Işık guneşi gosterdiği gibi, kÂinat da bir Zat-ı Hakîmi gosteriyor

Evet, her şeyi kanun ve nizamına itaat ettiren hikmet-i amme; ve her şeyi suslendirip yuzunu gulduren inayet-i şamile; ve her şeyi sevindirip memnun eden rahmet-i vÂsia; ve zîhayat her şeyi beslendirip lezzetlendiren rızk-ı umumî-i iaşe; ve her şeyi umum eşyaya munasebettar ve mustefid ve bir derece malik eden hayat ve ihya gibi, kÂinatın yuzunu gulduren, ışıklandıran bedihî hakikatler ve vahdanî fiiller, ziya guneşi gosterdiği gibi, bir tek Zat-ı Hakîm, Kerîm, Rahîm, Rezzak, Hayy ve Muhyî’yi bilbedahe gosteriyorlar. Eğer her biri birer burhan-ı bÂhir-i vahdaniyet olan o yuzer geniş fiillerden tek birisi Vahid-i Ehad’e verilmezse, yuzer vecihte muhaller lÂzım gelir.

MeselÂ, onlardan değil hikmet, inayet, rahmet, iaşe, ihya gibi bedihî hakikatler ve vahdanî deliller, belki yalnız tanzif fiili KÂinat HÂlık’ına verilmezse, o vakit ehl-i dalÂletin o meslek-i kufrîsinde lÂzım gelir ki, ya tanzifle alÂkadar zerreden, sinekten tut, t unsurlara, yıldızlara kadar butun mahlûkatın her biri, koca kÂinatın tezyin ve tevzin ve tanzim ve tanzifini bilecek, duşunecek ve ona gore davranacak bir kabiliyette olacak; veyahut HÂlık-ı Âlem’in sıfÂt-ı kudsiyesi kendisinde bulunacak; veyahut bu kÂinatın tezyinat ve tanzifatı ve varidat ve masarifinin muvazenelerini tanzim etmek icin, kÂinat buyukluğunde bir meclis-i meşveret bulundurulacak ve hadsiz zerreler, sinekler, yıldızlar o meclisin azaları olacak. Ve hakeza, bunlar gibi hurafeli, safsatalı yuzer muhaller bulunacak, t ki her tarafta gorunen ve muşahede olunan umumî ve ihatalı ulvî tezyin ve tathir ve tanzif vucud bulabilsin.

Bu ise, bir muhal değil, belki yuz bin muhal ortaya girer.

(Devamı var)

Lem’alar, Otuzuncu Lem’a (Eskişehir Hapishanesinin Bir Meyvesi), s. 599

LÛ*GAT*CE:

hikmet-i amme: Umumî hikmet.

inayet-i şamile: Her şeyi kaplayan bir inayet, İlÂhî yardım.

tanzif: Temizleme.

Zat-ı Hakîm: Her şeyi hikmetle yaratan Allah.

ziya: Işık.
__________________