Artemisia Gentileschi
Artemisa Gentileschi sanat tarihinin en guclu kadın ressamları olmasının yanı sıra, karanlık atmosferiyle bilinen Barok Sanatın en onemli ressamlarından biridir.
Artemisia, ressam Orazio Gentileschi’nin kızıdır ve ilk fırca darbelerini babasından oğrenmiştir. Babası Orazio ise Barok donemin en guclu ressamı ve yaratıcısı sayılan Michelangelo Merisi da Caravaggio’nun etkisi altındadır.
Orazio ilk başlarda Maniyerist resmin etkisi altındaydı ancak o da donemin coğu sanatcısı gibi Caravaggio’nun yaptıklarını gorunce maniyerist resimden uzaklaşarak Caravaggio’nun izinden gitmeye karar vermiştir.
Babası Orazio Gentileschi
Maniyerist resim dediğim ise Michelangelo Bunarotti’nin Sistina Şapeli duvar fresklerinde yaptığı resimler ile ortaya cıkmıştır. Yani Orazio Michelangelo Bounarotti’nin yaptığı bol ışıklı ve mavi renginin sıkca kullanıldığı, ucuşan ve idealize edilmiş figurleri bırakarak, bir diğer Michelangelo’nun Merisi da Caravaggio’nun karanlık Barok sanatının etkisi altına girmiştir diyebiliriz.
Orazio’nun, Caravaggio’dan etkilendiğini 1626’da yaptığı ‘Ud Calan Kız’ adlı eserine bakarak rahatlıkla hissedebiliriz. Sırtı bize, yani izleyiciye donuk olan, sarı elbiseli genc bir kız goruyoruz. Bu kız bir masanın başında, elindeki udu akort ediyor.
Caravaggio’nun yaptığı gibi gercekci bir yaklaşım goruyoruz. Genc kız akort edebilmek ve cıkan sesleri iyi secebilmek icin kulağını uda doğru yaklaştırmış. Masada ise keman ve notaların yazılı olduğu kağıtlar duruyor.
Caravaggio’nun izinde
Orazio’nun Caravaggio etkisi altında kaldığının en guclu kanıtlarından biri de Genova’da bulunduğu 1623 yılında yaptığı ‘Meryem’e Mujde’ adlı eserinde cok guclu bir şekilde hissedilmektedir.
Ozellikle Meryem ve Gabril meleğin bulunduğu kompozisyonun arkasında yer alan kırmızı perde Caravaggio’nun sıkca kullandığı bir uygulamaya gondermedir. Doğal olarak bu etki Artemisia’nın resim sanatına da yansıyacaktır ve onun sanatı da Caravaggio’dan izler taşıyacaktır…
1600’de Kadın Ressam Olmak
1593’de doğan Artemisa’nın icinde bulunduğu donem kadın ressamlara ilginin neredeyse hic olmadığı bir donemdir. Hatta o donemlerde ‘Kadından ressam mı olur?’ diye dolaşanların olduğunu da tahmin etmek zor değil. Babası elbette destekcisiydi ancak koca bir donemin algısına meydan okumak zorundaydı.
12 yaşında annesini kaybetmişti ve hayatının coğunu babasının resim atolyesinde gecirmişti. Resim okullarına gitmek istiyordu ancak kızlar bu okullara kabul edilmiyorlardı.
Karanlık Sanatın Cıkış Noktası
1611 yılında ise babası Orazio, kızının gelişimini daha da ileri goturmesi icin bir zamanlar birlikte calıştığı ressam Agostino Tassi’den yardım istemişti. 19 yaşındaki Artemisia artık Tassi’nin atolyesinde calışıyordu. Ancak burada hayatını ve sanatını ciddi şekilde etkileyecek bir olay yaşadı… Agostino Tassi, Cosimo Quoris adında bir arkadaşı ile birlikte Artemisa’ya tecavuz ettiler.
Ardından Tassi, Artemisia’ya onunla evleneceğine dair soz verir. Artemisa ona inanır ve ilişkileri bir sure daha devam eder. Ancak kısa bir sure sonra Tassi evlenmek istemediğini soyleyerek, Artemisia’yı terk eder.
Tassi ve Dava Sureci
Orazio ise Tassi’nin evlenmekten vazgectiğini duyunca onu kızına tecavuz ettiği icin dava eder. Dava konusu sadece Tassi’nin kızına ettiği tecavuz değildir. Aynı zamanda Tassi’yi evlerinden bir tablo calmak ile suclamaktadır. 1612’de ise Mahkeme bir karar verir ve 5 yıllığına Tassi Roma’dan surulur.
Bugun bu cezanın uygulanıp uygulanmadığına dair yeterli belge bulunmamaktadır. Ancak Artemisia’da mahkeme de iffetli olmakla suclanır. Butun Roma Artemisia’nın bir kadın ressam olduğunu, ancak iffetli kadınların boyle bir iş yapabileceğini ve Artemisa’nın Tassi’yi baştan cıkardığını konuşuyordu.
Evliliği
Butun bunların nasıl yaşandığını ve Artemisia’nın ne gibi iftiralara uğradığını tahmin etmek bugun bile zor değil. Bu yuzden babası acilen evlenmesi gerektiği soylemişti ve Artemisia’da bunu kabul etmek zorunda kalmıştı. Sonunda Piero Antonio Satiattesi ile evlendi.
Satiattesi de bir ressamdı ve Orazio’nun yakın cevresindendi. Yeni evlenen cift dedikodulardan uzaklaşmak icin Roma’dan ayrılarak Floransa’nın yolunu tuttular.
Akademi
Artemisia bir yandan da eğitimine Floransa’da devam etmek istiyordu. Ayrıca Floransa’da kısa zamanda yeteneği ile Medici ailesinin dikkat ceken Artemisia artık zengin ve soylu insanlardan siparişler almaya başlamıştı. Karı koca ressamlar hem calışıyor hem de Floransa Desen Akademisine girebilmek icin hazırlık yapıyorlardı. Sonunda Artemisia bu akademiye kabul edilen ilk kadın oldu.
Hayatının geri kalan donemlerinde ise Floransa ve Roma dışında Cenova ve Venedik’e giden sanatcı buralarda da buyuk başarılar elde etti ve ardından Napoli’ye yerleşti. 1630 yılından itibaren Napoli’de yaşamaya başlayan sanatcı Napoli’de giderek unlendi ve hayatının sonuna kadar burada kaldı.
Artemisia Gentileschi’nin yaptığı resimlerde guclu kadın figuru en carpıcı ozellik olarak karşımıza cıkmaktadır. Ozellikle Judith ve Holofernes sahnesi sanatcının farklı acılardan sıkca tekrarladığı bir kompozisyondur.
Artemisia Gentileschi, Judith Holofernes’in Başını Keserken, 1611-1612, Tuval Uzerine Yağlı Boya, 159 cm x 126 cm, Museo Nazionale di Capodimonte, Napoli, İtalya.
Oncelikle bu kompozisyonun hikayesine bir goz atalım. Apokrif bir İncil’den alınan bu hikaye Asurluların, Yahudilerin yaşadığı toprakları yani Betulya’yı işgal etmesiyle başlar. Esaret altındaki Yahudiler, Asurlulardan kurtulmak istemektedirler.
Judith ise israiloğullarından genc, cesur ve guzel bir kadındır. Asur ordusunun komutanı Holofernes bu genc kadını gorur ve cok beğenir. Bu yuzden de onun serbest dolaşmasına izin verir. Daha sonra da Holofernes bir ziyafet duzenleyeceğini soyler ve Judith’i Asur karargahına davet eder.
Judith ise Betulya’yı, şehrini kurtarmak icin bir plan yapar. Holofernes’in ziyafette sarhoş olmasını bekler ve yardımcı Abra ile birlikte Holofernes’in cadırına girer. Daha sonra sızmış olan komutanı gorur. Kılıcı da cadırın icinde oylece durmaktadır.
Kılıcı alır ve iki darbe ile kafasını govdesinden ayırır. Ardından hizmetcisi ile birlikte Holofernes’in kesik başını bir cuvala koyup Betulya’ya donerler. Asurlular ise Holofernes’i cadırında kafasız bir şekilde bulunca panikleyip, Betulya’yı kuşatmaya son verirler.
Artemisia Gentileschi, Judith Holofernes’in Başını Keserken, 1612-1621, Tuval Uzerine Yağlı Boya, 199 cm x 162 cm, Uffizi Galerisi, Floransa, İtalya.
Bu sahnelerde tıpkı Caravaggio’nun yaptığı gibi Artemisa Gentileschi’nin de ‘anı’ yansıttığını goruyoruz. Artemisia bu Judith ve Holofernes sahnesini sıkca işlemiştir. Bu guclu bir cinayet sahnesidir. Kadın figurleri bir erkek figurunun uzerine cullanmış, vahşi bir şekilde kafasını kesiyorlar.
Burada Judith, Holofernesin kafasını onun kendi kılıcı ile keserken, yardımcısının da adamı zapt etmek icin nasıl yardım ettiğini goruyoruz.
İki kadın da cok karalı yuz ifadelerine sahipler. Bu da resmin gucunu arttıran onemli detaylardan biri. Ayrıca Caravaggio’nun resimlerinde gormeye alışık olduğumuz guclu bir golge ışık oyunu sahneyi daha carpıcı hale getiriyor ve figurlerin form butunluğunu bozuyor.
Yani hic bir figur, bu ışık golge yuzunden tam olarak gozukmuyor. Sadece golgeler icinde debelenen figurlerin ışığa cıkan parcalarını goruyoruz. Artemisia’nın Judith figurunu ve bu sahneyi sıkca ele alması, yaşadığı tecavuzun psikolojik bir travması olarak yorumlanmıştır.
Artemisia Gentileschi, Judith ve Yardımcısı Holofernes’in Başı ile, 1625, Tuval Uzerine Yağlı Boya, 184 x 141 cm, Detroit Sanat Enstitusu, ABD
Sıkca işlediği bu sahnelerin farklı bir versiyonunda ise ‘anı’ vermek yerine, olayın sonrasını gosterir. Ayrıca diğer resimlerde ışığın kaynağı belli değilken burada ışığın kaynağı mumdur. Judith elini mum ışığına uzattığı icin, elinin golgesi yuzune vurmuş ve yuzu zar zor secilmektedir. Ayrıca Artemisa’nın Judith figurunu yaparken kendi goruntusunden esinlendiğine dair yorumlar vardır.
Soyleyeceklerim bu kadar. Sizlere kısaca Artemisia Gentileschi’yi ve sanatını anlatmaya calıştım. Okuduğunuz icin teşekkurler, sanatla kalın.
Kaynaklar;
Nilufer Ondin, Barok Resim ve Heykel Sanatı Gombrich, Sanatın Oykusu Bedrettin Comert, Mitoloji ve İkongrafi kaynak
Artemisa Gentileschi sanat tarihinin en guclu kadın ressamları olmasının yanı sıra, karanlık atmosferiyle bilinen Barok Sanatın en onemli ressamlarından biridir.
Artemisia, ressam Orazio Gentileschi’nin kızıdır ve ilk fırca darbelerini babasından oğrenmiştir. Babası Orazio ise Barok donemin en guclu ressamı ve yaratıcısı sayılan Michelangelo Merisi da Caravaggio’nun etkisi altındadır.
Orazio ilk başlarda Maniyerist resmin etkisi altındaydı ancak o da donemin coğu sanatcısı gibi Caravaggio’nun yaptıklarını gorunce maniyerist resimden uzaklaşarak Caravaggio’nun izinden gitmeye karar vermiştir.
Babası Orazio Gentileschi
Maniyerist resim dediğim ise Michelangelo Bunarotti’nin Sistina Şapeli duvar fresklerinde yaptığı resimler ile ortaya cıkmıştır. Yani Orazio Michelangelo Bounarotti’nin yaptığı bol ışıklı ve mavi renginin sıkca kullanıldığı, ucuşan ve idealize edilmiş figurleri bırakarak, bir diğer Michelangelo’nun Merisi da Caravaggio’nun karanlık Barok sanatının etkisi altına girmiştir diyebiliriz.
Orazio’nun, Caravaggio’dan etkilendiğini 1626’da yaptığı ‘Ud Calan Kız’ adlı eserine bakarak rahatlıkla hissedebiliriz. Sırtı bize, yani izleyiciye donuk olan, sarı elbiseli genc bir kız goruyoruz. Bu kız bir masanın başında, elindeki udu akort ediyor.
Caravaggio’nun yaptığı gibi gercekci bir yaklaşım goruyoruz. Genc kız akort edebilmek ve cıkan sesleri iyi secebilmek icin kulağını uda doğru yaklaştırmış. Masada ise keman ve notaların yazılı olduğu kağıtlar duruyor.
Caravaggio’nun izinde
Orazio’nun Caravaggio etkisi altında kaldığının en guclu kanıtlarından biri de Genova’da bulunduğu 1623 yılında yaptığı ‘Meryem’e Mujde’ adlı eserinde cok guclu bir şekilde hissedilmektedir.
Ozellikle Meryem ve Gabril meleğin bulunduğu kompozisyonun arkasında yer alan kırmızı perde Caravaggio’nun sıkca kullandığı bir uygulamaya gondermedir. Doğal olarak bu etki Artemisia’nın resim sanatına da yansıyacaktır ve onun sanatı da Caravaggio’dan izler taşıyacaktır…
1600’de Kadın Ressam Olmak
1593’de doğan Artemisa’nın icinde bulunduğu donem kadın ressamlara ilginin neredeyse hic olmadığı bir donemdir. Hatta o donemlerde ‘Kadından ressam mı olur?’ diye dolaşanların olduğunu da tahmin etmek zor değil. Babası elbette destekcisiydi ancak koca bir donemin algısına meydan okumak zorundaydı.
12 yaşında annesini kaybetmişti ve hayatının coğunu babasının resim atolyesinde gecirmişti. Resim okullarına gitmek istiyordu ancak kızlar bu okullara kabul edilmiyorlardı.
Karanlık Sanatın Cıkış Noktası
1611 yılında ise babası Orazio, kızının gelişimini daha da ileri goturmesi icin bir zamanlar birlikte calıştığı ressam Agostino Tassi’den yardım istemişti. 19 yaşındaki Artemisia artık Tassi’nin atolyesinde calışıyordu. Ancak burada hayatını ve sanatını ciddi şekilde etkileyecek bir olay yaşadı… Agostino Tassi, Cosimo Quoris adında bir arkadaşı ile birlikte Artemisa’ya tecavuz ettiler.
Ardından Tassi, Artemisia’ya onunla evleneceğine dair soz verir. Artemisa ona inanır ve ilişkileri bir sure daha devam eder. Ancak kısa bir sure sonra Tassi evlenmek istemediğini soyleyerek, Artemisia’yı terk eder.
Tassi ve Dava Sureci
Orazio ise Tassi’nin evlenmekten vazgectiğini duyunca onu kızına tecavuz ettiği icin dava eder. Dava konusu sadece Tassi’nin kızına ettiği tecavuz değildir. Aynı zamanda Tassi’yi evlerinden bir tablo calmak ile suclamaktadır. 1612’de ise Mahkeme bir karar verir ve 5 yıllığına Tassi Roma’dan surulur.
Bugun bu cezanın uygulanıp uygulanmadığına dair yeterli belge bulunmamaktadır. Ancak Artemisia’da mahkeme de iffetli olmakla suclanır. Butun Roma Artemisia’nın bir kadın ressam olduğunu, ancak iffetli kadınların boyle bir iş yapabileceğini ve Artemisa’nın Tassi’yi baştan cıkardığını konuşuyordu.
Evliliği
Butun bunların nasıl yaşandığını ve Artemisia’nın ne gibi iftiralara uğradığını tahmin etmek bugun bile zor değil. Bu yuzden babası acilen evlenmesi gerektiği soylemişti ve Artemisia’da bunu kabul etmek zorunda kalmıştı. Sonunda Piero Antonio Satiattesi ile evlendi.
Satiattesi de bir ressamdı ve Orazio’nun yakın cevresindendi. Yeni evlenen cift dedikodulardan uzaklaşmak icin Roma’dan ayrılarak Floransa’nın yolunu tuttular.
Akademi
Artemisia bir yandan da eğitimine Floransa’da devam etmek istiyordu. Ayrıca Floransa’da kısa zamanda yeteneği ile Medici ailesinin dikkat ceken Artemisia artık zengin ve soylu insanlardan siparişler almaya başlamıştı. Karı koca ressamlar hem calışıyor hem de Floransa Desen Akademisine girebilmek icin hazırlık yapıyorlardı. Sonunda Artemisia bu akademiye kabul edilen ilk kadın oldu.
Hayatının geri kalan donemlerinde ise Floransa ve Roma dışında Cenova ve Venedik’e giden sanatcı buralarda da buyuk başarılar elde etti ve ardından Napoli’ye yerleşti. 1630 yılından itibaren Napoli’de yaşamaya başlayan sanatcı Napoli’de giderek unlendi ve hayatının sonuna kadar burada kaldı.
Artemisia Gentileschi’nin yaptığı resimlerde guclu kadın figuru en carpıcı ozellik olarak karşımıza cıkmaktadır. Ozellikle Judith ve Holofernes sahnesi sanatcının farklı acılardan sıkca tekrarladığı bir kompozisyondur.
Artemisia Gentileschi, Judith Holofernes’in Başını Keserken, 1611-1612, Tuval Uzerine Yağlı Boya, 159 cm x 126 cm, Museo Nazionale di Capodimonte, Napoli, İtalya.
Oncelikle bu kompozisyonun hikayesine bir goz atalım. Apokrif bir İncil’den alınan bu hikaye Asurluların, Yahudilerin yaşadığı toprakları yani Betulya’yı işgal etmesiyle başlar. Esaret altındaki Yahudiler, Asurlulardan kurtulmak istemektedirler.
Judith ise israiloğullarından genc, cesur ve guzel bir kadındır. Asur ordusunun komutanı Holofernes bu genc kadını gorur ve cok beğenir. Bu yuzden de onun serbest dolaşmasına izin verir. Daha sonra da Holofernes bir ziyafet duzenleyeceğini soyler ve Judith’i Asur karargahına davet eder.
Judith ise Betulya’yı, şehrini kurtarmak icin bir plan yapar. Holofernes’in ziyafette sarhoş olmasını bekler ve yardımcı Abra ile birlikte Holofernes’in cadırına girer. Daha sonra sızmış olan komutanı gorur. Kılıcı da cadırın icinde oylece durmaktadır.
Kılıcı alır ve iki darbe ile kafasını govdesinden ayırır. Ardından hizmetcisi ile birlikte Holofernes’in kesik başını bir cuvala koyup Betulya’ya donerler. Asurlular ise Holofernes’i cadırında kafasız bir şekilde bulunca panikleyip, Betulya’yı kuşatmaya son verirler.
Artemisia Gentileschi, Judith Holofernes’in Başını Keserken, 1612-1621, Tuval Uzerine Yağlı Boya, 199 cm x 162 cm, Uffizi Galerisi, Floransa, İtalya.
Bu sahnelerde tıpkı Caravaggio’nun yaptığı gibi Artemisa Gentileschi’nin de ‘anı’ yansıttığını goruyoruz. Artemisia bu Judith ve Holofernes sahnesini sıkca işlemiştir. Bu guclu bir cinayet sahnesidir. Kadın figurleri bir erkek figurunun uzerine cullanmış, vahşi bir şekilde kafasını kesiyorlar.
Burada Judith, Holofernesin kafasını onun kendi kılıcı ile keserken, yardımcısının da adamı zapt etmek icin nasıl yardım ettiğini goruyoruz.
İki kadın da cok karalı yuz ifadelerine sahipler. Bu da resmin gucunu arttıran onemli detaylardan biri. Ayrıca Caravaggio’nun resimlerinde gormeye alışık olduğumuz guclu bir golge ışık oyunu sahneyi daha carpıcı hale getiriyor ve figurlerin form butunluğunu bozuyor.
Yani hic bir figur, bu ışık golge yuzunden tam olarak gozukmuyor. Sadece golgeler icinde debelenen figurlerin ışığa cıkan parcalarını goruyoruz. Artemisia’nın Judith figurunu ve bu sahneyi sıkca ele alması, yaşadığı tecavuzun psikolojik bir travması olarak yorumlanmıştır.
Artemisia Gentileschi, Judith ve Yardımcısı Holofernes’in Başı ile, 1625, Tuval Uzerine Yağlı Boya, 184 x 141 cm, Detroit Sanat Enstitusu, ABD
Sıkca işlediği bu sahnelerin farklı bir versiyonunda ise ‘anı’ vermek yerine, olayın sonrasını gosterir. Ayrıca diğer resimlerde ışığın kaynağı belli değilken burada ışığın kaynağı mumdur. Judith elini mum ışığına uzattığı icin, elinin golgesi yuzune vurmuş ve yuzu zar zor secilmektedir. Ayrıca Artemisa’nın Judith figurunu yaparken kendi goruntusunden esinlendiğine dair yorumlar vardır.
Soyleyeceklerim bu kadar. Sizlere kısaca Artemisia Gentileschi’yi ve sanatını anlatmaya calıştım. Okuduğunuz icin teşekkurler, sanatla kalın.
Kaynaklar;
Nilufer Ondin, Barok Resim ve Heykel Sanatı Gombrich, Sanatın Oykusu Bedrettin Comert, Mitoloji ve İkongrafi kaynak
__________________