408 - Cundeb (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) buyurdular ki: "Kim Kitabullah hakkında şehsî re'yi ile soz ederse, isÂbet bile etse hatÂdadır.

Ebu DÂvud, İlm, 5 (3652);Tirmizî, Tefsir 1, (2953).

Rezîn şu ilÂvede bulunmuştur: "Kim re'yi ile soz eder de hata ederse kufre duşer."

409 - İbnu AbbÂs (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) buyurdular ki: "Kim Kur'Ân hakkında ilme dayanmadan soz ederse ateşteki yerini hazırlasın."

Tirmizî, Tefsir 1, (2951).

410 - Yine Tirmizi'nin bir rivayetinde şoyle buyrulmuştur: "Benim hakkımda da bildiğiniz dışında sozden kacının. Kim bana bile bile yalan nisbet ederse ateşteki yerini hazırlasın. Kim de Kur'Ân hakkında re'yi ile soz ederse ateşteki yerini hazırlasın."

Tirmizi, Tefsir 1, (2952).

KUR'ÂN'IN FAZİLETİNE DAİR

411 - HÂris el-A'ver anlatıyor: "Mescide uğramıştım, gordum ki halk, zikri terkedip malÂyanî konulara dalmış, konuşuyor. Hz. Ali (radıyallahu anh)'ye cıkıp durumdan haberdÂr ettim. Bana:

-"Doğru mu soyluyorsun, oyle mi yapıyorlar?" dedi, Ben:

-"Ben Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm)'ın şoyle soylediğini işittim:

-"Haberiniz olsun bir fitne cıkacak!" Ben hemen sordum:

-"Bundan kurtuluş yolu nedir Ey Allah'ın Resûlu?" Buyurdu ki:

-"Allah'ın Kitabı (na uymak)dır. O'nda sizden onceki (milletlerin ahvÂliyle ilgili) haber, sizden sonra (kıyamete kadar) gelecek fitneler ve kıyÂmet ahvÂli ile ilgili haberler mevcut. Ayrıca sizin aranızda (iman-kufur, taat-isyÂn, haram-helÂl vs. nevinden) cereyÂn edecek ahvÂlin de hukmu var. O, hak ile batılı ayırdeden olcudur. O'nda herşey ciddîdir, gÂyesiz bir kelÂm yoktur. Kim akılsızlık edip, O'na inanmaz ve O'nunla amel etmezse, Allah onu helÂk eder. Kim O'nun dışında hidÂyet ararsa Allah onu saptırır. O Allah'ın sağlam ipidir. O, hikmetli olan zikirdir, O dosdoğru yoldur. O, kendine uyan hevaları koymaktan, kendisini (kıraat eden) delilleri iltibastan korur. Alimler ona doyamazlar. Onun cokca tekrarı usanc vermez, tadını eksiltmez. İnsanı hayretlere duşuren mumtaz yonleri son bulmaz, tukenmez, O oyle bir kitaptır ki, cinler işittikleri zaman şoyle demekten kendilerini alamadılar: "Biz, hic duyulmadık bir tilÂvet dinledik. Bu doğruya goturmektedir, biz onun (Allah kelÂmı olduğuna) inandık" (Cin 1). Kim ondan haber getirirse doğru soyler. Kim onunla amel ederse ucrete mazhar olur. Kim onunla hukum verirse adaletle hukmeder. Kim ona cağrılırsa, doğru yola cağrılmış olur. Ey A'ver, bu guzel kelimeleri oğren."

Tirmizî, SevÂbu'l-Kur'Ân 14, 2908.

412 - Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) buyurdular ki: "Bir grup, KitÂbullah'ı okuyup ondan ders almak uzere Allah'ın evlerinden birinde bir araya gelecek olsalar, mutlaka uzerlerine sekinet iner ve onları Allah'ın rahmeti burur. Melekler de kanatlarıyla sararlar. Allah, onları, yanında bulunan yuce cemaatte anar"

Ebu DÂvud, SalÂt 349, 1455. H; Tirmizî, KırÂ'at 3, 2946 H.; Muslim, Zikir 38, 2699 H; İbnu MÂce, Mukkaddime 17, 225. H.

413 - Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm): "Sizden kim evine donduğu zaman uc adet gebe, iri, semiz deve bulmayı istemez?" diye sordu. "Hepimiz isteriz" diye cevap verdik. "Oyle ise, buyurdu, kim namazda uc Âyet okusa bu ona, uc iri ve semiz deveden daha hayırlıdır"

Muslim, SalÂtu'l-MusÂfirin, 250 (802).

414 - Ukbetu'bnu Âmir (radıyallahu anh) anlatıyor: "Biz Suffa'da iken Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) (dışarı) cıkarak: "Hanginiz hergun hic gunah işlemeden ve akrabalık bağlarını da bozmadan ButhÂn'a veya Akik'e gidip oradan (zahmete ve masrafa girmeden) iki adet iri horguclu dişi deve tutup getirmeyi ister?" diye sordu. Biz: "Ey Allah'ın Resûlu bunu hepimiz isteriz" dedik. Hz. Peygamber (aleyhissalÂtu vesselÂm): "-O halde birinizin mescide gidip orada Allah'ın kitabından iki Âyeti oğrenmesi veya okuması, kendisi icin iki deveden daha hayırlıdır. Uc Âyet onun icin uc deveden, dort Âyet onun icin dort deveden ve okunacak Âyetler kendi sayılarınca deveden daha hayırlıdır" buyurdular."

Muslim, Salatû'l-MusÂfirin 251; Ebu DÂvud, Salat 349, 1456 H.

415 - İbnu Mes'ûd (radıyallahu anh) anlatıyor: "Hz. Peygamber (aleyhissalÂtu vesselÂm)'i dinledim, şoyle diyordu: "Kur'Ân-ı Kerîm'den tek harf okuyana bile bir sevab vardır. Her hasene on misliyle (kayde gecer). Elif-LÂm-Mim bir harftir demiyorum. Aksine elif bir harf, lÂm bir harf ve mim de bir harftir."

Tirmizi, SevÂbu'l-Kur'Ân 16, 2912. H.

416 - Hz. Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) buyurdular ki: "CenÂb-ı Hakk, Kur'Ân-ı Kerim'i (guzel bir sesle acıktan okuyan bir peygambere kulak ver(ip sevabı bol kıl)diği kadar hicbir şeye kulak ver(ip mukÂfaat ihsan et)memiştir."

BuhÂrî, Tevhid 32, 52, Fedailu'l-Kur'Ân 19; Muslim, MusÂfirin 232, 233, 234, Ebu DÂvud, Vitr 20; Tirmizi, SevÂbu'l Kur'Ân 17; NesÂî, İftitÂh 83; İbnu MÂce, İkÂmet 176, (1340).

417 - BuhÂrî'nin bir rivÂyetinde Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) şoyle buyurmaktadır: "Kur'Ân'ı tegannî etmeyen bizden değildir." (Sahabeden biri, bununla) acıktan okumayı kastediyor demiştir."

BuhÂrî, Tevhid, 32, 44.

Tegannî: "kıraatın huzunlu ve dokunaklı kılınmasıdır."

418 - Ebû UmÂme (radıyallahu anh) anlatıyor: "Hz. Peygamber (aleyhissalÂtu vesselÂm)'in şoyle soylediğini işittim: "Allah, geceleyin Kur'Ân okuyan bir kula kulak verdiği kadar hicbir şeye kulak verip dinlemez. Allah'ın rahmeti namazda olduğu muddetce kulun başı ustune sacılır. Kullar, ondan cıktığı andaki kadar hicbir zaman Allah'a yaklaşmış olmaz."

Ebu'n Nadr der ki: "Ondan" tÂbiriyle "Kur'Ân'dan" denmek istenmiştir."

Tirmizî, SevÂbu'l- Kur'Ân, 17, 2913 (13).

419 - Ukbe İbnu Âmir (radıyallahu anh) anlatıyor: Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm)'ı dinledim şoyle diyordu: "Kur'Ân'ı cehren (acıktan) okuyan, sadakayı acıktan veren gibidir. Kur'Ân'ı gizlice okuyan, sadakayı gizlice veren gibidir."

Tirmizî, SevÂbu'l-Kur'Ân 20, 2920; Ebu DÂvud, SalÂt 315, 1333; NesÂî, ZekÂt 68.

420 - İbnu AbbÂs (radıyallahu anhumÂ) anlatıyor: "Bir adam: "Ey Allah'ın Resûlu, Allah'a hangi amel daha sevimlidir?" diye sordu. Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm): "Yolculuğu bitirince tekrar yola başlıyan" cevabını verdi. "Yolculuğu bitirip tekrar başlamak nedir?" diye ikinci sefer sorunca: "Kur'Ân'ı başından sonuna okur, bitirdikce yeniden başlar" cevabını verdi."

Tirmizî, KırÂat 4, 2949. H.

421 - Ebu Said (radıyallahu anh) anlatıyor: Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) buyurdular ki: "Aziz ve celîl olan Allah diyor ki: "Kim, Kur'Ân-ı Kerîm'i okuma meşguliyeti sebebiyle benden istemekten geri kalırsa, ben ona, isteyenlere verdiğimden fazlasını veririm."

Tirmizi, SevÂbu'l-Kur'Ân 25, 2927.H.

422 - Sehl İbnu MuÂz el-Cuhenî (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) buyurdular ki: "Kim Kur'Ân'ı okur ve onunla amel ederse, kıyamet gunu babasına bir tÂc giydirilir. Bu tÂcın ışığı, guneş dunyadaki herhangi bir evde bulunduğu takdirde onun vereceği ışıktan daha guzeldir. Oyleyse, Kur'Ân'la bizzat amel edenin ışığı nasıl olacak, duşunebiliyor musunuz?"

Ebu DÂvud, SalÂt, 349, 1453.H.

423 - Hz. Ali (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) buyurdular ki: "Kim Kur'Ân'ı okur, ezberler, helÂl kıldığı şeyi helÂl kabul eder, haram kıldığı şeyi de haram kabûl ederse Allah, o kimseyi cennete koyar. Ayrıca hepsine cehennem şart olmuş bulunan ailesinden on kişiye şefaatci kılınır."

Tirmizi, SevÂbu'l-Kur'Ân 13, 2907 H.

424 - Abdullah İbnu Amr İbni'l-Âs (radıyallahu anhumÂ) anlatıyor: Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) buyurdular ki: "Kur'Ân'ı okuyup ona sÂhip cıkan kimseye (Âhirette): "Oku ve (cennetin derecelerine) yuksel, dunyada nasıl ağır ağır okuyor idiysen oyle oku. Zir senin makamın, okuduğun en son Âyetin seviyesindedir" denir."

Ebu DÂvud, Vitr, 20, 1464; Tirmizî, SevÂbu'l-Kur'Ân 18, 2915, H; İbnu MÂce, Edeb 52, 3780 H.

425 - Hz. Aişe (radıyallahu anhÂ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) şoyle buyurdu: "Kur'Ân'da mÂhir olan (hıfzını ve okuyuşunu guzel yapan), Sefere denilen kerîm ve mutî meleklerle berÂber olacaktır. Kur'Ân'ı kekeleyerek zorlukla okuyana iki sevap vardır."

BuhÂrî, Tevhid 52; Muslim, Musafirin 244; Ebu DÂvud, Vitr 14, (1454); Tirmizî, SevÂbu'l-KurÂn 13 (2906); İbnu MÂce, Edeb 52, (2779).

426 - Useyd İbnu Hudayr (radıyallahu anh)'ın anlattığına gore: "Geceleyin, (hurma harmanında iken) Kur'Ân'dan Bakara suresini okuyordu. Hemen yakınında da atı bağlı idi. Birden bire atı şahlandı. Bunun uzerine sukût ederek okumayı bıraktı. At da sukûnete geldi. Useyd tekrar okumaya başlayınca at yine şahlandı. Useyd yine sukût edince at da sukûnete erdi. Az sonra yine okumaya başlayınca at da şahlanmaya başladı. Oğlu Yahya, ata yakındı. Ona bir zarar vermesin diye attan uzaklaştırmak icin yanına gitti. Bir ara başını goğe kaldırınca bir de ne gorsun! Gokte şemsiye gibi bir şey ve icerisinde kandilimsi nesneler var.

Sabah olunca koşup gorduklerini Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm)'a anlattı. Hz. Peygamber (aleyhissalÂtu vesselÂm) kendisine: "O gorduklerin neydi bilir misin?" diye sordu. "Hayır!" cevabı uzerine acıkladı: "Onlar melÂike idi. Senin sesine gelmişlerdi. Oyle ki, sabahleyin herkes onları seyredebilecekti, cunku halktan gizlenmiyeceklerdi."

BuhÂrî, Fedailu'l-Kur'Ân 15; Muslim, MusÂfirîn 242, (796).

427 - el-Ber (radıyallahu anh) anlatıyor: "Bir zat Kehf suresini okuyordu. Yanında da iki uzun iple bağlı olan atı duruyordu. Derken etrafını bir bulut kapladı. Ve bu bulut ona yaklaşmaya başladı. At da bu durumdan huysuzlanmaya, urkmeye koyuldu. Sabah olunca adam Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm)'a gelip vak'ayı anlattı. Hz. Peygamber (aleyhissalÂtu vesselÂm) ona şu acıklamada bulundu: "Bu sekinet idi, Kur'Ân icin inmişti."

BuhÂrî, Fedailu'l-Kur'Ân 11; Muslim, Musafirin 240, 241, (795); Tirmizi, SevÂbu'l-Kur'Ân 6, 2887. BAKARA SÛRESİ

440 - Ebu UmÂme (radıyallahu anh) buyurdu ki: "Hz. Peygamber (aleyhissalÂtu vesselÂm)'i işittim, diyordu ki: "Kur'Ân-ı Kerîm'i okuyun. Zira Kur'Ân, kendini okuyanlara kıyamet gunu şefaatci olarak gelecektir. ZehrÂveyn'i yani Bakara ve Âl-i İmrÂn surelerini okuyun! Cunku onlar kıyamet gunu, iki bulut veya iki golge veya saf tutmuş iki grup kuş gibi gelecek, okuyucularını mudÂfaa edeceklerdir. Bakara suresini okuyun! Zira onu okumak berekettir. Terki ise pişmanlıktır. Onu tahsil etmeye sihirbazlar muktedir olamazlar."

Muslim, MusÂfirin, 252, (804).

Bir rivayette şu ziyade mevcuttur: Bir rekatta, secdeden once, bir kul onu okur, sonra da Allah'tan birşey isterse Allah istediğini mutlaka verir."

441 - Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) kalabalık bir askerin katıldığı orduyu sefere cıkardı. Askerlere Kur'Ân okumalarını tenbihledi. Ayrıca teker teker gorerek herbirine Kur'Ân'dan bildikleri yerleri okumalarını tenbihliyordu. Derken sıra yaşca en genc birisine gelmişti. Ona: "Kur'Ân'dan sen ne biliyorsun ey falanca? diye sordu. Genc: "Ben , dedi, falan falan sureleri ve bir de Bakara suresini biliyorum." Resûlullah(aleyhissalÂtu vesselÂm): "Yani sen Bakara'yı biliyor musun?" diye sordu. "Evet!" cevabı uzerine: "Haydi yuru, seni askerlere komutan tayin ettim" dedi. Askerlerin ileri gelenlerinden biri atılıp: "Yemin olsun, Bakara'yı ezberlememe mÂni olan şey, hukumleriyle amel edememek korkusundan başka birşey değildir? dedi. Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) şu tenbihte bulundu: "Kur'Ân'ı oğrenin ve onu okuyun. Kur'Ân-ı Kerîm'in onu oğrenip okuyan ve onunla amel eden kimse icin durumunu, ici ağzına kadar misk dolu bir kutuya benzetebiliriz. Bu her tarafa koku neşreder. Kur'Ân'ı oğrendiği halde, ezberinde olmasına rağmen okumayıp yatan kimse de ağzı sıkıca bağlanmış, hic koku neşretmeyen misk kabı gibidir."

Tirmizi, Sevabu'l-Kur'Ân 2, 2879.H.

442 - NevvÂs İbnu Sem'an anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm)'ın şoyle soylediğini işittim: "KıyÂmet gunu Kur'Ân-ı Kerîm ve ona dunyada iken sahip cıkıp onunla amel edenler getirilirler. Bu gelişte, Bakara ve Âl-i İmrÂn sureleri Kur'Ân-ı Kerîm'in onunde yer alırlar." Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) bu iki sure icin uc teşbihte bulundu ki, bir daha onları unutmadım. Şoyle demişti: "Onlar sanki iki bulut veya aralarında nur ve aydınlık olan iki siyah golgelik veya sahiplerini mudafaa vaziyeti almış saflar halinde iki kuş surusu gibidirler."

Muslim, Musafirin 253, (305); Tirmizi, SevÂbu'l-Kur'Ân 5, (2886).

443 - Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) buyurdu ki: "Evlerinizi kabirlere cevirmeyin, icerisinde Bakara suresi okunan evden şeytan kacar."

Muslim, MusÂfirin, 212, (780); Tirmizi, Sevabu'l-Kur'Ân 2, (2780).

444 - Muslim'in bir rivayetinde yukarıdaki hadise şu ziyade yapılmıştır: "Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) buyurdu ki: "Sizden biri mescidde namazı bitirdi mi, namazından evine de bir pay ayırsın. Zira Cenab-ı Hakk, namazlarından evine de hayır yaratacaktır"

Muslim, MisÂfirin 210, (778).

445 - İbnu Mes'ud (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) şoyle buyurdular: "Bakara Suresi'nin sonundaki iki Âyeti geceleyin kim okursa o iki Âyet ona kÂfi gelir."

BuhÂrî, MegÂzi 12, FedÂilu'l-Kur'Ân 10, 17, 37; Muslim, MusÂfirin 255, 256, (807-808); Ebu DÂvud, SalÂt 326, (1397); İbnu MÂce 183, (1369); Tirmizi, Sevabu'l-Kur'Ân 4, (2884).

446 - Nu'mÂn İbnu Beşîr (radıyallahu anhuma) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) buyurdular ki: "Allah, arz ve semÂvatı yaratmazdan iki bin yıl once bir kitap yazdı. O kitaptan iki Âyet indirip onlarla Bakara suresini sona erdirdi. Bu iki Âyet bir evde uc gece okundu mu artık şeytan ona yaklaşamaz."

Tirmizi, Sevabu'l-Kur'Ân 4, 2885.

447 - Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) buyurdular ki: "Benî İsrail'e: "Kapıdan secde ederek girin ve (dileğimiz gunahlarımızın) dokulmesidir deyin, ta ki hatalarınız bağışlansın" (Bakara 58) denildi. Ama onlar (emri değiştirdiler de kapıdan kıcları uzerine surunerek girdiler ve "kılın icinde bir tÂne" dediler."

Muslim, Tefsir 1, (3015); BuhÂrî, Enbiya 28, Tefsir, Sure 2, 5, 4, 7; Tirmizi, Tefsir Bakara (2959).

448 - Âmir İbnu Rebi'a (radıyallahu anh) anlatıyor: "Biz karanlık bir gecede Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) ile birlikte bir seferde idik. Kıble istikametini bilemedik. Herkes kendi istikametine yonelerek namazını kıldı. Sabah olunca durumu Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm)'a actık. Bunun uzerine şu Âyet indi. "...Nereye yonelirseniz Allah'ın yonu orasıdır (Bakara, 115)."

Tirmizi, Tefsir, Bakara (2960), Salat 354, (345).

449 - Hz. Enes (radıyallahu anh) anlatıyor: Omer İbnu'l-HattÂb (radıyallahu anh) Hz. Peygamber (aleyhissalÂtu vesselÂm)'e hitab ederek: "Ey Allah'ın Resûlu (tavaftan sonra kılınan iki rek'atı) Makam'ın gerisinde kılsak (daha iyi olmaz mı?)" diye bir temennide bulunmuştu, hemen şu Âyet nÂzil oldu: "İbrahim'in makamını namazgÂh yapın..." (Bakara, 125).

BuhÂrî, Tefsir, Bakara 9. Ahzab 8; Muslim, FezÂilu's Sahabe 2, (2339); Tirmizi, Tefsir, Bakara (2963).

450 - el-Ber İbnu'l-Âzib (radıyallahu anh) buyurdular ki: Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) Medine'ye gelince, once Ensar'dan olan ecdÂdının -veya dayılarının- yanına indi: O zaman namazlarını onaltı veya onyedi ay boyunca Beytu'l-Makdîs'e doğru kıldı. Ancak kıblenin KÂbe'ye doğru olmasını arzuluyordu. (KÂbe'ye doğru) kıldığı ilk namaz da ikindi namazı idi. Bu namazı Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm)'la birlikte ashabtan bir grup kimse kılmıştı. Bu namazı kılanlardan biri, oradan ayrılınca bir mescide rastladı. Cemaati namaz kılıyordu ve tam rukû halinde idiler. Adam onlara: "ŞehÂdet ederim ki Hz. Peygamber (aleyhissalÂtu vesselÂm)'le KÂbe'ye doğru namaz kıldık" dedi. Cemaat oldukları yerde KÂbe'ye yoneldiler.

Muslumanların Beytu'l-Makdis'e doğru namaz kılmaları Yahudiler'i memnun ediyordu. Yuzler KÂbe'ye doğru yonelince Yahudiler bundan hic memnun kalmadılar. Arkadan hemen şu mealdeki ayet nÂzil oldu: "Yuzunu goğe cevirip durduğunu goruyoruz..." (Bakara, 144). Beyinsiz Yahudiler dedikoduya başladılar: "Uyageldikleri kıbleyi niye değiştirdiler? De ki: "Doğu da batı da Allah'ındır. Allah dilediğini doğru yola hidÂyet eder" (Bakara, 144).

BuhÂrî, İman 30, Tefsir, Bakara 12, 18, Salat 31; Muslim, MesÂcid 11, (525); Tirmizi, Bakara (2966), Salat 252, 339; Nesai, Kıble 1 (2, 60) Salat 22, (1, 242).

451 - Muslim ve Ebu DÂvud'un Enes' (radıyallahu anh)'ten rivayet ettikleri bir diğer hadis şoyledir: "Onlar Beytu'l-Makdis'e doğru yonelmiş halde, sabah namazının rukûunda iken, Benî Seleme'den bir adam kendilerine uğradı ve: "Kıble istikameti KÂbe'ye cevrildi" dedi. Bu sozunu iki kere tekrar ettil. Cemaat rukûda iken KÂbe'ye yoneldiler."

Muslim, MesÂcid 15, (527); Ebu Davud, Salat 206, (1045).

452 - İbnu AbbÂs (radıyallahu anh) anlatıyor: "Âyet-i kerimenin emriyle Hz. Peygamber (aleyhissalÂtu vesselÂm) kıbleyi KÂbe'ye yoneltince Muslumanlar sordular: "Ey Allah'ın Resûlu, Beytu'l-Makdis'e yonelerek namaz kılmış ve şimdi olmuş olan kardeşlerimizin namazları ne olacak?" Bunun uzerine CenÂb-ı Hakk şu ayeti indirdi: "Senin yoneldiğin istikameti, peygambere uyanları, cayanlardan ayırd etmek icin kıble yaptık. Doğrusu Allah'ın yola koyduğu kimselerden başkasına bu ağır bir şeydir. Allah imanlarınızı (ibÂdetlerinizi) boşa cıkaracak değildir" (Bakara, 143).

Ebu Davud, Salat 16 (4680); Tirmizi, Tefsir, Bakara (2968).

453 - Ebu Said (radıyallahu anh) anlatıyor: "Hz. Peygamber (aleyhissalÂtu vesselÂm) buyurdular ki: "(KıyÂmet gunu) Hz. Nuh (aleyhisselam) ve ummeti gelir. Cenab-ı Hakk ona:

-"Tebliğ ettin, dinimi duyurdun mu? diye sorar. Nuh (aleyhisselam):

-"Evet, ey Rabbim" diye cevap verir. Rabb TeÂla bu sefer ummetine sorar:

-"Nuh (aleyhissalÂtu vesselÂm) size tebliğ etmiş miydi?"

-"Hayır!" bize peygamber gelmedi" derler. Rabb TeÂla Hz. Nuh (aleyhissalÂtu vesselÂm)'a yonelerek:

-"Soylediğin şey hususunda sana kim şahidlik edecek?" diye sorar. Nuh (aleyhisselÂm):

-" Muhammed (aleyhissalÂtu vesselÂm) ve ummeti!" der ve Muhammed (aleyhissalÂtu vesselÂm)'in ummeti:

-"Nuh tebligatta bulundu" diye şehÂdette bulunur. Bu duruma şu Âyet işÃ‚ret eder: "Biz boylece sizleri vasat bir ummet kıldık, t ki insanlara karşı şÃ‚hidler olasınız" (Bakara, 143).

BuhÂri, Tefsir, Bakara 13, Enbiya 3, İ'tisÂm 19; Tirmizi, Tefsir Bakara (2965). İbnu MÂce, Zuhd 34, (4284).

454 - Tirmizi'nin rivayetinde şu ziyade vardır: "(...Nuh kavmi): "Bize ne bir korkutucu, ne de başka biri, hic kimse gelmedi" derler."

Tefsir 2965. 455 - Urve İbnu'z-Zubeyr (radıyallahu anh) anlatıyor: "Hz. Aişe (radıyallahu anhÂ)'ye şu (mealdeki) ayet hakkında sordum: "Şuphesiz ki Saf ile Merve Allah'ın şeÂirlerindendir. Kim KÂbe'yi hacceder veya umre yaparsa, bu ikisini de tavaf etmesinde bir beis yoktur." (Bakara, 158). Dedim ki: "Kasem olsun (ayetten) Saf ve Merve'yi tavaf etmeyenlere de bir gunÂh yoktur (manası cıkmaktadır)." Bana dedi ki: Ey kızkardeşimoğlu soylediğin ne kadar cirkin! Âyetin, senin te'vil ettiğin mÂnÂda olması icin, "onları tavaf etmeyene herhangi bir gunah terettup etmez" şeklinde olmalıydı. Halbuki Âyet Ensar hakkında inmiştir. Bunlar Musluman olmazdan once, Muşellel'deki azgın MenÂt'a tapınıyorlar, ona telbiye getiriyorlardı. MenÂt'a telbiye getirenler, Saf ile Merve arasında tavaf etmekten cekiniyorlardı. Bunun uzerine Cenab-ı Hakk: "Saf ve Merve Allah'ın şeÂirindendir..." Âyetini indirdi.

Aişe (radıyallahu anhÂ) şunu da soyledi: "Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) Safa ile Merve arasında tavafta bulunmayı sunnet kıldı. Bunu terketmek kimseye cÂiz olmaz."

Zuhri der ki: Ebu Bekr İbnu Abdi'r-RahmÂn'a bu hadisi haber verdim. Bana şunu soyledi: "Ben bu bilgiyi (hadisi) duymamıştım. Ben Âlimlerden bazılarını dinledim şoyle diyorlardı: "Hz. Aişe'nin Menat icin telbiye getirenlerden haber verdikleri dışında kalan halkın tamamı Safa ve Merve'yi tavaf ediyorlardı. Ne zaman ki Cenab-ı Hakk Kur'Ân-ı Kerim'de tavafından bahsedip Safa ve Merve'den soz etmeyince: "Ey Allah'ın Resûlu! Biz Safa ve Merve'yi tavaf ediyorduk. Halbuki CenÂb-ı Hakk KÂbe'nin tavafını emrediyor, Safa ve Merve'den bahsetmiyor, Safa ve Merve'yi tavaf etmemizde bize bir mahzur var mı?" dediler. Bunun uzerine CenÂb-ı Hakk: "Saf ve Merve Allah'ın şeÂirindendir. Oyle ise kim Beytullah'a hac yapar veya umre ziyÂretinde bulunursa Saf ve Merve'yi de tavaf etmesinde bir gunah yoktur" Âyetini indirdi.

Ebu Bekr İbnu AbdirrahmÂn der ki: "Ben bu Âyetin, (yukarda zikredilen) her iki grub hakkında da inmiş olduğunu goruyorum. Yani, hem cÂhiliye devrinde Safa ve Merve'yi tavaftan cekinenler hakkında inmiştir, hem de oncekileri tavaf ettikleri halde, İslÂm'dan sonra -Allah'ın KÂbe'yi tavaf etmeyi emretmiş olmasına rağmen Safa ve Merve'yi zikretmemiş olması sebebiyle- bunları tavaftan cekinenler hakkında inmiştir. Safa ve Merve'nin de (Kur'Ân'da) zikri KÂbe'yi tavaf emrinden sonra gelmiştir.

BuhÂrî, Hacc 79, Umre 10, Tefsir, Bakara 21; Muslim, Hac 260-263 (1277); Ebu Davud, MenÂsik 56, (3901); Tirmizi, Tefsir, Bakara (2969); NesÂî, MenÂsik 168, (5, 238-239); Muvatta, Hacc 129, (1, 373).

456 - BuhÂrî ve Muslim'den gelen bir rivayette şoyle denir: "Ancak, Musluman olmazdan once Ensar ve bunlarla birlikte GassÂn, Menat icin telbiyede bulunurlar, Safa ile Merve arasında tavaftan cekinirlerdi. Bu davranış onlara ecdad yÂdigarı bir Âdet idi. Menat icin ihrama giren Safa ile Merve arasında tafaf yapmazdı. Musluman olunca bu hususta Hz. Peygamber (aleyhissalÂtu vesselÂm)'e sordular. Bunun uzerine CenÂb-ı Hakk "Saf ve Merve Allah'ın şeÂirindendir..." Âyetini indirdi.

457 - MucÂhid, İbnu AbbÂs (radıyallahu anhuma)'tan rivayet ettiğine gore şunu anlatmıştır: "Beni İsrail'de kısas vardı, fakat diyet yoktu. CenÂb-ı Hakk Muhammed ummetine şoyle buyurdu: "Oldurulenler hususunda size kısas farz kılınmıştır. Hur hur ile, kole kole ile, kadın kadın ile kısas edilir. Olduren, olenin kardeşi tarafından affedilmişse, kendisine orfe uymak ve affedene guzellikle (diyet) odemek gerekir" (bakara, 178). Buradaki "afv"dan maksad, Âmden oldurmelerde kişinin diyet almayı kabul etmesidir. "Orfe uymak ve affedene guzellikle odemek" e gelince, bundan maksad (mağdur tarafın) orfe uygun miktarda bir diyet istemesi, oburunun de bunu guzellikle odemesidir. Âyetin devamındaki: "Bu, Rabbinizden bir hafifletme ve birrahmettir" ibÂresi de, "sizden oncekilere farz kılınanlarda olmayan bir hafifletme" demektir, (cunku onlara diyet imkÂnı tanınmamıştı). Âyetin son kısmı olan "Bundan sonra tecavuzde bulunana elim azab vardır" ibaresinden diyet almayı kabul etmesine rağmen (kan dÂvası guderek) kÂtili olduren kimse kastedilmektedir."

BuhÂri, Tefsir, Bakara 2, 23; DiyÂt 8; NesÂî, KasÂme 27, (8, 36, 37).

458 - AtÂ'nın anlattığına gore, İbnu AbbÂs (radıyallahu anh) şu ayeti okurken dinlemiştir: "Oruca dayanamayanlar, bir duşkunu doyuracak kadar fidye verir" (Bakara, 184). İbnu AbbÂs (radıyallahu anh) ayeti okuduktan sonra ilave etti: "Bu ayet, oruc tutmaya tahammul edemeyen yaşlı erkek ve yaşlı kadın hakkında mensûh değildir. Onlar da her bir gunun orucu yerine bir fakir doyururlar."

BuhÂrî, Tefsir, Bakara 25; NesÂî, SiyÂm 63 (4, 190-191); Ebu Davud, Savm 3, (2318), Sıyam 2, (2316).

459 - Ebu DÂvud merhumun bir rivayetinde şu ziyade var: "İbnu Abbas dedi ki: "Oruca dayanamayanlar, bir duşkunu doyuracak kadar fidye verir" (Bakara 184) ayeti şu demektir: "Onlardan kim orucuna mukabil bir fakiri doyuracak kadar fidye vermek isterse fidye verir ve boylece orucunu tutmuş sayılır." Cenab-ı Hakk buyurmuştur: "Kim (vacib miktardan) daha fazla fidye verirse bu kendisi icin daha hayırlı olur. Orucu (yiyip de fidye vermek yerine) bizzat tutmanız daha hayırlıdır" (Bakara 184). Sonra Cenab-ı Hakk şoyle buyurdu: "Sizden kim Ramazan ayına ulaşırsa orucu tutsun. Kim de hasta olur veya yolcu bulunursa yediği miktarda başka gunlerde oruc tutar."

Ebu Davud, Savm 2(2316).

460 - Yine Ebu DÂvud'un bir başka rivayetinde şoyle denmektedir: "(Ramazan'da orucu yiyip, fidye odemeye ruhsat veren Âyet) hÂmile ve emzikli kadınlar icin sabittir, mensuh değildir."

NesÂî'de rivayet şoyledir: "Orucu tutmaya dayanamayanlar orucu kendilerine (tahammul edilmez) bir meşakkat addedenler icin bir yoksula yetecek kadar fidye gerekir. Ayetin "Kim de hayır duşunerek (bir fakire yetecek miktardan fazlasını) verirse" hukmu mensuh değildir, bu onun icin daha hayırlıdır. (Fidye vermektense) oruc tutmanız daha hayırlıdır. Ayetteki ruhsat, oruca takat getiremeyen veya şifÂsız hastalığa yakalananlar icindir."

NesÂî, Sıyam 63, (4, 190-191).

461 - Selemetu'bnu'l-Ekva (radıyallahu anh) anlatıyor: "Oruca takat getiremeyenler, bir fakire yetecek kadar fidye vermesi gerekir" ayeti indiği zaman orucu yiyip fidye verenler vardı. Bu hÂl muteakip ayetin inmesine kadar devam etti. Bu ayet oncekini neshetti. Yani asıl hukum şudur: "Kim Ramazan ayında hazır bulunursa orucunu tutsun."

Buhari, Tefsir, Bakara 2,26; Muslim, Sıyam 149 (1145); Ebu Davud, Savm 2 (2315); Tirmizi, Savm 75, (798); NesÂî, Sıyam 63, (4, 190).

462 - İbnu Omer (radıyallahu anhuma)'den, rivayete gore oruca gucu yetmeyenin fidye vermesi gereğini beyan eden ayeti "fidyetun taÂmu mesÂkine" şeklinde (yani fakirlerin yiyeceği kadar fidye) okudu ve bu Âyetin mensûh olduğunu soyledi."

Buhari, Tefsir, Bakara 2, 26.

463 - Nu'mÂn İbnu Beşir (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) buyurdular ki: "Dua, ibadettir", sonra şu ayeti okudu: "Rabbiniz: Bana dua edin ki size icÂbet edeyim. Bana ibÂdet etmeyi buyukluklerine yediremeyenler varya, alcalmış ve hakir olarak cehenneme gireceklerdir" buyurmuşlardır" (Mu'min, 69).

Ebu Davud, Salat 358, (1479); Tirmizi, Tefsir 2, (2973, 3244), DaavÂt 2, (3369); İbnu MÂce, Du 1, (3828).

464 - Rezin şu ilÂve rivayeti kaydetti: "Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm)'ın AshÂbı (radıyallahu anhum ecmain) sordular: Rabbimiz yakın mıdır, biz ona hafif sesle hitab edelim, uzaksa yuksek sesle taleblerimizi soyleyelim?" Bunun uzerine şu Âyet indi: "Kullarım sana benden sorarlarsa, (soyle ki) ben yakınım. Dua edenin duasına, bana dua ettiği takdirde icÂbet ederim" (Bakara, 186).

(Cami'u'l-Usûl'de bu rivayet oncekinin devamıdır).

465 - Ber İbnu Âzib (radıyallahu anh) anlatıyor: "Ramazan orucu farz kılındığı vakit, Muslumanlar ay boyu kadınlara temas etmezlerdi. Bazı kimseler bu meselede nefislerine itimad edemiyorlardı. Bunun uzerine şu mealdeki ayet nazil oldu: "...Allah nefsinize guvenmiyeceğinizi biliyordu. Bu sebeple tevbenizi kabul edip sizi affetti." (Bakara, 187).

Buhari, Tefsir, Bakara 2, 27.

466 - BuhÂrî, Ebu DÂvud ve Tirmizi'nin bir rivayetinde de şoyle gelmiştir: "AshÂb-ı Muhammed (aleyhissalÂtu vesselÂm)'in (başlangıcta) durumu şoyleydi: Bir kimse oruclu iken, iftar vakti gelince, iftarını acmadan uyuyacak olsa, artık o gece yemediği gibi ertesi gunu de yiyemez, o gunun akşamına kadar beklerdi. Kays İbnu Sırma el-EnsÂri (radıyallahu anh) oruclu olduğu bir gunde iftar vakti girince hanımına gelerek yiyecek birşey olup olmadığını sordu. Kadın: "Hayır, yok!" ancak bekle, sana yiyecek arıyayım" dedi. Kays, gun boyu calışan birisiydi, beklerken uyuyakaldı. Hanımı gelince baktı ki uyuyor: "Eyvah mahrum kaldın, yiyemiyeceksin" diye eseflendi.

Ertesi gun, oğleye doğru Kays (radıyallahu anh) aclıktan baygın duştu. Durumu Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm)'a anlattılar. Bunun uzerine şu ayet nazil oldu: "Oruc tuttuğunuz gunlerin gecesi kadınlarınıza yaklaşmanız size helal kılındı..." (Bakara, 187). Buna Muslumanlar fevkÂlede sevindiler. Arkadan, "Tanyerinde beyaz iplik, siyah iplikten sizce ayırd edilinceye kadar yiyin, icin." Ravi der ki: "Bu ayet, Kays İbnu Amr hakkında nazil olmuştur."

Buhari, Savm 15; Tirmizi, Tefsir 2, (2972); Ebu Davud, Savm 1, (2314); NesÂî, Sıyam 29, (4, 147-148).

467 - Sehl İbnu Sa'd (radıyallahu anh) anlatıyore: "Beyaz iplik siyah iplikten, sizce ayrılıncaya kadar yiyin icin" ayeti indiği zaman "tan yerinde" kelimeleri henuz nazil olmamıştı. Bir kısım insanlar oruc tutacakları zaman ayaklarına siyah ve beyaz (iplik) bağlar, bunlar gorulunceye kadar yiyip icmeye devam ederlerdi. Bunun uzerine CenÂb-ı Hakk: "Tan yerinde" kelimelerini inzal buyurdu. O zaman herkes anladı ki burada beyaz ve siyah ipliklerden maksad gunduz ve gece imiş."

BuhÂrî, Savm 16, Tefsir, Bakara 2, 28; Muslim, Sıyam 35, (1091). 468 - Beş kitapta da gelen bir başka rivayet şoyle: "Adiy İbnu Hatim (radıyallahu anh) biri siyah, biri beyaz iki kostek bağı aldı. Bir gece bunlara baktı fakat biri diğerinden ayrılmıyordu. Sabah olunca durumu Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm)'a şoyle bildirdi: "Yastığımın altına biri siyah biri beyaz iki iplik koydum." Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) ona takıldı: "Beyaz iplikle siyah iplik senin yastığının altında iseler yastığın cok geniş olmalı."

BuhÂrî, Tefsir, Bakara 2, 28, Savm 16; Muslim, Sıyam 33, (1090); Ebu Davud, Savm 17, (2349); Tirmizi, Tefsir, 2 (2974-2975); NesÂî, Sıyam 29, (4, 148).

469 - Adiy'in bir başka rivayeti şoyledir: "Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm)'a: "Ey Allah'ın Resûlu! Ayette gecen "beyaz ipliğin siyah iplikten ayrılması"nedir, bunlar iki iplik değil mi?" diye sordum da bana: "İki ipliğe baktı isen sen gercekten kalın enselisin" dedi ve şu acıklamayı yaptı: "Hayır iki iplik değil, onun biri gecenin karanlığı, diğeri de gunduzun beyazlığıdır."

BuhÂrî, Tefsir, Bakara 2, 28.

470 - Ber (radıyallahu anh) anlatıyor: "Ensar hac yapıp da dondukleri zaman evlerine kapılarından girmezlerdi. Onlardan biri hac donuşu kapıdan evine girdi. Fakat hemşehrileri onu bu davranışı sebebiyle kınadılar. Bunun uzerine şu Âyet nazil oldu: "İyilik, evlere arkasından girmeniz değildir. Kotulukten sakınan kimse (nin ameli) iyidir. Evlere kapılarından girin" (Bakara, 189).

BuhÂrî, Tefsir, Bakara 2, 29, Umre 18; Muslim, Tefsir, NisÂ, (3026).

471 - Huzeyfe (radıyallahu anh), "Allah yolunda infak edin, kendinizi ellerinizle tehlikeye atmayın. İhsanda bulunun. Allah ihsan edenleri sever" (Bakara, 195) mealindeki ayetle ilgili olarak demiştir ki: "Bu ayet infak ile alakalı olarak nazil oldu."

BuhÂrî, Tefsir, Bakara 2,31.

472 - Eslem İbnu İmrÂn anlatıyor: Medine'den gazve icin yola cıktık. Niyetimiz İstanbul'du. Cemaatin başında Abdurrahman İbnu HÂlid İbni'l-Velid vardı. Rum askerleri sırtlarını şehrin surlarına yaslamış mudafaada idiler. Bizden biri tek başına duşmana saldırıya gecti. Halk: "Dur, dur! LÂilahe illallah, eliyle kenidini tehlikeye atıyor!" diye bağrıştılar. Ebu Eyyub el-EnsÂrî hazretleri (radıyallahu anh) atılarak: "Ey ensÂr topluluğu, bu ayet bizim hakkımızda indi. CenÂb-ı Hakk, Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm)'a yardım edip, İslÂm galebe calınca biz: "Artık işlerimizin başında kalıp, onları yoluna koyalım" dedik. Bunun uzerine Allah'u TeÂla bu Âyeti indirdi. Yani "Ellerimizle kendimizi tehlikeye atmak" demek malın-mulkun başında kalıp onları duzene koymak icin cihadı terketmektir."

Tirmizî, Tefsir, Bakara 2, (2976); Ebu DÂvud, CihÂd 23, (2512).

473 - Abdullah İbnu Ma'kıl (radıyallahu anh) anlatıyor: "Ka'b İbnu Ucre (radıyallahu anh)'ye "Oructan yahut sadakadan yahut kurbandan bir fidye lÂzımdır" (Bkara, 196) mealindeki ayetten sordum. Dedi ki: "Başımda bitler kaynaştığı halde Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm)'a goturuldum. Beni gorunce: "Meşakkatin, bu gorduğum dereceye ulaşacağını zannetmezdim. Bir koyun bulabilecek misin?" dedi. "Hayır" cevabını verdi. (Bunun uzerine şu ayet nazil oldu: "...İcinizde hasta olan veya başından rahatsız varsa fidye olarak ya oruc tutması, ya sadaka vermesi ya da kurban kesmesi gerekir..." (Bakara, 196) Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm): "Uc gun oruc tut veya her fakire yarım sa' yiyecek vermek suretiyle altı fakiri doyur, başını traş et" dedi. Bu Âyet hassaten benim hakkımda nazil oldu, ancak umumen hapimize şÃ‚mildir."

BuhÂrî, Tefsir, Bakara 2,32, MeğÂzi 35, Tıbb 16; Muslim, Hacc 80, 85 (1201); Tirmizi, Tefsir, Bakara 2, (2977); Ebu DÂvud, MenÂsık, 43, (1856); İbnu MÂce, Menasik 8, 6, (3079); Muvatta, Hacc, 239 (1-117); NesÂî, MenÂsik 96, (5, 194-195).

474 - Ebu UmÂme et-Temîmî anlatıyor: "Ben hac sırasında, ucret mukabili hizmet veren birisi idim. Bana: "Senin haccın hac sayılmaz" dediler. Bilahere İbnu Omer (radıyallahu anh)'e rastladım. O'na: "Ben hacc sırasında, ucretle hizmet veren birisiyim, halk bana: "senin haccın hacc sayılmaz diyorlar" dedim. İbnu Omer (radıyallahu anhuma): "İhrama girmiyor, telbiye okumuyor, tavafta bulunmuyor musun?" dedi: "Hepsini yapıyorum" diye cevap verdim. Cevabım uzerine şu acıklamayı yaptı: "Senin haccın hacc sayılır. Nitekim Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm)'a bir adam gelmiş, senin bana sorduğuna yakın şeyler sormuştu. Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) sukût buyurdu ve adama cevap vermedi. Derken şu Âyet nazil oldu: "(Hacc mevsiminde, ticÂret yaparak) Rabbinizden rızık istemenizde bir gunah yoktur..." (Bakara, 198). Bunun uzerine Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) o adamı cağırtarak, Âyeti okudu ve: "Haccın hacc sayılır" buyurdu."

Ebu DÂvud, MenÂsık 7, (1733).

475 - İbnu AbbÂs (radıyallahu anhuma) anlatıyor: "UkÂz, Mecenne ve Zulmecaz cahiliye devrinin panayırları idi. İslÂm geldiği zaman halk, hac mevsiminde ticaret yapmayı gunah addeder oldular. Bunun uzerine şu ayet nazil oldu: "Hac mevsiminde Rabbinizden rızık taleb etmenizde sizin icin bir gunah yoktur." Âyeti İbnu Abbas şu şekilde okudu."

Buhari, Tefsir, Bakara 2,34, Hacc 150, Buyû 1; Ebu Davud, Menasık 5, (1732), 7, (1734).

476 - Yine İbnu AbbÂs anlatıyor: "Yemen ahÂlisi, hacca geliyorlar fakat beraberlerinde azık almıyorlardı. "Biz mutevekkil kimseleriz" diyorlardı. Meke'ye gelince bu davranışlarını halka sordular. Bunun uzerine Cenab-ı Hakk şu ayeti inzal buyurdu: "Azıklanın, ancak bilin ki, en hayırlı azık takvÂdır" (Bakara, 197).

Buhari, Hacc 6; Ebu Davud, MenÂsık 4, (1730).

477 - İbnu Abbas (radıyallahu anhuma) anlatıyor: "Kişi ihramsız olarak (yani Mekke'de ikamet edenler veya umre icin gelip, umreden sonra ihramı cıkaranlar) Beytullah'ı ziyaret eder. Bu imkÂn, hacc niyetiyle ihram giymeye kadar devam eder. Arafat'a cıkınca, kime deve, sığır veya davardan kurban muyesser olmuşsa, dilediğini kurban eder. Bunlardan biri olmazsa, ona hactaki, uc gunun orucu terettup eder. Bu gunler, arefe gununden evvele ait olmalıdır. Bu uc gunun sonuncu gunu arefe gunune tesaduf ederse, bunda bir gunah yoktur. Sonra Arafat'da vakfe'ye gider ikindi namazından akşam karanlığının gelmesine kadar vakfede kalır.

İbnu Abbas anlatmaya uslubu biraz değiştirerek devam ediyor.

"Sonra Arafat'tan insanlar sokun edince, orayı terketsinler. Topluca geceyi gecirecekleri yere (Muzdelife'ye) gelsinler. Orada Allah'ı cokca zikretsinler, sabah vakti girmezden once bilhassa tekbir ve tehlili cok yapsınlar sonra buradan da topluca hareket etsinler. Cunku (eskiden beri) herkes buradan hareket ederdi. CenÂb-ı Hakk: "İnsanların toplu olarak sokun ettiği yerden siz de sokun edin, (eski yaptıklarınızdan) Allah'a af dileyin. Allah bağışlar ve merhamet eder" (Bakara, 199). Şeytan taşlayıncaya kadar akmaya (ve cok zikretmeye) devam edin" buyurmuştur.

BuhÂrî, Tefsir, Bakara 2, 35.

478 - İbnu Museyyeb anlatıyor: "Suheyb (radıyallahu anh) muhacir olarak Mekke'den yola cıktı. Kureyş'ten bazıları onu takibe başladılar. Bunun uzerine o da devesinden inerek sadağında ne kadar ok varsa hepsini cıkardı. Takipcilere: "Allah'a kasem olsun oklarımın hepsini atıncaya kadar bana yetişemezsiniz. Sonra elimde durdukca kılıcımı kullanacağım. Eğer dilerseniz, size Mekke'de toprağa gomduğum malın yerini soyleyeyim, mukabilinde siz de beni serbest bırakın, yoluma devam edeyim" dedi. Takipciler teklifini kabul ettiler. (O da sağ salim yoluna devam etti). Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm)'ın yanına varınca şu ayet nazil oldu: "İnsanlardan oyle kimse de vardır ki, Allah'ın rızasını isteyerek nefsini satın alır..." (Bakara, 207). Hz. Peygamber (aleyhissalÂtu vesselÂm): "Ebu Yahya'nın alış-verişi kÂrlı oldu" der ve ayeti tilavet buyurur", (Rezin'in ilavesidir. BagÂvi ve İbnu Kesir tefsirlerinde senedsiz olarak kaydederler).

479 - İbnu AbbÂs (radıyallahu anhumÂ) anlatıyor: "Cenab-ı Hakk'ın şu sozleri nazil olduğu zaman: "Yetim ruşdune erinceye kadar, onun malına o en guzel olanından başka bir suretle yaklaşmayın"; keza "Yetimlerin mallarını haksız (ve haram) olarak yiyenler karınlarına ancak bir ateş yemiş olurlar. Onlar cılgın bir ateşe gireceklerdir" (Nisa 10) yanında yetim bulunanlar hemen gidip yetimlerin yiyeceğini ve iceceğini kendilerinin yiyip iceceklerinden ayırdılar. Yetime ait yiyecek ve iceceklerden bir şey artsa ona dokunulmuyor, yiyinceye veya kokuşup bozuluncaya kadar saklanıyordu. Bu hal, bir kısım muşkilatlara sebep oldu. Durum Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm)'a arzedildi. Bunun uzerine şu ayet nazil oldu: "Sana yetimleri sorarlar. De ki: Onları faydalı ve iyi bir hale getirmek hayırlıdır. Şayet kendileriyle bir arada yaşarsanız onlar sizin kardeşlerinizdir" (Bakara 220). Bu ayet uzerine yetimlerin yiyeceklerini ve iceceklerini kendi yiyecek ve iceceklerine karıştırdılar."

Ebu Davud, VesÂya 7, (2871); NesÂî, VesÂya 11, (6, 256-257).

480 - NÂfi anlatıyor: İbnu Omer (radıyallahu anhuma) Kur'Ân okuduğu zaman, okuma işinden cıkıncaya kadar hic konuşmazdı. Bir gun ben (Mushaf'ı, yuzunden takip ediverdim, o da ezberden) Bakara suresini okudu. Bir ayete gelince bana: "Bu ayet ne hakkında indi biliyor musun?" diye sordu. Ben "Hayır!" deyince: "Şu, şu mesele icin" diye acıkladı, sonra (okumaya) devam etti.

BuhÂrî, Tefsir, Bakara 2, 39. 481 - CÂbir (radıyallahu anh) anlatıyor: "Yahudiler: "Kadına arka istikametinden temas edilirse cocuk şaşı doğar" derlerdi. Bunun uzerine: "Kadınlarınız sizin (evlad yetiştiren) tarlanızdır. O halde tarlanıza dilediğiniz gibi gelin" ayeti nazil oldu" (Bakara 223).

Buhari, Tefsir, Bakara2, 39; Muslim, Nikah 117 (1435); Ebu Davud, Nikah 46, (2163); Tirmizi, Tefsir, Bakara 2, (2982).

482 - İbnu AbbÂs (radıyallahu anhuma) anlatıyor: "Hz. Omer (radıyallahu anh), Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm)'a gelerek: "Ey Allah'ın Resûlu mahvoldum" buyurdu. Hz. Peygamber (aleyhissalÂtu vesselÂm): "Niye mahvoldun ne var?" diye sorunca acıkladı: "Bu gece bineğimi ters cevirdim (arka canibinden yanaştım). "Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) hicbir cevap vermedi. Cenab-ı Hakk peygamberine şu ayeti vahyetti: "Kadınlarınız sizin tarlalarınızdır. Tarlanıza istediğiniz gibi gelin." Duburunden ve hayız halinde temastan kacınmak şartıyla onden, arkadan, nasıl istersen oyle gel."

Tirmizi, Tefsir, Bakara 2, (2984).

483 - Yine İbnu AbbÂs (radıyallahu anh) anlatıyor: "Allah, İbnu Omer (radıyallahu anh)'i mağfiret buyursun, bir hususta yanılmıştı. Şu Ensariler putperestti ve ehl-i kitaptan Yahudilerle birlikte idiler. Ensar (İslÂm'dan once) ilim yonuyle Yahudilerin kendilerinden ustun olduklarına inanırlardı. Bu sebeple onların bircok davranışlarını aynen taklid ediyorlardı. Ehh-i kitaba has Âdetlerden biri de kadınlarına tek istikametten (yani on cihetten) yanaşırlardı. Bu, kadın icin de en uygun tarzdı. Ensar topluluğu, bu Âdeti de Yahudilerden aynen almıştı. Kureyşliler ise, kadınları hoş olmayan şekilde acarlar, onlara arka cihetlerinden, on cihetlerinden, sırt ustu yatmış vaziyette yeneşırlardı. Medine'ye muhacir olarak Mekkeliler gelince onlardan bir erkek Medineli bir kızla evlendi. Erkek, kadına Kureyş usulunce temas etmek istedi. Kadın buna musaade etmedi. "Bizde kadına tek istikametten temas edilir, sen de oyle yap, aksi halde bana dokunma" dedi.

Onların bu ihtilafı buyudu ve herkes duydu. Oyle ki Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm)'a da intikal etti. Bunun uzerine CenÂb-ı Hakk şu ayeti inzal buyurdu: "Kadınlarınız (cocuk yetiştirdiğiniz) tarlanızdır. Tarlaya dilediğiniz gibi gelin" (Bakara 223). "Dilediği gibi" den maksad (istikÂmet olarak) onlerinden, arkalarından, sırt ustu yatmış olarak. Ancak bu geliş cocuk mahalline olacak."

Ebu DÂvud, NikÂh 46, (2164).

484 - Ummu Seleme (radıyallahu anhÂ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm): "Kadınlarınız (cocuk yetiştirdiğiniz) tarlalarınızdır, tarlanıza dilediğiniz gibi gelin" ayetiyle ilgili olarak şoyle buyurdu: "Tek yoldan (ki o da cocuk yoludur) olmak kaydıyla dilediğiniz şekilde temas kurun"

Tirmizi, Tefsir, Bakara, (2983).

485 - Hz. Aişe (radıyallahu anhÂ) anlatıyor: "Kur'Ân'daki: "Allah sizi (dil alışkanlığı olarak maksadsız yapılan) lağv yeminleriniz icin muÂheze etmez" ayeti kişinin sozunde sıkca kullandığı, "vallahi evet", "billahi hayır" gibi yeminleri icin nÂzil oldu."

BuhÂri, Eyman 14, Tefsir, Maide 8; Ebu DÂvud, Eyman 7, (3254); Muvatta, Eyman 9, (2, 477).



Yukarıdaki metin Buhari'den alınmadır. Hadisi, Ebu Davud hem Hz. Peygamber (aleyhissalÂtu vesselÂm)'in sozu olarak hem de Hz. Aişe (radıyallahu anha)'nin sozu olarak iki şekilde rivayet etmiştir.

İmam Malik Muvatta'da bu hadisle ilgili olarak şunu soyler: "Bu mevzuda işittiğimin en guzeli şudur: "Ayette gecen "Lağv", bir kimsenin oyle bildiği icin bir şey hakkında yaptığı yemindir, ancak sonradan, o şeyin, bildiği gibi olmadığını anlar. Bu durumda yaptığı yemin icin kefÂret gerekmez. Ancak bir kimse de cıkıp, gunahkar ve yalancı olduğunu bile bile, birilerini memnun etmek veya bir malı elde etmek icin yemin ederse bu oylesine buyuk bir gunahtır ki, bunun kefareti yoktur."

486 - İbnu AbbÂs (radıyallahu anhuma), "Kur'Ân-ı Kerim'deki: "Kocaları, bekleme muddeti icinde barışmak isterlerse onları geri almaya (herkesten) cok lÂyıktırlar..." (Bakara 228) ayeti hakkında şunu soyledi: "Erkek hanımını uc talakla da boşasa hanımını geri almaya herkesten daha cok hak sahibi idi. Ancak bu hukum, CenÂb-ı Hakk'ın şu sozu ile neshedildi: "Boşanma iki defadır. Ya iyilikle tutma ya da iyilik yaparak bırakmadır..." (Bakara 229).

Ebu Davud, TalÂk 10, (2195); NesÂî, TalÂk 74, (6, 212).

487 - Urvetu'bnu'z-Zubeyr (radıyallahu anh) anlatıyor: "Cahiliye devrinde kişi hanımını boşar, iddeti sona ermeden geri almak isterse, alma hakkına sahipti. Bu şekilde bin kere boşayıp geri donebilirdi. (Bu hal bir adamın şu hÂdisesine kadar devam etti.) Bir gun adam hanımını boşadı ve iddeti dolmak uzere iken hanımını geri aldı, sonra tekrar boşadı ve hanımına: "Allah'a kasem olsun seni evime almıyorum ve ebediyen başkasına da helal olmayacaksın" dedi. Kadın: "Bu nasıl olur?" deyince, adam: "Seni boşuyorum, iddetin dolmadan tekrar geri alacağım ve bu boylece devam edip gidecek" dedi. Kadın Hz. Aişe (radıyallahu anhÂ)'ye gitti, durumu anlattı. Hz. Aişe cevap vermedi. Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm)'ı bekledi. Gelince vak'ayı anlattı. Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) da cevap vermedi (vahiy bekledi). Cenab-ı Hakk şu ayeti inzal buyurdu: "Boşama iki defadır ya iyilikle tutma ya da iyilik yaparak bırakmadır" (Bakara 229). O gunden itibaren insanlar bu yeni talaka yoneldiler, boşayan da boşamayan da. "

Tirmizi, TalÂk 16, (1192); Muvatta, Talak 80, (2, 588). (Parantez icindeki acıklayıcı kısımlar Tirmizi'deki ziyadeden alınmıştır.

488 - Ma'kıl İbnu YesÂr (radıyallahu anh) anlatıyor: Benim bir kızkardeşim vardı. Evlenmek icin buna muracaat edenler oldu. Fakat kimseye musbet cevap vermiyordum. Derken amcamın oğlu istedi. Kız kardeşimi ona nikahladım. Allah'ın dilediği kadar bir muddet beraber yaşadılar. Sonra amcam oğlu onu talak-ı ric'i ile boşadı. Ancak tekrar almadan terketti. İddeti tamamlandı. Kız kardeşimle evlenmek isteyenler bana muracaat edince amcam oğlu da, muracaat ederek tekrar almak istedi. Kendisine: "Daha once de cok isteyenler oldu, kimseye vermedim, seni hepsine tercih ederek sana verdim, seninle evlendirdim. Sen onu talak-ı ric'i ile boşadın. (Geri alma hakkın olduğu halde terkettin ve iddeti doldu. Başkaları istemeye gelince, sen de tÂlib oldun, taleble almak istiyorsun. Allah'a kasem olsun onu asla sana vermeyeceğim" dedim. Ma'kıl der ki: Bunun uzerine benim hakkımda şu Âyet nazil oldu: "Kadınları boşadığınız zaman iddetlerini bitirdiler mi, aralarında meşru bir surette anlaştıkları takdirde, artık kendilerini kocalarına nikah etmelerin engel olmayın" (Bakara 232). Yine Ma'kıl ilave ediyor: "Ayet uzerine, yeminim icin kefarette bulundum ve kız kardeşimi, eski kocasına nikahladım"

BuhÂrî, Tefsir, Bakara 2, 40, Talak 44; Ebu DÂvud, NikÂh 21,(2087); Tirmizi, Tefsir, Bakara 2, (298).



BuhÂrî'nin bir rivayetinde şoyle denir: "Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) Ma'kıl'ı cağırdı, Âyeti kendisine tilÂvet buyurdu. Bunun uzerine o, muşkulpesendliği bıraktı ve Allah'ın emrine boyun eğdi"

BuhÂrî, Talak 44.

489 - İbnu Abbas (radıyallahu anhuma) Kur'Ân'ın: "(Vefat iddeti bekleyen) kadınları nikahla isteyeceğinizi cıtlatmanızda.... uzerinize bir vebÂl yoktur" (Bakara 235) ayetinden maksadı, "Evlenmeyi arzu eden kişinin: "Ben nikahlanmak istiyorum, kadına ihtiyacım var, sÂliha bir kadına kavuşmak istiyorum" demesidir" diye acıklamıştır.

Buhari, NikÂh, 34.

490 - Hz. Ali (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) Hendek Savaşı sırasında "Allah onların evlerini ve kabirlerini ateşle doldursun, bizim orta namazımıza mani oldular, gunaş batıncaya kadar kılamadık" buyurdu.

Bir rivayette: "Bizi, salat-ı vusta olan ikindi namazından alıkoydular" denir. Bir diğer rivayette: "Sonra ikindiyi akşamla yatsı arasında kıldık" denir.

BuhÂrí, Tefsir, Bakara 2, 42, Cihad 98, MeğÂzi 29, Daavat 58; Muslim, Mesacid 202-206, (627); Ebu Davud 5, (409); Tirmizi, Tefsir, Bakara 2, (2987); NesÂî, Salat 14 (1, 236); İbnu MÂce, Salat 6, (684).

491 - Hz. Aişe'nin azadlısı Ebu Yunus anlatıyor: "Hz. Aişe (radıyallahu anhÂ), kendisine bir mushaf yazmamı emretti ve dedi ki: "Şu Âyete gelince bana haber ver: "Namazlara ve bilhassa orta namazına devam edin" (Bakara, 238). Yazarken bu ayete gelince ona haber verdim. Bana şunu imla ettirdi: "Namazlara ve orta namazına ve ikindi namazına devam edin ve Allah icin yalvaranlar olarak eda edin" (Bakara, 238). Hz. Aişe (radıyallahu anhÂ): "Ben bunu Resûlullah'dan işittim" dedi.

Muslim, Mesacid 207. (629); Ebu DÂvud, Salat 5, (410); Tirmizi, Tefsir, Bakara 2, (2986); NesÂî, Salat 6, (1, 236); Muvatta, Salat 25, (1, 138-139).

492 - Amr İbnu RÂfi (radıyallahu anh)'nin anlattığına gore, "Hz. Hafsa (radıyallahu anhÂ)'ya bir mushaf yazıyormuş. Hz. Hafsa (radıyallahu anhÂ) kendisinden,onceki hadiste -(Ebu Yunus'tan) Hz. Aişe'nin- taleb ettiği hususu aynen taleb ettiğini anlatmıştır."

Muvatta, CmÂ'a 25, (1, 139).

493 - Şakik İbnu Utbe, Ber İbnu'l-Âzib (radıyallahu anhuma)'ten naklettiğine gore, demiştir ki: "Once şu ayet nazil oldu: "Namazlara ve bilhassa ikindi namazına devam edin." Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) bunu bize Allah'ın dilediği muddetce okudu. Sonra Allah bunu nashetti ve şu ayeti indirdi: "Namazlara ve bilhassa orta namazına devam edin." Şakik'in yanında oturmakta olan bir zat kendisine: "Oyle ise bu ikindi namazıdır." Ber dedi ki: "Ben bu Âyetin nasıl nazil olduğunu Allah'ın nasıl neshettiğini sana haber verdim."

Muslim, MesÂcid 208, (630). 494 - İmam Malik (rahimehumullah)'e ulaştığına gore, Ali İbnu Ebi TÂlib (radıyallahu anh)'e İbnu Abbas (radıyallahu anhuma), Kur'Ân'da zikri gecen "orta namaz"a (salÂtu'l-vusta) sabah namazı demişlerdir.

Muvatta, CemÂ'a 28, (1, 137). Tirmizi, bu hadisi İbnu Abbas ve İbnu Omer'den muallak (senetsiz) olarak zikretmiştir. Tirmizî, SalÂt 133, (182).

495 - Zeyd İbnu SÂbit ve Hz. Aişe (radıyallahu anhumÂ) "Orta namazı, oğlen namazıdır" derlerdi.

Muvatta, CemÂ'a 27, (1, 139); Tirmizi, Salat 133, (182); Ebu DÂvud, SalÂt 5, (411).

496 - Ebu DÂvud'un Zeyd (radıyallahu anh)'den kaydettiğine gore, Hz. Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) oğle namazını zevalden sonra sıcağın en şiddetli olduğu saatte kılardı. Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm)'ın kıldığı namazlar icinde ashabına en zor geleni bu namaz idi. Bunun uzerine şu ayet nazil oldu: "Namazlara ve orta namazına devam edin." Zeyd devamla dedi ki: "(Orta namazı, oğlen namazıdır, zira) bundan once iki namaz var (birisi geceden -yatsı-, diğeri gunduzden -sabah-), ondan sonra da iki namaz var (biri gunduzden -ikindi- diğeri geceden -akşam-)".

Ebu Davud, Salat 5, (411).

497 - Abdullah İbnu'z-Zubeyr (radıyallahu anh) anlatıyor: "Hz. Osman (radıyallahu anh)'a, Bakara suresinde gecen: "Sizden zevceler (ini geride) bırakıp olecek olanlar eşlerinin (kendi evlerinden) cıkarılmayarak yılına kadar faidelenmesini (bakılmasını) vasiyyet etsinler" (Bakara 240), ayeti diğer bir ayetle (Bakara, 234) neshedildiği halde nicin bu mensuh ayeti de Kur'Ân-ı Kerim'e yazıyorsunuz?" diye sordum. Bana şu cevabı verdi: "Ey kardeşim oğlu bu ayeti terk mi edelim, (bunu mu soyluyorsun)? Hayır, ben hicbir şeyi yerinden oynatmam."

BuhÂrî, Tefsir, Bakara, 2, 45.

498 - Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Hz. Peygamber (aleyhissalÂtu vesselÂm) şoyle buyurdular: "Her şeyin bir şerefi var. Kur'Ân-ı Kerîm'in şerefesi de Bakara suresidir. Bu surede bir Âyet vardır ki, Kur'Ân Âyetlerinin efendisidir: "Ayetu'l-Kursî".

Tirmizî, SevÂbu'l-Kur'Ân 2, (2881).

499 - Ubey İbnu Ka'b (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) bana: "Ey Ebu'l-Munzir, Allah'ın Kitabından ezberinde bulunan hangi Âyetin daha buyuk olduğunu biliyor musun?" diye sordu. Ben: "O Allah ki, O'ndan başka ilah yoktur, O, Hayy'dır, Kayyûm'dur (yani diridir her şeye kıyam sağlayandır" (Bakara, 225) -ki buna Ayet'u'l-Kursî denir- dedim. Goğsume vurdu ve: "İlim sana mubÂrek olsun ey Ebu'l-Munzir!" dedi."

Muslim, MusÂfirin 258, (810); Ebu DÂvud, Vitr, 17, (SalÂt 325, (1460).

500 - Ebu Hureyre (radıyallahu anh) anlatıyor: Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) beni Ramazan zekatını muhÂfazaya tÂyin etmişti. Derken kara bir adam gelerek zÂhireden avuc avuc almaya başladı. Ben derhal kendisini yakaladım ve: "Seni Resûlullah(aleyhissalÂtu vesselÂm)'a cıkaracağım" dedim. Bana: "Ben fakir ve muhtac bir kimseyim, ustelik uzerimde bakmak zorunda olduğum coluk-cocuk var, ihtiyaclarım cidden coktur, şiddetlidir" dedi. Ben de onu salıverdim. Sabah olunca Hz. Peygamber (aleyhissalÂtu vesselÂm):

-Ey Ebu Hureyre! Dun akşamki esirini ne yaptın? diye sordu. Ben:

-Ey Allah'ın Resûlu: Bana şiddetli ihtiyacından ve coluk-cocuktan dert yandı. Bunun uzerine ona acıyarak salıverdim, dedim. Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm):

-Ama o sana muhakkak yalan soyledi. Haberin olsun, o tekrar gelecek! buyurdu. Bu sozunden anladım ki, herif tekrar gelecek. BinÂenaleyh onu beklemeye başladım. Derken yine geldi ve zahireden avuclamaya başladı. Ben de derhal yakaladım ve: "Seni mutlaka Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm)'a cıkaracağım" dedim. Yine yalvararak: "Beni bırak, gercekten cok muhtacım, uzerimde coluk-cocuk var, bir daha yapmam" dedi. Ben yine acıdım ve salıverdim.

Ertesi gun Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm):

-Ey Ebu Hureyre, dun geceki esirini ne yaptın? diye sordu. Ben:

-Ey Allah'ın Resûlu, bana ihtiyacından coluk-cocuğundan dert yandı. Ben de acıdım ve salıverdim, dedim. "Ama" dedi, Resûlullah: "O yalan soyledi fakat yine gelecek."

Ucuncu sefer yine gozetledim. Yine geldi ve zahireden avuc avuc almaya başladı. Onu yine yakalayıp:

-Seni mutlaka Hz. Peygamber (aleyhissalÂtu vesselÂm)'e gotureceğim. Bu ucuncu gelişin, ustelik sıkılmadan başka gelmeyeceğim deyip yine de geliyorsun, dedim. Yine bana rica ederek şoyle soyledi: "Bırak beni, sana birkac kelime oğreteyim de Allah onlarla sana fayda ulaştırsın". Ben:

-Nedir bu kelimeler soyle! dedim. Bana dedi ki:

-Yatağa girdin mi Ayetu'l-Kursî'yi sonuna kadar oku. Bunu yaparsan Allah senin uzerine muhafız bir melek diker, sabah oluncaya kadar sana şeytan yaklaşamaz dedi. Ben yine acıdım ve serbest bıraktım.

Sabah oldu, Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm): "Dun akşamki esirini ne yaptın?" diye sordu. Ben:

-Ey Allah'ın Resûlu, bana birkac kelime oğreteceğini, bunlarla Allah'ın bana faide ihsan buyuracağını soyledi, ben de kendis