektiği konusunda sağlam bir genetik danışmanlık verilebilir. Hatta akraba evliliği yapmış olanların cocuklarının hasta olma olasılığını anne karnındayken bilme olasılığı ve teşhislerinin konulabilmesi de mumkun olabilir. Akraba evliliği sonucu ortaya cıkan hastalıklar, genelde cok ağır ve ciddi bozukluklarla seyreden ve tedavileri coğunlukla mumkun olmayan rahatsızlıklar. Bu hastalık grubu, yuksek oranda olumle veya ciddi anomalilerle
sonuclanıyor. Ulkemizde yuksek orandaki bebek olumlerinin nedenlerinden biri de, cok sık yapılan akraba evlilikleri.

Bebek olumlerindeki artışsa, ulkemizdeki yuksek doğum oranının bir nedeni. Doğuracağı cocukların buyuk olasılıkla sakat ve oleceğini bilen bircok aile, bu acığı kapatmak icin daha cok cocuk doğurarak ailenin devamını garantiye
almak istiyor.

Onemli bir konu da, akraba evliliğinin her zaman zararlı olmaması. Eğer ailede ve soyunda bir hastalık yoksa, akraba evliliği sonucunda o ailede, bazı karakterlerdeki homozigotluk oranı artar, bu karakterler iyi ya da zararsız ozelliklere sahipse de dikkati pek cekmez; ancak sakat ya da oldurucu etkide bir fenotipin ortaya cıkması dikkat ceker. İstenilen karakterlere sahip iki akraba soy caprazlandığı zaman, melez yavrular istenilen ozellik bakımından her iki ebeveyndekinden daha kuvvetli olurlar.

Toplumda daha zeki ve yetenekli cocukların doğma olasılığı artar. Bu tip ornekleri toplumda gormek mumkun. Ancak hangi akraba evliliğinde hasta cocuk doğma olasılığının olduğu ve bu olasılığın da ne olduğu bilinmediği icin, genel olarak akraba evliliği yapamamasından yanayız. Bu şekilde, akraba evliliğinin yapılması durumunda gorulen kalıtsal hastalıkların ortaya cıkması da onlenmiş olacaktır.

Ulkemizde yuksek oranda gorulen akraba evliliklerinin olumsuz etkileri konusunda toplumun bilinclendirilmesi ve bu evliliklerin engellenmesi cok onemli. Yazılı ve gorsel basın yoluyla insanların bu konuda bilinclenmesi ve bu tip evliliklerden vazgecmeleri sağlanmalı. Bunun icin, sağlıklı bir genetik danışmanlık verebilecek uzman ve kurumların yaygınlaştırılması gerekiyor. Ozellikle akraba evliliği yapmış olan ciftlerin bundan sonraki yaşamları icin danışmanlık alabilmeleri cok onemli. Ayrıca, ozellikle kız cocuklarının eğitiminin, pek cok gosterge gibi akraba evliliği uzerinde de cok olumlu etkileri olacaktır.
__________________