Yirmi Beş DevÂdır (hastalığa care)

Hastalara bir merhem, bir teselli, mÂnevî bir recete, bir iyÂdetu'l-marîz (hasta ziyareti) ve gecmiş olsun makamında yazılmıştır.
İHTAR VE İTİZAR (ozur) : Bu mÂnevî recete, butun yazdıklarımızın fevkinde (ustunde) bir sur'atle telif edildiği (yazıldığı) gibi, hem umuma muhalif olarak, tashihata (duzeltmeye) ve dikkate vakit bulmayarak, telifi gibi gayet sur'atle, ancak bir defa nazardan (gozden) gecirildi. Demek, musvedde-i evvel (birinci karalama) hukmunde muşevveş (duzensiz) kalmıştır. Kalbe fıtrî (tabii) bir surette gelen hÂtırÂtı (ilhamları) san'atla ve dikkatle bozmamak icin, yeniden tetkikata (incelemeye) luzum gormedik. Okuyan zatlar, hususan hastalar, bazı nÂhoş (hoş olmayan) ibarelerden veyahut ağır kelimelerden ve ifadelerden sıkılıp gucenmesinler, bana da dua etsinler.


ŞU LEM'ADA, nev-i beşerin ( insan gruplarının) on kısmından bir kısmını teşkil eden musibetzede (belaya uğramış) ve hastalara hakikî bir teselli ve nÂfi (faydalı) bir merhem olabilecek Yirmi Beş DevÂyı icmÂlen (ozetle) beyan ediyoruz (acıklıyoruz).


BİRİNCİ DEVÂ

Ey bicare hasta! Merak etme, sabret. Senin hastalığın sana dert değil, belki bir nevi dermandır. Cunku omur bir sermayedir, gidiyor. Meyvesi bulunmazsa zayi (yok)olur. Hem rahat ve gafletle olsa, pek cabuk gidiyor. Hastalık, senin o sermayeni buyuk kÂrlarla meyvedar ediyor. Hem omrun cabuk gecmesine meydan vermiyor, tutuyor, uzun ediyor-t meyveleri verdikten sonra bırakıp gitsin. İşte, omrun hastalıkla uzun olmasına işareten bu darbımesel (atasozu) dillerde destandır ki, "Musibet (bela) zamanı cok uzundur; saf (eğlence rahatlık) zamanı pek kısa oluyor."

İKİNCİ DEVÂ

Ey sabırsız hasta! Sabret, belki şukret. Senin bu hastalığın, omur dakikalarını birer saat ibadet hukmune getirebilir. Cunku ibadet iki kısımdır. Biri musbet (pozitif) ibadettir ki, namaz, niyaz gibi malûm ibadetlerdir. Diğeri menfi (negatif) ibadetlerdir ki, hastalıklar, musibetler vasıtasıyla musibetzede aczini, zaafını hisseder, HÂlık-ı Rahîmine iltica eder, ( merhamet sahibi yaratıcısına yonelir) yalvarır. HÂlis (katışıksız) , riyÂsız (gosterişten uzak) , mÂnevî bir ibadete mazhar olur (kavuşur).

Evet, hastalıkla gecen bir omur, Allah'tan şekv (şikayet) etmemek şartıyla, mu'min icin ibadet sayıldığına rivÂyÂt-ı sahiha vardır. ( Doğru Hadis rivayetleri - el-ElbÂnî, Sahîhu CÂmii's-Sağîr, 256.) Hatt bazı sÂbir (sabreden) ve şÃ‚kir (şukreden) hastaların bir dakikalık hastalığı, bir saat ibadet hukmune gectiği ve bazı kÂmillerin (olgun insanlar) bir dakikası bir gun ibadet hukmune gectiği, rivÂyÂt-ı sahiha ve keşfiyat-ı sadıka (doğru keşifler) ile sabittir. Senin bir dakika omrunu bin dakika hukmune getirip, sana uzun omru kazandıran hastalıktan teşekkî (şikayet) değil, teşekkur et.

UCUNCU DEVÂ

Ey tahammulsuz hasta! İnsan bu dunyaya keyif surmek ve lezzet almak icin gelmediğine, mutemadiyen (surekli) gelenlerin gitmesi ve genclerin ihtiyarlaşması ve mutemadiyen zeval (yok olma) ve firakta (ayrılıkta) yuvarlanması şahittir. Hem insan, zîhayatın ( hayat sahibi) en mukemmeli, en yukseği ve cihazatca (donanımca) en zengini, belki zîhayatların sultanı hukmunde iken, gecmiş lezzetleri ve gelecek belÂları duşunmek vasıtasıyla, hayvana nisbeten en edn (aşağı) bir derecede, ancak kederli, meşakkatli (sıkıntılı) bir hayat geciriyor. Demek insan bu dunyaya yalnız guzel yaşamak icin ve rahatla ve saf ile omur gecirmek icin gelmemiştir. Belki azîm (buyuk) bir sermaye elinde bulunan insan, burada ticaret ile, ebedî, daimî bir hayatın saadetine calışmak icin gelmiştir. Onun eline verilen sermaye de omurdur.

Eğer hastalık olmazsa, sıhhat ve Âfiyet (selamet) gaflet verir, dunyayı hoş gosterir, Âhireti unutturur. Kabri ve olumu hatırına getirmek istemiyor. Sermaye-i omrunu bÂd-ı heva (nefis ruzgarı) boş yere sarf ettiriyor. Hastalık ise, birden gozunu actırır. Vucuduna ve cesedine der ki: "LÂyemut (olumsuz) değilsin, başıboş değilsin, bir vazifen var. Gururu bırak, seni Yaratanı duşun, kabre gideceğini bil, oyle hazırlan."

İşte hastalık bu nokta-i nazardan (bakış acısından) hic aldatmaz bir nÂsih (nasihatcı) ve ikaz edici (uyarıcı) bir murşiddir (yol gosterici). Ondan şekv değil, belki bu cihette (yonuyle) ona teşekkur etmek, eğer fazla ağır gelse sabır istemek gerektir.

DORDUNCU DEVÂ

Ey şekvÂcı (şikayetci) hasta! Senin hakkın şekv değil, şukurdur, sabırdır. Cunku senin vucudun ve Âz ve cihazatın, senin mulkun değildir. Sen onları yapmamışsın, başka tezgÂhlardan satın almamışsın. Demek başkasının mulkudur. Onların mÂliki, mulkunde istediği gibi tasarruf eder(kullanır) .

Yirmi Altıncı Sozde denildiği gibi, mesel gayet zengin, gayet mÂhir bir san'atkÂr, guzel san'atını, kıymettar servetini gostermek icin, miskin bir adama modellik vazifesini gordurmek maksadıyla, bir ucrete mukabil (karşılık) , bir saatcik zamanda, murass (kıymetli taşlarla suslenmiş) ve gayet san'atlı diktiği bir gomleği, bir hulleyi (elbise) o fakire giydirir. Onun ustunde işler ve vaziyetler verir. Harika envÂ-ı san'atını (sanatının ceşitleri) gostermek icin keser, değiştirir, uzaltır, kısaltır. Acaba şu ucretli miskin adam, o zÂta dese: "Bana zahmet veriyorsun, eğilip kalkmakla verdiğin vaziyetten bana sıkıntı veriyorsun. Beni guzelleştiren bu gomleği kesip kısaltmakla guzelliğimi bozuyorsun" demeye hak kazanabilir mi? "Merhametsizlik, insafsızlık ettin" diyebilir mi?

İşte, aynen bu misal gibi, SÂni-i ZulcelÂl (Celal ve yucelik sahibi sanatkar Allah) sana, ey hasta, goz, kulak, akıl, kalb gibi nuranî duygularla murass olarak giydirdiği cisim gomleğini, EsmÂ-i HusnÂsının (guzel isimlerinin) nakışlarını gostermek icin, cok hÂlÂt (haller) icinde seni cevirir ve cok vaziyetlerde seni değiştirir. Sen aclıkla onun RezzÂk (rızık veren) ismini tanıdığın gibi, ŞÃ‚fî (şifa veren) ismini de hastalığında bil. Elemler (acılar) , musibetler bir kısım esmÂsının ahkÂmını (isimlerinin hukumlerini) gosterdikleri icin, onlarda hikmetten lem'alar (parıltılar) ve rahmetten şuÂlar (ışıklar) ve o şuÂÂt (ışıklar) icinde cok guzellikler bulunuyor. Eğer perde acılsa, tevahhuş (korku) ve nefret ettiğin hastalık perdesi arkasında sevimli, guzel mÂnÂları bulursun.

BEŞİNCİ DEVÂ

Ey maraza (hastalığa) muptel (bulaşmış) hasta! Bu zamanda tecrubemle kanaatim gelmiştir ki, hastalık bazılara bir ihsan-ı İlÂhîdir, bir hediye-i RahmÂnîdir. Bu sekiz dokuz senedir, liyakatsiz olduğum halde, bazı genc zatlar hastalık munasebetiyle dua icin benimle goruştuler. Dikkat ettim ki: Hangi hastalıklı genci gordum; sair (diğer) genclere nisbeten Âhiretini duşunmeye başlıyor. Genclik sarhoşluğu yok. Gaflet icindeki hayvÂnî hevesattan (isteklerden) bir derece kendini kurtarıyor. Ben de bakıyordum, onların tahammul dahilindeki hastalıklarını bir ihsan-ı İlÂhî (ilahi ikram) olduğunu ihtar ederdim. Derdim ki:

"Kardeşim, senin bu hastalığının aleyhinde değilim. Hastalık icin sana karşı bir şefkat hissedip acımıyorum ki, dua edeyim. Hastalık seni tam uyandırıncaya kadar sabra calış. Ve hastalık vazifesini bitirdikten sonra, HÂlık-ı Rahîm inşaallah sana şifa verir."

Hem derdim: "Senin bir kısım emsalin (yaşdaşın) sıhhat belÂsıyla gaflete duşup, namazı terk edip, kabri duşunmeyip, Allah'ı unutup, bir saatlik hayat-ı dunyeviyenin zÂhirî (dış goruntusu) keyfiyle hadsiz bir hayat-ı ebediyesini (sonsuz bir ebedi hayatını) sarsar, zedeler, belki de harap eder. Sen hastalık gozuyle, herhalde gideceğin bir menzilin olan kabrini ve daha arkasında uhrevî menzilleri (ahiret duraklarını) gorursun ve onlara gore davranıyorsun. Demek senin icin hastalık bir sıhhattir; bir kısım emsalindeki sıhhat bir hastalıktır."

ALTINCI DEVÂ

Ey elemden teşekkî eden (acıdan şikayet eden) hasta! Senden soruyorum: Gecmiş omrunu duşun ve o omurde gecmiş lezzetli saf gunleri ve bel ve elemli vakitlerini tahattur et (hatırla) . Herhalde ya oh, ya ah diyeceksin. Yani, ya "Elhamdu lillÂh, şukur," veyahut "V hasretÂ, v esefÂ!" (Cok yazık, eyvahlar olsun) kalbin ve lisanın diyecek.

Dikkat et, sana "Oh, elhamdu lillÂh, şukur" dediren, senin başından gecmiş elemler, musibetlerin duşunmesi, bir mÂnevî lezzeti deşiyor ki, senin kalbin şukreder. Cunku elemin zevÂli (yok olması) lezzettir. O elemler, o musibetler, zevÂliyle ruhta bir lezzet irsiyet (miras) bırakmış ki, duşunmekle deşilse, ruhtan bir lezzet akıyor, şukurler takattur ediyor(damlıyor).

Sana "V esefÂ, v hasretÂ!" (Cok yazık, eyvahlar olsun) dedirten, eski zamanda gecirdiğin lezzetli ve safÂlı o hallerdir ki, zevalleriyle (yok olmalarıyla) senin ruhunda daimî bir elem irsiyet (miras) bırakıp, ne vakit duşunsen o elem yine deşiliyor, esef ve hasret akıtıyor.

Madem bir gunluk gayr-ı meşru (uygunsuz) ezzet bazan bir sene mÂnevî elem cektiriyor. Ve muvakkat (gecici) bir gunluk hastalıkla gelen elem, cok gunler mÂnevî lezzet, sevapla beraber, zevÂlindeki (yokluğundaki) halÂs ve kurtulmaktan gelen mÂnevî lezzet vardır. Senin başındaki şimdilik bu muvakkat hastalığın neticesi ve icyuzundeki sevabı duşun. "Bu da gecer, y Hû" de, şekv (şikayet) yerinde şukret.

ALTINCI DEVÂ (Haşiye)

Ey dunya zevkini duşunup hastalıktan ıztırap ceken kardeşim! Bu dunya eğer daimî olsaydı ve yolumuzda olum olmasaydı ve firak ve zevÂlin (ayrılık ve yokluğun) ruzgÂrları esmeseydi ve musibetli, fırtınalı istikbalde (gelecekte) mÂnevî kış mevsimleri olmasaydı, ben de seninle beraber senin haline acıyacaktım. Fakat madem dunya birgun bize "Haydi, dışarı" diyecek, feryadımızdan kulağını kapayacak. O bizi dışarı kovmadan, biz bu hastalıklar ikazatıyla (ikazlarıyla) şimdiden onun aşkından vazgecmeliyiz. O bizi terk etmeden, kalben onu terke calışmalıyız.

Evet, hastalık bu mÂnÂyı bize ihtar edip der ki: "Senin vucudun taştan, demirden değildir. Belki daima ayrılmaya musait muhtelif maddelerden terkip edilmiştir (oluşturulmuştur) Gururu bırak, aczini anla. MÂlikini (sahibini) tanı, vazifeni bil, dunyaya nicin geldiğini oğren." Kalbin kulağına gizli ihtar ediyor.

Hem madem dunyanın zevki, lezzeti devam etmiyor. Hususan meşru (uygun) olmazsa, hem devamsız, hem elemli, hem gunahlı oluyor. O zevki kaybettiğinden hastalık bahanesiyle ağlama; bilÂkis hastalıktaki mÂnevî ibadet ve uhrevî sevap cihetini duşun, zevk almaya calış.

Haşiye
Fıtrî bir surette bu Lem'a tahattur ettiğinden, altıncı mertebede iki dev yazılmış. Fıtrîliğine ilişmemek icin oylece bıraktık; belki bir sır vardır diye değiştirmedik.

YEDİNCİ DEVÂ

Ey sıhhatinin lezzetini kaybeden hasta! Senin hastalığın sıhhatteki nimet-i İlÂhiyenin l(ilahi nimetin) ezzetini kacırmıyor, bilÂkis tattırıyor, ziyadeleştiriyor (arttırıyor). Cunku birşey devam etse tesirini kaybeder. Hatt ehl-i hakikat (hakikat ehli) muttefikan (ittifakla) diyorlar ki:

Yani, "Herşey zıddıyla bilinir." MeselÂ, karanlık olmazsa ışık bilinmez, lezzetsiz kalır. Soğuk olmazsa hararet (ısı) anlaşılmaz, zevksiz kalır. Aclık olmazsa yemek lezzet vermez. Mide harareti olmazsa, su icmesi zevk vermez. İllet (hastalık) olmazsa Âfiyet zevksizdir. Maraz (hastalık) olmazsa sıhhat lezzetsizdir.

Madem FÂtır-ı Hakîm (hikmet sahibi Yaratıcı) insana her ceşit ihsanını ihsas etmek (hissettirmek) ve herbir nevi nimetini tattırmak ve insanı daima şukre sevk etmek istediğini, şu kÂinatta ceşit ceşit, hadsiz envÂ-ı nimeti (sonsuz ceşitli nimetleri) tadacak, tanıyacak derecede, gayet cok cihazatla insanı techiz etmesi (donatması) gosteriyor ki, elbette sıhhat ve Âfiyeti verdiği gibi, hastalıkları, illetleri, dertleri de verecektir. Senden soruyorum: "Bu hastalık senin başında veya elinde veya midende olmasaydı, sen başın, elin, midenin sıhhatindeki lezzetli, zevkli nimet-i İlÂhiyeyi hissedip şukreder miydin?" Elbette şukur değil, belki duşunmeyecektin; şuursuz, o sıhhati gaflete, belki sefahete (eğlenceye) sarf ederdin.

SEKİZİNCİ DEVÂ

Ey Âhiretini duşunen hasta! Hastalık, sabun gibi, gunahların kirlerini yıkar, temizler. Hastalıklar keffÂretu'z-zunub (gunahların keffareti) olduğu hadis-i sahihle sabittir. Hem hadiste vardır ki, "Ermiş ağacı silkmekle nasıl meyveleri duşer; imanlı bir hastanın titremesi de oyle gunahları silker." Buharî, MerdÂ: 1, 2, 13, 16; Muslim, Birr: 45; DÂrimî, RikÂk: 57; Musned, 1:371, 441, 2:303, 335, 3:4, 18, 38, 48, 61, 81.

Gunahlar, hayat-ı ebediyede (sonsuz hayatta) daimî hastalıklardır; bu hayat-ı dunyeviyede dahi kalb, vicdan, ruh icin mÂnevî hastalıklardır. Sen eğer sabredip şekv (şikayet) etmezsen, şu muvakkat (gecici) bir hastalıkla daimî pek cok hastalıklardan kurtuluyorsun. Eğer gunahları duşunmuyorsan, yahut Âhireti bilmiyorsan veya Allah'ı tanımıyorsan, sende oyle dehşetli bir hastalık var ki, milyon defa sendeki bu kucuk hastalıktan daha buyuktur; ondan feryad et. Cunku, butun dunyanın mevcudatıyla (varlıklarıyla) kalbin, ruhun ve nefsin alÂkadardır (ilgilidir) . Mutemadiyen (surekli) firak ve zeval ile (ayrılık ve yok olmayla) o alÂkalar kesilip, sende hadsiz (sonsuz) yaralar acılır. Bahusus (ozellikle) Âhireti bilmediğin icin, olumu idam-ı ebedî (sonsuz yokoluş) tahayyul ettiğinden (hayal ettiğinden) , adeta, guya yara bere icinde, dunya kadar hastalıklı bir vucudun var. İşte en evvel, hadsiz (sonsuz) yaralı ve hastalıklı bu buyuk mÂnevî vucudun hadsiz hastalıklarına kat'î ilÂc ve kat'î şifa verici bir tiryak (ilac) olan iman ilÂcını aramak ve itikadını (inancını) duzeltmek gerektir ki, o ilÂcı bulmakta en kısa yol, bu maddî hastalığın yırttığı gaflet perdesinin altında sana gosterdiği aczin ve zaafın penceresiyle, bir Kadîr-i ZulcelÂlin (Buyuk ve her şeye gucu yeten Allah'ın ) kudretini ve rahmetini tanımaktır.

Evet, Allah'ı tanımayanın, dunya dolusu bel başında vardır. Allah'ı tanıyanın dunyası nurla ve mÂnevî sururla doludur; derecesine gore, iman kuvvetiyle hisseder. Bu imandan gelen mÂnevî surur (neşe) ve şifa ve lezzet altında, cuz'î (kucuk) maddî hastalıkların elemi (acısı) erir, ezilir.

DOKUZUNCU DEVÂ

Ey HÂlıkını (Yaratıcısını) tanıyan hasta! Hastalıklardaki elem ve tevahhuş (korku) ise, hastalık bazan olume vesile olduğu cihetindendir (sebep olduğu yonundedir) . Olum, nazar-ı gaflet ve zÂhirî cihetinde (dışardan, manasını anlamadan baktığında) dehşetli olduğundan, ona vesile (sebep) olabilen hastalıklar korkutuyor, telÂş veriyor.

Evvel (Birinci olarak) bil ve kat'î (kesin) iman et ki, ecel mukadderdir (olum vakti belirlenmiştir) , tagayyur etmez (değişmez) . Cok ağır hastaların başında ağlayanlar ve sıhhatleri yerinde olanlar olmuşler, o ağır hastalar şifa bulup yaşamışlar.

Saniyen: (ikinci olarak) Olum, sureten gorunduğu gibi dehşetli değil. Cok risalelerde (kitapcıklarda) gayet kat'î, şeksiz-şuphesiz bir surette, Kur'Ân-ı Hakîmin verdiği nurla ispat etmişiz ki, ehl-i iman icin olum, vazife-i hayat kulfetinden (hayat gorevinin zahmetinden) bir terhistir (serbest kalış). Hem dunya meydanındaki imtihanda, talim ve talimat olan ubudiyetten (kulluktan) bir paydostur. Hem oteki Âleme gitmiş yuzde doksan dokuz ahbap ve akrabasına kavuşmak icin bir vesiledir. Hem hakikî vatanına ve ebedî makam-ı saadetine (sonsuz mutluluk makamına) girmeye bir vasıtadır. Hem zindan-ı dunyadan (dunya hapishanesinden) , bostan-ı cinÂna (cennet bahcelerine) bir davettir. Hem HÂlık-ı Rahîminin fazlından (bağışından) , kendi hizmetine mukabil (karşılık) ahz-ı ucret etmeye (ucret almaya) bir nobettir. Madem olumun mahiyeti hakikat noktasında budur; ona dehşetli bakmak değil, bilÂkis (aksine) rahmet ve saadetin bir mukaddemesi (başlangıcı) nazarıyla bakmak gerektir.

Hem ehlullahın (Allah dostlarının) bir kısmının olumden korkmaları, olumun dehşetinden değildir. Belki daha fazla hayır kazanacağım diye, vazife-i hayatın (hayat gorevinin) idamesinden (surdurmesinden) kazanacakları hayrat (hayırlar) icindir.

Evet, ehl-i iman (inananlar) icin olum rahmet kapısıdır, ehl-i dalÂlet (sapkınlar) icin zulumat-ı ebediye (sonsuz karanlıklar) kuyusudur.

ONUNCU DEVÂ

Ey luzumsuz merak eden hasta! Sen hastalığın ağırlığından merak ediyorsun. O merakın senin hastalığını ağırlaştırır. Hastalığın hafifleşmesini istersen, merak etmemeye calış. Yani, hastalığın faydalarını, sevabını ve cabuk gececeğini duşun, merakı kaldır, hastalığın kokunu kes.

Evet, merak (kuruntu) hastalığı ikileştirir. Maddî hastalığın altında, merak ile mÂnevî bir hastalığı kalbine verir; maddî hastalık ona dayanır, devam eder. Eğer teslimiyetle, rıza ile, hastalığın hikmetini duşunmekle o merak gitse, o maddî hastalığın muhim bir koku kesilir, hafifleşir, kısmen gider. Hususan (ozellikle) evhamla (kuruntularla) bir dirhem maddî hastalık, bazan merak vasıtasıyla on dirhem kadar buyur. Merak kesilmesiyle, o hastalığın onda dokuzu gider.

Merak, hastalığı ziyade ettiği (artırdığı) gibi,
hikmet-i İlÂhiyeyi itham (İlahi Hikmeti suclama)
ve rahmet-i İlÂhiyeyi (ilahi şefkati eleştirme) tenkit
ve HÂlık-ı Rahîminden şekv (Sonsuz merhametli yaratıcıyı şikayet) hukmunde olduğu icin,
aksi maksadıyla tokat yer, hastalığını ziyadeleştirir (artırır). Evet, nasıl ki şukur nimeti ziyadeleştirir; oyle de, şekvÂ-şikayet, hastalığı, musibeti tezyid eder(artırır).

Hem merakın kendisi de bir hastalıktır. Onun ilÂcı, hastalığın hikmetini bilmektir. Madem hikmetini, faydasını bildin; o merhemi meraka sur, kurtul. Ah yerine oh de; "V esefÂ-Eyvahlar olsun" yerine "Elhamdu lillÂhi al kulli hal"-her halimiz icin Allah'a hamd olsun- soyle.

ON BİRİNCİ DEVÂ

Ey sabırsız hasta kardeş! Hastalık, hazır bir elemi sana vermekle beraber, evvelki hastalığından bugune kadar, o hastalığın zevÂlindeki (yok olmasındaki) bir lezzet-i mÂneviye (manevi lezzet) ve sevabındaki bir lezzet-i ruhiye (ruhani lezzet) veriyor. Bugunden, belki bu saatten sonraki zamanda hastalık yok; elbette yoktan elem yok. Elem (acı) olmazsa teessur (uzuntu) olamaz. Sen yanlış bir surette tevehhum ettiğin (kuruntu duyduğun) icin sabırsızlık geliyor. Cunku, bugunden evvel butun hastalık zamanının maddîsi gitmekle elemi de beraber gitmiş, kendindeki sevabı ve zevÂlindeki lezzet kalmış. Sana kÂr (kazanc) ve surur (sevinc) vermek lÂzım gelirken, onları duşunup muteellim olmak (acı duymak) ve sabırsızlık etmek divaneliktir (delilik) . Gelecek gunler daha gelmemişler. Onları şimdiden duşunup, yok bir gunde, yok olan bir hastalıktan, yok olan bir elemden tevehhum (kuruntu) ile duşunup muteellim olmak (acı cekmek) , sabırsızlık gostermekle, uc mertebe yok yoğa vucut rengi vermek divanelik değil de nedir?

Madem bu saatten evvelki hastalık zamanları ise surur (neşe) veriyor. Ve madem, yine bu saatten sonraki zaman mÂdum (yok), hastalık mÂdum (yok), elem mÂdumdur (yoktur). Sen, CenÂb-ı Hakkın sana verdiği butun sabır kuvvetini boyle sağa sola dağıtma, bu saatteki eleme karşı tahşid et (biriktir) , "YÂ Sabûr" de, dayan.

ON İKİNCİ DEVÂ

Ey hastalık sebebiyle ibadet ve evrÂdından (belli zamanlarda yapılan zikir-virdler) mahrum kalan ve o mahrumiyetten teessuf (uzulen) eden hasta! Bil ki, hadisce sabittir ki, "Muttakî (gunahtan cekinen) bir mu'min, hastalık sebebiyle yapamadığı daimî virdinin sevabını, hastalık zamanında yine kazanır." Buharî, Cihad: 134; Musned, 4:410, 418. Farzı mumkun olduğu kadar yerine getiren bir hasta, sabır ve tevekkul ile ve farzlarını yerine getirmekle, o ağır hastalık zamanında sair (diğer) sunnetlerin yerini, hem hÂlis (samimi) bir surette, hastalık tutar.

Hem hastalık, insandaki aczini, zaafını ihsas eder (hissettirir) . O aczin lisanıyla ve zaafın diliyle, hÂlen ve kàlen (davranış ve sozle) bir dua ettirir. CenÂb-ı Hak insana hadsiz bir acz ve nihayetsiz (sonsuz) bir zaaf vermiş, t ki daimî bir surette dergÂh-ı İlÂhiyeye (Allah'ın huzuruna) iltica edip (yonelip) niyaz etsin, dua etsin.

lema_25_c.gif (1651 bytes)
"De ki: Duanız olmasa, Rabbim katında ne ehemmiyetiniz-oneminiz var?" Furkan Sûresi, 25:77.
Yani, "Eğer duanız olmasa ne ehemmiyetiniz var?" Âyetin sırrıyla, insanın hikmet-i hilkati (yaratılış hikmeti) ve sebeb-i kıymeti olan samimî dua ve niyazın bir sebebi hastalık olduğundan, bu nokta-i nazardan (bakış acısından) şekv (şikayet) değil, Allah'a şukretmek ve hastalığın actığı dua musluğunu, Âfiyeti kesb etmekle (kazanmakla) kapamamak gerektir.

ON UCUNCU DEVÂ

Ey hastalıktan şekv (şikayet) eden bicare (zavallı) adam! Hastalık bazılara ehemmiyetli bir definedir, gayet kıymettar bir hediye-i İlÂhiyedir. Her hasta, kendi hastalığını o neviden tasavvur edebilir (ceşitten duşunebilir) .

Madem ecel vakti muayyen (belli) değil; CenÂb-ı Hak, insanı ye's-i mutlak (mutlak bir umitsizlik) ve gaflet-i mutlaktan kurtarmak icin, havf ve rec (korku ve umit) ortasında ve hem dunya ve hem Âhireti muhafaza etmek (korumak) noktasında tutmak icin, hikmetiyle eceli gizlemiş. Madem her vakit ecel gelebilir; eğer insanı gaflet icinde yakalasa, ebedî hayatına cok zarar verebilir. Hastalık gafleti dağıtır, Âhireti duşundurur, olumu tahattur ettirir (hatırlatır), oylece hazırlanır. Bazı oyle bir kazancı olur ki, yirmi senede kazanamadığı bir mertebeyi (makamı) yirmi gunde kazanıyor.

Ezcumle (ozetle) , arkadaşlarımızdan-Allah rahmet etsin-iki genc vardı: Biri İlÂmalı Sabri, diğeri İslÂmkoylu VezirzÂde Mustafa. Bu iki zat, talebelerim icinde kalemsiz oldukları halde, samimiyette ve iman hizmetinde en ileri safta olduklarını hayretle goruyordum. Hikmetini bilmedim. Vefatlarından sonra anladım ki, her ikisinde de ehemmiyetli (onemli) bir hastalık vardı. O hastalık irşadıyla, sair (diğer) gafil ve ferÂizi (farzları) terk eden genclere bedel, en muhim bir takv (gunahtan kacınma) ve en kıymettar bir hizmette ve Âhirete nÂfi (faydalı) bir vaziyette bulundular. İnşaallah, iki senelik hastalık zahmeti, milyonlar sene hayat-ı ebediyenin saadetine (sonsuz hayat mutluluğuna) medar (sebep) oldu. Ben onların sıhhati icin bazı ettiğim duayı, şimdi anlıyorum, dunya itibarıyla beddua olmuş. İnşaallah, o duam, sıhhat-i uhreviye (ahiret sıhhati) icin kabul olunmuştur.

İşte bu iki zat, benim itikadımca (inancımla) , on senelik bir takv ile elde edilecek bir kazanc kadar bir kÂr buldular. Eğer ikisi, bir kısım gencler gibi sıhhat ve gencliğine guvenip gaflet ve sefahete-uygunsuz eğlenceye atılsaydılar, olum de onları tarassut edip (kollayıp) tam gunahlarının pislikleri icinde yakalasaydı, o nurlar definesi yerine, kabirlerini akrepler ve yılanlar yuvası yapacaklardı.

Madem hastalıkların boyle menfaati (faydası) var. Ondan şekv (şikayet) değil, tevekkul (Allah'a havale) , sabır ile, belki şukredip
rahmet-i İlÂhiyeye itimad etmektir (Allah'ın merhametine guvenmektir).

ON DORDUNCU DEVÂ

Ey gozune perde gelen hasta! Eğer ehl-i imanın gozune gelen perdenin altında nasıl bir nur ve mÂnevî bir goz olduğunu bilsen, "Yuz bin şukur Rabb-i Rahîmime" dersin. Bu merhemi-kremi izah icin bir hadise-olay soyleyeceğim. Şoyle ki:

Bana sekiz sene kemÂl-i sadakatle (tam bir bağlılıkla) , hic gucendirmeden hizmet eden Barlalı Suleyman'ın halasının bir vakit gozu kapandı. O saliha kadın, bana karşı haddimden (makamımdan) yuz derece fazla husn-u zan (guzel duşunce) ederek , "Gozumun acılması icin dua et" diyerek, cami kapısında beni yakaladı. Ben de, o mubarek ve meczûbe (emirlere kendinden gecercesine uyan) kadının salÂhatini (samimiyetini) duama şefaatci yapıp, "YÂ Rabbi, onun salÂhati (gunahsızlığı) hurmetine onun gozunu ac" diye yalvardım. İkinci gun Burdurlu bir goz hekimi geldi, gozunu actı. Kırk gun sonra yine gozu kapandı. Ben cok muteessir oldum (uzuldum) , cok dua ettim. İnşaallah o dua Âhireti icin kabul olmuştur. Yoksa benim o duam, onun hakkında gayet yanlış bir beddua olurdu. Cunku eceli kırk gun kalmıştı. Kırk gun sonra-Allah rahmet etsin-vefat eyledi.

İşte o merhume, kırk gun Barla'nın hazînÂne (huzunlu) bağlarına rikkatli (yumuşak-ince) ihtiyarlık gozuyle bakmasına bedel, kabrinde, Cennet bağlarını kırk bin gunlerde seyredeceğini kazandı. Cunku imanı kuvvetli, salÂhati şiddetli idi.

Evet, bir mu'min, gozune perde cekilse ve gozu kapalı kabre girse, derecesine gore, ehl-i kuburdan (kabir ehlinden) cok ziyade o Âlem-i nuru temÂşÃ‚ edebilir (Alemin nurunu seyredebilir) . Bu dunyada nasıl cok şeyleri biz goruyoruz, kor olan mu'minler gormuyorlar. Kabirde o korler, imanla gitmişse, o derece ehl-i kuburdan ziyade (Kabir ehlinden daha cok) gorur. En uzak gosteren durbunlerle bakar nev'inde, kabrinde, derecesine gore, Cennet bağlarını sinema gibi gorup temÂşÃ‚ ederler (seyrederler) .

İşte boyle gayet nurlu ve toprak altında iken goklerin ustundeki Cenneti gorecek ve seyredecek bir gozu, bu gozundeki perde altında, şukurle, sabırla bulabilirsin. İşte o perdeyi senin gozunden kaldıracak, o gozle seni baktıracak goz hekimi (doktoru) , Kur'Ân-ı Hakîmdir.


ON BEŞİNCİ DEVÂ

Ey Âh u enîn ( ah edip inleyen) eden hasta! Hastalığın suretine bakıp ah eyleme; mÂnÂsına bak, oh de. Eğer hastalığın mÂnÂsı guzel birşey olmasaydı, HÂlık-ı Rahîm en sevdiği ibÂdına (kullarına) hastalıkları vermezdi. Halbuki, hadis-i sahihte vardır ki,


(ev kem kàl-soylendiği gibi). Yani, "En cok musibet (bela) ve meşakkate giriftar olanlar (sıkıntıya uğrayanlar), insanların en iyisi, en kÂmilleridir (olgunlarıdır)." Başta Hazret-i Eyyub AleyhisselÂm, enbiyalar (peygamberler), sonra evliyalar (Allah dostları) ve sonra ehl-i salÂhat (ihlas-samimiyet sahibi kullar), cektikleri hastalıklara birer ibadet-i hÂlisa, birer hediye-i RahmÂniye (Allah hediyesi) nazarıyla (bakışıyla) bakmışlar, sabır icinde şukretmişler, HÂlık-ı Rahîmin rahmetinden gelen bir ameliyat-ı cerrahiye nev'inden (cerrahi bir ameliyat olarak) gormuşler.

Sen, ey Âh u fîzÂr (Ah edip sesli ağlayan) eden hasta! Bu nuranî kafileye iltihak etmek (katılmak) istersen, sabır icinde şukret. Yoksa şekv (şikayet) etsen, onlar seni kafilelerine almayacaklar. Ehl-i gafletin cukurlarına duşersin. Karanlıklı bir yolda gideceksin.

Evet, hastalıkların bir kısmı var ki, eğer olumle neticelense, mÂnevî şehid hukmunde, şehadet gibi bir velÂyet (ermilik) derecesine sebebiyet verir. Ezcumle (ozetle) , cocuk doğurmaktan gelen hastalıklar ve karın sancısıyla, gark (boğulma) ve hark (yanma) ve tÂun-veba ile vefat eden şehid-i mÂnevî olduğu gibi, cok mubarek hastalıklar var ki, velÂyet derecesini olumle kazandırır. Hem hastalık, dunya aşkını ve alÂkasını hafifleştirdiğinden, vefat ile dunyadan, ehl-i dunya icin gayet elîm ve acı olan mufarakati (ayrılığı) tahfif eder (hafifleştirir), bazan da sevdirir.

ON ALTINCI DEVÂ

Ey sıkıntıdan şekv (şikayet) eden hasta! Hastalık, hayat-ı ictimaiye-i insaniyede (insanın sosyal hayatında) en muhim ve gayet guzel olan hurmet ve merhameti telkin eder. Cunku insanı vahşete ve merhametsizliğe sevk eden istiğnÂdan (başkasına ihtiyac duymama) kurtarıyor. Cunku,



"Şuphesiz ki insan, kendisini ihtiyactan uzak gorunce azgınlaşıverir." AlÂk Sûresi, 96:6-7.

sırrıyla, sıhhat ve Âfiyetten gelen istiğnÂda bulunan bir nefs-i emmÂre (kotuluğu emreden nefis), şÃ‚yÂn-ı hurmet (saygıdeğer) cok uhuvvetlere (kardeşliklere) karşı hurmeti hissetmez. Ve şÃ‚yÂn-ı merhamet (merhamete layık) ve şefkat olan musibetzedelere (belaya uğrayanlara) ve hastalıklılara merhameti duymaz. Ne vakit hasta olsa, o hastalıkta aczini ve fakrini anlar, lÂyık-ı hurmet (saygıya liayık) olan ihvanlarına (kardeşlerine) ihtiram eder (saygı gosterir) . Ziyaretine gelen veya ona yardım eden mu'min kardeşlerine karşı hurmeti hisseder. Ve rikkat-i cinsiyeden (cinsinin inceliğinden) gelen şefkat-i insaniye (insani şefkat) ve en muhim bir haslet-i İslÂmiye (onemli bir islami karakter) olan, musibetzedelere karşı merhameti hissedip, onları nefsine kıyas ederek, onlara tam mÂnÂsıyla acır, şefkat eder, elinden gelse muavenet eder (yardım eder) , hic olmazsa dua eder, hic olmazsa şer'an (din gereği) sunnet olan ( peygamber tavrı) keyfini (halini) sormak icin ziyaretine gider, sevap kazanır.

ON YEDİNCİ DEVÂ

Ey hastalık vasıtasıyla hayrat (hayırlar-iyilikler) yapamamaktan şekv (şikayet) eden hasta! Şukret. HayrÂtın (iyiliklerin) en hÂlisinin (safının) kapısını sana acan, hastalıktır. Hastalık mutemadiyen hastaya ve lillÂh icin (Allah icin) hastaya bakıcılara sevap kazandırmakla beraber, duanın makbuliyetine (kabulluğune) en muhim bir vesiledir (sebebtir).

Evet, hastalara bakmak, ehl-i iman icin muhim sevabı vardır. Hastaların keyfini-halini sormak, fakat hastayı sıkmamak şartıyla ziyaret etmek, sunnet-i seniyyedir (peygamberimizin yolu) , el-MunÂvî, Feyzu'l-Kadîr, 2:45, no:1285. keffÂretu'z-zunub olur. (gunahlara kefaret) Hadiste vardır ki, "Hastaların duasını alınız; onların duası makbuldur (kabul edilmiştir)." İbni MÂce, CenÂiz: 1; Deylemî, Musnedu'l-Firdevs, 1:280. Bahusus (ozellikle) hasta, akrabadan olsa, hususan peder-baba ve valide-anne olsa, onlara hizmet muhim bir ibadettir, muhim bir sevaptır. Hastaların kalbini hoşnud etmek, teselli vermek, muhim bir sadaka hukmune gecer. Bahtiyardır o evlÂt ki, peder ve validesinin hastalık zamanında, onların seriutteessur (cabuk kırılan) olan kalblerini memnun edip hayır dualarını alır.

Evet, hayat-ı ictimaiyede (sosyal hayatta) en muhterem bir hakikat olan peder ve validesinin şefkatlerine mukabil-karşılık, hastalıkları zamanında kemÂl-i hurmet (tam bir saygı) ve şefkat-i ferzendÂne ile (evlada yaraşır şefkat gosterme) mukabele eden (karşılık veren) o iyi evlÂdın vaziyetini ve insaniyetin ulviyetini (yuceliğini) gosteren o vefÂdÂr levhaya karşı, hatt melÂikeler (melekler) dahi "Maşaallah, bÂrekÂllah (Allah nazardan saklasın,Allah hayırlı bereketli kılsın)" deyip alkışlıyorlar.

Evet, hastalık zamanında, hastalık elemini (acısını) hice indirecek gayet hoş ve ferahlı, etrafında tezahur eden (gorunen) şefkatlerden ve acımak ve merhametlerden gelen lezzetler var. Hastanın duasının makbuliyeti (kabulluğu) ehemmiyetli (onemli) bir meseledir. Ben otuz kırk seneden beri, bendeki kulunc denilen bir hastalıktan şifa icin dua ederdim. Ben anladım ki, hastalık dua icin verilmiş. Dua ile duayı, yani, dua kendi kendini kaldırmadığından, anladım ki, duanın neticesi uhrevîdir (ahirete aittir) , kendisi de bir nevi (ceşit) ibadettir ve hastalıkla aczini anlayıp dergÂh-ı İlÂhiyeye (Allahın huzuruna) iltica eder (sığınır) . Onun icin, otuz senedir şifa duasını ettiğim halde duam zÂhirî (goruntu itibariyle) kabul olmadığından, duayı terk etmek kalbime gelmedi. Zira hastalık duanın vaktidir; şifa duanın neticesi değil. Belki CenÂb-ı Hakîm-i Rahîm (Cok merhametli hukum ve hikmet sahibi Allah) şifa verse, fazlından (ikramından) verir.

Hem dua istediğimiz tarzda kabul olmazsa, makbul (kabul) olmadı denilmez. HÂlık-ı Hakîm (Hukum ve hikmet sahibi, yaratıcı Allah) daha iyi biliyor; menfaatimize hayırlı ne ise onu verir. Bazan dunyaya ait dualarımızı, menfaatimiz icin Âhiretimize cevirir, oyle kabul eder.

Her ne ise, hastalık sırrıyla hulûsiyet (samimiyet) kazanan, hususan zaaf ve aczden ve tezellul (alcalma) ve ihtiyactan gelen bir dua, kabule cok yakındır. Hastalık boyle hÂlis bir duanın medarıdır (sebebidir) . Hem dindar olan hasta, hem hastaya bakan mu'minler de bu duadan istifade etmelidirler.

ON SEKİZİNCİ DEVÂ

Ey şukru bırakıp şekvÂya (şikayete) giren hasta! Şekv bir haktan gelir. Senin bir hakkın zayi (yok) olmamış ki şekv (şikayet) ediyorsun. Belki senin ustunde hak olan cok şukurler var, yapmadın. CenÂb-ı Hakkın (Buyuk Allahın) hakkını vermeden, haksız bir surette hak istiyorsun gibi şekv ediyorsun. Sen, kendinden yukarı mertebelerdeki (derecelerdeki) sıhhatli olanlara bakıp şekv edemezsin. Belki sen, kendinden sıhhat noktasında aşağı derecelerde bulunan bicare-caresiz hastalara bakıp şukretmekle mukellefsin. Senin elin kırık ise, kesilmiş ellere bak. Bir gozun yoksa, iki gozu de olmayan ÂmÂlara (korler) bak, Allah'a şukret.

Evet, nimette kendinden yukarıya bakıp şekv etmeye hic kimsenin hakkı yoktur. Ve musibette (belada) herkesin hakkı, kendinden musibet noktasında daha yukarı olanlara bakmaktır ki, şukretsin. Bu sır bazı risalelerde bir temsille-ornekle izah edilmiş (acıklanmış) . İcmÂli (ozeti) şudur ki:

Bir zat, bir bicareyi bir minarenin başına cıkarıyor. Minarenin her basamağında ayrı ayrı birer ihsan, birer hediye veriyor. Tam minarenin başında da en buyuk bir hediyeyi veriyor. O mutenevvi (ceşit ceşit) hediyelere karşı ondan teşekkur ve minnettarlık istediği halde, o hırcın adam, butun o basamaklarda gorduğu hediyeleri unutup veyahut hice sayıp, şukretmeyerek, yukarıya bakar. "Keşke bu minare daha uzun olsaydı, daha yukarıya cıksaydım! Nicin o dağ gibi veyahut oteki minare gibi cok yuksek değil?" deyip şekvÂya-şikayete başlarsa, ne kadar bir kufran-ı nimettir (nimetin kıymetini bilememe), bir haksızlıktır. Oyle de, bir insan hiclikten vucuda (meydana) gelip, taş olmayarak, ağac olmayıp, hayvan kalmayarak, insan olup, Musluman olarak, cok zaman sıhhat ve Âfiyet gorup yuksek bir derece-i nimet kazandığı halde, bazı arızalarla, sıhhat ve Âfiyet gibi bazı nimetlere lÂyık olmadığı veya sû-i ihtiyarıyla (kotu secimiyle) veya sû-i istimaliyle (kotu eylemiyle) elinden kacırdığı veyahut eli yetişmediği icin şekvÂ-şikayet etmek, sabırsızlık gostermek, "Aman, ne yaptım boyle başıma geldi?" diye rububiyet-i İlÂhiyeyi (ilahi terbiye) tenkit etmek (eleştirmek) gibi bir hÂlet (hal), maddî hastalıktan daha musibetli-belalı, mÂnevî bir hastalıktır. Kırılmış elle doğuşmek gibi, şikÂyetiyle hastalığını ziyadeleştirir (artırır). Âkıl odur ki,



"O kimseler ki, başlarına bir musibet-bela geldiğinde 'Biz Allah'ın kullarıyız; donuşumuz de ancak Onadır' derler."
Bakara Sûresi, 2:156.
sırrıyla teslim olup sabretsin, t (e kadar) o hastalık vazifesini bitirsin, gitsin.

ON DOKUZUNCU DEVÂ

Cemîl-i ZulcelÂlin (Buyukluk sahibi ve cok guzel olan Allah) butun isimleri, "EsmÂu'l-Husn - Allah'ın en guzel isimleri" tabir-i SamedÂnîsiyle ( hicbir şeye muhtac olmayan Allah'ın ifadesiyle) gosteriyor ki, guzeldirler. Mevcudat (varlıklar) icinde en lÂtif, en guzel, en cÂmi (birleştiren) Âyine-i Samediyet (Allahın hicbir şeye muhtac olmayayıp herşeyin ona muhtac olmadığını gosteren ayna) de hayattır. Guzelin aynası guzeldir. Guzelin mehÂsinlerini (guzelliklerini) gosteren ayna guzelleşir. O aynanın başına o guzelden ne gelse guzel olduğu gibi, o hayatın başına dahi ne gelse, hakikat noktasında guzeldir. Cunku, guzel olan o EsmÂu'l-HusnÂnın guzel nakışlarını gosterir.

Hayat, daima sıhhat ve Âfiyette yeknesak (tekduze) gitse, nÂkıs (noksan) bir ayna olur. Belki bir cihette adem ve yokluğu ve hicliği ihsas edip (hissettirip) sıkıntı verir, hayatın kıymetini tenzil eder (duşurur) , omrun lezzetini sıkıntıya kalb eder (donuşturur). Cabuk vaktimi gecireceğim diye, sıkıntıdan ya sefahete, ya eğlenceye atılır. Hapis muddeti gibi, kıymettar omrune adÂvet (duşmanlık) edip, cabuk oldurup gecirmek istiyor.

Fakat tahavvulde (donuşumde) ve harekette ve ayrı ayrı tavırlar icinde yuvarlanmakta olan bir hayat, kıymetini ihsas ediyor (hissettiriyor) , omrun ehemmiyetini ve lezzetini bildiriyor. Meşakkatte (sıkıntıda) ve musibette dahi olsa, omrun gecmesini istemiyor. "Aman guneş batmadı, ya gece bitmedi" diye sıkıntısından of, of etmiyor.

Evet, gayet zengin ve işsiz, istirahat doşeğinde herşeyi mukemmel bir efendiden sor, "Ne haldesin?" Elbette, "Aman vakit gecmiyor; gel bir şeş beş oynayalım. Veyahut vakti gecirmek icin bir eğlence bulalım" gibi muteellimÂne (elem-acı duyarcasına) sozleri ondan işiteceksin. Veyahut tûl-i emelden (uzun emelden) gelen, "Bu şeyim eksik; keşke şu işi yapsaydım" gibi şekvÂları (şikayetleri) işiteceksin.

Sen bir musibetzede veya işci ve meşakkatli bir halde olan bir fakirden sor, "Ne haldesin?" Aklı başında ise diyecek ki: "Şukurler olsun Rabbime, iyiyim, calışıyorum. Keşke cabuk guneş gitmeseydi, bu işi de bitirseydim. Vakit cabuk geciyor, omur durmuyor, gidiyor. Vakıa (her ne kadar) zahmet cekiyorum; fakat bu da gecer. Herşey boyle cabuk geciyor" diye, mÂnen omur ne kadar kıymettar olduğunu, gecmesindeki teessufle (uzuntuyle) bildiriyor. Demek, meşakkat ve calışmakla, omrun lezzetini ve hayatın kıymetini anlıyor. İstirahat ve sıhhat ise, omru acılaştırıyor ki, gecmesini arzu ediyor.

Ey hasta kardeş! Bil ki, başka risalelerde tafsilÂtıyla (detayıyla) kat'î (kesin) bir surette ispat edildiği gibi, musibetlerin, şerlerin (kotuluklerin), hatt gunahların aslı ve mayası ademdir (yokluktur). Adem ise şerdir, karanlıktır. Yeknesak (monoton) istirahat, sukût, sukûnet, tevakkuf (durgunluk) gibi hÂletler (haller) , ademe, hicliğe yakınlığı icindir ki, ademdeki karanlığı ihsas edip (hissettirip) sıkıntı veriyor. Hareket ve tahavvul (donuşum) ise, vucuttur (varlıktır) , vucudu ihsas eder (varlığı hissettirir) . Vucut (varlık) ise hÂlis hayırdır, nurdur.

Madem hakikat budur; sendeki hastalık, kıymettar hayatı sÂfileştirmek, kuvvetleştirmek, terakki ettirmek (yukseltmek) ve vucudundaki sair cihazat-ı insaniyeyi o (diğer insani organları) hastalıklı uzvun etrafına muavenettarane (yardım edercesine) muteveccih etmek (yonelmek) ve SÂni-i Hakîmin (Hikmetle Yaratanın) ayrı ayrı isimlerinin nakışlarını gostermek gibi cok vazifeler icin, o hastalık senin vucuduna misafir olarak gonderilmiştir. İnşaallah cabuk vazifesini bitirir, gider. Ve Âfiyete der ki: "Sen gel, benim yerimde daimî kal, vazifeni gor. Bu hane-mekan senindir, Âfiyetle kal."

YİRMİNCİ DEVÂ

Ey derdine derman arayan hasta! Hastalık iki kısımdır. Bir kısmı hakikî, bir kısmı vehmîdir (sanal) . Hakikî kısmı ise, ŞÃ‚fî-i Hakîm-i ZulcelÂl (Buyukluğune yakışır tarzda, belli faydalar ve gayeleri gozeterek hastalıkları iyileştiren ) , kure-i arz (yeryuzu) olan eczahane-i kubrÂsında (buyuk eczahane) , her derde bir devÂ-care istif etmiş (biriktirmiş) . O devÂlar ise dertleri isterler. Her derde bir derman halk etmiştir (yaratmıştır). Tedavi icin ilÂcları almak, istimal etmek (kullanmak) meşrudur; fakat tesiri ve şifayı CenÂb-ı Haktan (Buyuk allah'tan) bilmek gerektir. Derdi O verdiği gibi, şifayı da O veriyor.

HÂzık (doktor) , mutedeyyin (dindar) hekimlerin (doktorların) tavsiyelerini tutmak, ehemmiyetli bir ilÂctır. Cunku ekser (cok) hastalıklar sû-i istimÂlÂttan (kotu kullanuımlar) , perhizsizlikten ve israftan ve hatîattan (hatalardan) ve sefahetten (uygunsuz eğlence) ve dikkatsizlikten geliyor. Mutedeyyin hekim (dindar doktor) , elbette meşru (uygun) bir dairede (durumda) nasihat eder ve vesÂyÂda (tavsiyelerde) bulunur. Sû-i istimÂlÂttan, israfattan (israflardan) men eder (ysak koyar) , teselli verir. Hasta o vesÂy (tavsiyeler) ve o teselliye itimad edip (guvenip) hastalığı hafifleşir; sıkıntı yerinden bir ferahlık verir.

Amma vehmî (kuruntuyla ilgili) hastalık kısmı ise, onun en muessir (tesirli) ilÂcı, ehemmiyet (onem) vermemektir. Ehemmiyet verdikce o buyur, şişer. Ehemmiyet vermezse kuculur, dağılır. Nasıl ki arılara iliştikce insanın başına uşuşurler; aldırmazsan dağılır. Hem karanlıkta gozune sallanan bir ipten gelen bir hayale ehemmiyet verdikce buyur, hatt bazan onu divane (deli) gibi kacırır. Ehemmiyet vermezse, Âdi bir ipin yılan olmadığını gorur, başındaki telÂşına guler.

Bu vehmî hastalık cok devam etse, hakikate inkılÂp eder (donuşur). Vehham (aşırı vehimli) ve asabî insanlarda fena bir hastalıktır; habbeyi (taneyi) kubbe yapar, kuvve-i mÂneviyesi (psikolojisi) kırılır. Hususan merhametsiz yarım hekimlere veyahut insafsız doktorlara rast gelse, evhamını daha ziyade tahrik eder. Zengin ise malı gider; yoksa ya aklı gider veya sıhhati gider.

YİRMİ BİRİNCİ DEVÂ

Ey hasta kardeş! Senin hastalığında maddî elem var. Fakat o maddî elemin tesirini izale edecek (yok edecek) ehemmiyetli bir mÂnevî lezzet seni ihata ediyor (kuşatıyor) . Cunku, peder ve validen ve akraban varsa, coktan beri unuttuğun gayet lezzetli o şefkatleri senin etrafında yeniden uyanıp, cocukluk zamanında gorduğun o şirin nazarları (bakışları) yine gormekle beraber; cok gizli, perdeli kalan etrafındaki dostluklar, hastalığın cazibesiyle yine sana karşı muhabbettarane (sevgiyle) baktıklarından, elbette onlara karşı senin bu maddî elemin pek ucuz duşer. Hem sen muftehirÂne (ovunerek) hizmet ettiğin ve iltifatlarını kazanmasına calıştığın zatlar, hastalığın hukmuyle sana merhametkÂrÂne hizmetkÂrlık ettiklerinden, efendilerine efendi oldun. Hem insanlardaki rikkat-i cinsiyeyi (insanın kendi cinsinden olana acıması) ve şefkat-i nev'iyeyi (aynı cinsten olanlara duyulan şefkat) kendine celb ettiğinden (cektiğinden) , hicten, cok yardımcı ahbap ve şefkatli dost buldun. Hem cok meşakkatli hizmetlerden paydos emrini yine hastalıktan aldın, istirahat ediyorsun. Ebette senin cuz'î (kucuk9 elemin, bu mÂnevî lezzetlere karşı seni şekvÂya (şikayete) değil, teşekkure sevk etmelidir.

YİRMİ İKİNCİ DEVÂ

Ey nuzul (felc) gibi ağır hastalıklara muptel olan kardeş! Evvel sana mujde ediyorum ki, mu'min icin nuzul (felc) mubarek sayılıyor. Bunu coktan ehl-i velÂyetten (Allah dostlarından) işitiyordum, sırrını bilmezdim. Bir sırrı şoyle kalbime geliyor ki:

Ehlullah (allah dostları) , CenÂb-ı Hakka vasıl olmak (ulaşmak) ve dunyanın azîm (buyuk) mÂnevî tehlikelerinden kurtulmak ve saadet-i ebediyeyi (sonsuz mutluluğu) temin etmek icin, iki esası ihtiyaren (secip) takip etmişler.

Birisi: Rabıta-i mevttir (Olumu duşunmek). Yani, dunya fÂni olduğu gibi, kendisi de icinde vazifedar fÂni bir misafir olduğunu duşunmekle, hayat-ı ebedîsine o suretle calışmışlar.

İkincisi: Nefs-i emmÂrenin (kotuluğu emreden nefis) ve kor hissiyatın tehlikelerinden kurtulmak icin, cilelerle, riyazetlerle (nefis terbiye metodlarıyle) nefs-i emmÂrenin (kotuluğu emreden nefis) oldurulmesine calışmışlar.

Sizler, ey yarı vucudunun sıhhatini kaybeden kardeş! Sen ihtiyarsız, kısa ve kolay ve sebeb-i saadet olan iki esas sana verilmiş ki, daima senin vucudunun vaziyeti, dunyanın zevÂlini (yok olmasını) ve insanın fÂni olduğunu ihtar ediyor. Daha dunya seni boğamıyor, gaflet senin gozunu kapayamıyor. Ve yarım insan vaziyetinde bir zÂta, nefs-i emmÂre, elbette hevesÂt-ı rezile (rezil istekler) ile ve nefsÂnî muştehiyatla (nefsi arzularla) onu aldatamaz; cabuk o nefsin belÂsından kurtulur.

İşte, mu'min sırr-ı imanla ve teslimiyet ve tevekkulle, o ağır nuzul gibi hastalıktan, az bir zamanda, ehl-i velÂyetin cileleri gibi istifade edebilir. O vakit o ağır hastalık cok ucuz duşer.

YİRMİ UCUNCU DEVÂ

Ey kimsesiz, garip, bicare hasta! Hastalığınla beraber kimsesizlik ve gurbet, sana karşı en katı kalbleri rikkate (inceliğe) getirirse ve nazar-ı şefkati celb ederse, (şefkat bakışını getirirde) acaba Kur'Ân'ın butun sûrelerinin başlarında kendini "RahmÂnu'r-Rahîm" sıfatıyla bize takdim eden (sunan) ve bir lem'a-i şefkatiyle (şefkat parıltısıyla) umum (butun) yavrulara karşı umum valideleri (anneleri) , o harika şefkatiyle terbiye ettiren ve her baharda bir cilve-i rahmetiyle zemin yuzunu nimetlerle dolduran ve ebedî bir hayattaki Cennet, butun mehÂsiniyle (guzellikleriyle) bir cilve-i rahmeti (merhamet goruntusu) olan senin HÂlık-ı Rahîmine imanla intisabın (bağlanman) ve Onu tanıyıp hastalığın lisan-ı acziyle (acizlik diliyle) niyazın (duanın) , elbette senin bu gurbetteki kimsesizlik hastalığın, herşeye bedel Onun nazar-ı rahmetini sana celb eder (yoneltir).

Madem O var, sana bakar; sana herşey var. Asıl gurbette, kimsesizlikte kalan odur ki, iman ve teslimiyetle Ona intisap etmesin (bağlanmasın) veya intisabına ehemmiyet vermesin.

YİRMİ DORDUNCU DEVÂ

Ey mÂsum hasta cocuklara ve mÂsum cocuklar hukmunde olan ihtiyarlara hizmet eden hasta bakıcılar! Sizin onunuzde muhim (onemli) bir ticaret-i uhreviye (ahiret ticareti) var. Şevk ve gayretle o ticareti kazanınız.

MÂsum cocukların hastalıklarını,
o nazik vucutlarına bir idman (spor),
bir riyazet (cile)
ve ileride dunyanın dağdağalarına (sıkıntılarına) mukavemet verdirmek (karşı koydurmak) icin bir şırınga-aşı
ve bir terbiye-i RabbÂniye (Allah terbiyesi) gibi,
cocuğun hayat-ı dunyeviyesine (dunya hayatına ) ait cok hikmetlerle beraber
ve hayat-ı ruhiyesine ve tasaffî-i hayatına medar olacak (ruhiş hayatının saf hale gelmesine sebep olacak)
buyuklerdeki keffÂretu'z-zunub (gunahlara karşılık) yerine,
mÂnevî ve ileride veyahut Âhirette terakkiyÂt-ı mÂneviyesine medar (manevi yukselişlere sebep) şırıngalar (aşılar) nev'indeki hastalıklardan gelen sevap,
peder ve validelerinin (anne ve babalarının) defter-i a'mÂline (amel defterine) , bilhassa sırr-ı şefkatle (şefkat sırrıyla) cocuğun sıhhatini kendi sıhhatine tercih eden validesinin (annesinin) sahife-i hasenÂtına (iyilikler defterine) girdiği, ehl-i hakikatce (hakikat ehli) sabittir.

İhtiyarlara bakmak ise, hem azîm (buyuk) sevap almakla beraber, o ihtiyarların-ve bilhassa peder ve valide ise-dualarını almak ve kalblerini hoşnut etmek ve vefÂkÂrÂne hizmet etmek, hem bu dunyadaki saadete, hem Âhiretin saadetine medar (sebep) olduğu, rivÂyÂt-ı sahiha (peygamberden gelen doğru hadislerle) ile ve cok vukuat-ı tarihiye ile (tarihi olaylarla) sabittir. İhtiyar peder ve validesine tam itaat eden bahtiyar bir veled (coduk) , evlÂdından aynı vaziyeti gorduğu gibi; bedbaht bir veled, eğer ebeveynini (anne-babasını) rencide etse, azÂb-i uhrevîden (ahiret azabından) başka, dunyada cok felÂketlerle cezasını gorduğu, cok vukuatla (olaylarla) sabittir.

Evet, ihtiyarlara, mÂsumlara, yalnız akrabasına bakmak değil, belki ehl-i iman-madem sırr-ı imanla uhuvvet-i hakikiye (hakiki kardeşlik) var-onlara rast gelse, muhterem hasta ihtiyar ona muhtac olsa, ruh u canla ona hizmet etmek İslÂmiyetin muktezasıdır (gereğidir).

YİRMİ BEŞİNCİ DEVÂ

Ey hasta kardeşler! Siz gayet nÂfi (faydalı) ve her derde dev ve hakikî lezzetli kudsî (kutsal) bir tiryak (ilac) isterseniz, imanınızı inkişaf ettiriniz (geliştiriniz). Yani, tevbe ve istiğfar (af dileme) ile ve namaz ve ubudiyetle (kullukla) , o tiryak-ı kudsî (kutsal ilac) olan imanı ve imandan gelen ilÂcı istimal ediniz (kullanınız).

Evet, dunyaya muhabbet ve alÂka yuzunden, guya, adeta ehl-i gafletin dunya gibi buyuk, hasta, mÂnevî bir vucudu vardır. İman ise, o dunya gibi zeval ve firak (yok olma ve ayrılma) darbelerine, yara ve bere icinde olan o mÂnevî vucuduna birden şifa verip, yaralardan kurtarıp hakikî şifa verdiğini pek cok risalelerde kat'î ispat etmişiz. Başınızı ağrıtmamak icin kısa kesiyorum.

İman ilÂcı ise, ferÂizi (farzları) mumkun oldukca yerine getirmekle tesirini gosteriyor. Gaflet ve sefahet ve hevesÂt-ı nefsÂniye (nefsani arzular) ve lehviyÂt-ı gayr-ı meşrua (meşru olmayan oyunlar) , o tiryakın (ilacın) tesirini men eder (engeller) . Hastalık madem gafleti kaldırıyor, iştahı kesiyor, gayr-ı meşru (uygun olmayan) keyiflere gitmeye mÂni (engel) oluyor; ondan istifade ediniz. Hakikî imanın kudsî (kutsal) ilÂclarından ve nurlarından,
tevbe ve istiğfarla (af dilemekle) , dua ve niyazla istimal ediniz (kullanınız).

CenÂb-ı Hak (Yuce allah) sizlere şifa versin, hastalıklarınızı keffÂretu'z-zunub (Gunahlarınıza keffaret ) yapsın. Âmin, Âmin, Âmin.

Allahım!
Kalblerin derman ve devÂsı,
bedenlerin Âfiyet ve şifası,
gozlerin nur ve ziyası (ışığı) olan
Efendimiz Muhammed'e , Âilesine ve ashabına (arkadaşlarına)
salÂt
ve
selÂm et.

KAYNAK
__________________