Sual: “Neden bunların umumuna fen diyorsun? HÂlbuki, hayırhahımız gibi gorunuyorlar.”
Cevap: Hicbir mufsid, “Ben mufsidim” demez; daima suret-i haktan gorunur, yahut batılı hak gorur. Evet, kimse demez “Ayranım ekşidir.” Fakat, siz mihenge vurmadan almayınız. Zira, cok silik soz, ticarette geziyor. Hatta, benim sozumu de, ben soylediğim icin husn-u zan edip, tamamını kabul etmeyiniz; belki ben de mufsidim veya bilmediğim hÂlde ifsad ediyorum. Oyle ise, her soylenen sozun kalbe girmesine yol vermeyiniz. İşte, size soylediğim sozler hayalin elinde kalsın; mihenge vurunuz. Eğer altın cıktı ise kalpte saklayınız, bakır cıktı ise cok gıybeti ustune ve bedduayı arkasına takınız, bana reddediniz, gonderiniz.

Sual: “Neden husn-u zannımıza su-i zan edersin? Eski padişahlar ve eski hukûmetler seni haktan ceviremedi, Jon Turkler sizi kendilerine ram ve mudaheneci edemediler. Zira, seni hapis ettiler, asacaklardı; sen tezellul etmedin, merdane cıktın. Hem, sana buyuk maaş vereceklerdi; kabul etmedin. Demek, sen onların taraftarlığı icin demiyorsun. Demek, hak taraftarısın.”

Cevap: Evet, hakkı tanıyan, hakkın hatırını hicbir hatıra feda etmez. Zira, hakkın hatırı Âlîdir, hicbir hatıra feda edilmemek gerektir. Fakat şu husn-u zannınızı kabul etmem. Zira, bir mufside, bir dessasa da husn-u zan edebilirsiniz; delil ve akıbete bakınız.

Sual: “Nasıl anlayacağız? Biz cahiliz, sizin gibi ehl-i ilmi taklit ederiz.”

Cevap: Cendan cahilsiniz, fakat Âkılsınız. Hanginizle zebip, yani uzumu paylaşsam, zekÂvetiyle bana hile edebilir. Demek cehliniz ozur değil. İşte, muştebih ağacları gosteren, semereleridir. Oyle ise, benim ve onların fikirlerimizin neticelerine bakınız. İşte, birisinde istirahat ve itaattir, otekisinde ihtilÂf ve zarar saklanmıştır.

Eski Said Donemi Eserleri, Munazarat, s. 230
__________________