“De ki: ‘Kimdir gokten ve yerden sizi rızıklandıran? Kimdir kulak ve gozler yaratıp size veren? Kimdir oluden diriyi, diriden oluyu cıkaran? Kimdir kÂinatı yerli yerince tedbir ve idare eden?’ Onlar diyecekler ki, ‘Allah’tır.’ Oyleyse, ‘HÂl Ona ortak koşmaktan korkmaz mısınız?’ de. İşte hak olan Rabbiniz Allah Odur.” (Yunus Sûresi: 31-32.)
İşte, başta der: “Sema ve zemini, rızkınıza iki hazine gibi muheyya edip, oradan yağmuru, buradan hububatı cıkaran kimdir? Allah’tan başka koca sema ve zemini iki mutî hazinedar hukmune kimse getirebilir mi? Oyle ise, şukur ona munhasırdır.”

İkinci fıkrada der ki: “Sizin azalarınız icinde en kıymettar goz ve kulaklarınızın maliki kimdir? Hangi tezgÂh ve dukkÂndan aldınız? Bu lÂtîf kıymettar goz ve kulağı verecek, ancak Rabbinizdir. Sizi icad edip terbiye eden Odur ki, bunları size vermiştir. Oyle ise, yalnız Rab Odur; Ma’bud da O olabilir.”

Ucuncu fıkrada der: “Olmuş yeri ihya edip, yuz binler olmuş taifeleri ihya eden kimdir? Hak’tan başka ve butun kÂinatın HÂlık’ından başka şu işi kim yapabilir? Elbette O yapar, O ihya eder. Madem Hak’tır, hukuku zayi etmeyecektir, sizi bir mahkeme-i kubraya gonderecektir. Yeri ihya ettiği gibi, sizi de ihya edecektir.”

Dorduncu fıkrada der: “Bu azîm kÂinatı bir saray gibi, bir şehir gibi kemÂl-i intizamla idare edip tedbirini goren, Allah’tan başka kim olabilir? Madem Allah’tan başka olamaz; koca kÂinatı butun ecramıyla gayet kolay idare eden kudret, o derece kusursuz, nihayetsizdir ki, hicbir şerik ve iştirake ve muavenet ve yardıma ihtiyacı olamaz. Koca kÂinatı idare eden, kucuk mahlûkatı başka ellere bırakmaz. Demek, ister istemez ‘Allah’ diyeceksiniz.”

İşte, birinci ve dorduncu fıkra Allah der, ikinci fıkra Rab der, ucuncu fıkra el-Hak der. “İşte hak olan Rabbiniz Allah Odur.” (Yunus Sûresi: 32.) ne kadar mu’cizÂne duştuğunu anla. İşte, CenÂb-ı Hakkın azîm tasarrufatını, kudretinin muhim mensucatını zikreder; sonra da o azîm ÂsÂrın, mensucatın destgÂhı, “İşte hak olan Rabbiniz Allah Odur.” (Yunus Suresi: 32.) yani Hak, Rab, Allah isimlerini zikretmekle, o tasarrufat-ı azîmenin menbaını gosterir.

Sozler, Yirmi Beşinci Soz, s. 469

***
__________________