Bir ağacı yaratan kim ise, kÂinatı da O yaratmıştır

İkinci Noktanın İkinci Meselesi: Bu kÂinatın SÂni-i Kadîr ve Hakîm’inin mulkunde iştirak yeri yoktur. Cunku her şeyde nihayet derecede intizam bulunduğundan, şirki kabul edemez. Cunku muteaddit eller bir işe karışırsa, o iş karışır. Bir memlekette iki padişah, bir şehirde iki vali, bir koyde iki mudur bulunsa, o memleket, o şehir, o koyun her işinde bir karışıklık başlayacağı gibi, en edna bir vazifedar adam, o vazifesine başkasının mudahalesini kabul etmemesi gosteriyor ki, hÂkimiyetin en esaslı hassası, elbette istiklÂl ve infirattır. Demek intizam vahdeti ve hÂkimiyet infiradı iktiza eder.

Madem hÂkimiyetin bir muvakkat golgesi, muavenete muhtac ve Âciz insanlarda boyle mudahaleyi reddederse, elbette, derece-i rububiyette hakikî bir hÂkimiyet-i mutlaka, bir Kadîr-i Mutlak’ta, butun şiddetiyle mudahaleyi reddetmek gerektir. Eğer zerre kadar mudahale olsaydı, intizam bozulacaktı.

Halbuki bu kÂinat oyle bir tarzda yaratılmış ki, bir cekirdeği halk etmek icin, bir ağacı halk edebilir bir kudret lÂzımdır. Ve bir ağacı halk etmek icin de, kÂinatı halk edebilir bir kudret gerektir. Ve kÂinat icinde parmak karıştıran bir şerik bulunsa, en kucuk bir cekirdekte de hissedar olmak lÂzım gelir. Cunku o, onun numunesidir. O halde, koca kÂinatta yerleşmeyen iki rububiyet bir cekirdekte, belki bir zerrede yerleşmek lÂzım gelir. Bu ise, muhalÂtın ve bÂtıl hayalÂtın en manasız ve en uzak bir muhalidir. Koca kÂinatın umum ahval ve keyfiyatını mizan-ı adlinde ve nizam-ı hikmetinde tutan bir Kadîr-i Mutlak’ın aczini –hatta bir cekirdekte dahi– iktiza eden şirk ve kufur, ne kadar hadsiz derecede muzaaf bir hilÂf, bir hata, bir yalan olduğunu; ve tevhid ne derece hadsiz muzaaf bir derecede hak ve hakikat ve doğru olduğunu bil, “Elhamdulillahi ale’l-iman” de.

Lem’alar, Otuzuncu Lem’a (Eskişehir Hapishanesi’nin Bir Meyvesi), Ucuncu Nukte, s. 607
__________________