Mevcudat gayet sur’atle tazeleniyor, tebeddul ediyor

(Dunden devam)

Bir sene kadar bu hikmet bana kÂfi geldi. Bir sene sonra, masnuatta ve bilhassa zîhayatlarda bulunan cok harika ve pek ince san’atın mu’cizeleri inkişaf etti. Anladım ki, bu cok ince ve cok harika olan dekàik-ı san’at, yalnız zîşuurların nazarlarına ifade-i mana icin değildir. Gerci her bir mevcudu hadsiz zîşuurlar mutalÂa edebilir. Fakat hem onların mutalÂası mahduddur, hem de herkes o zîhayatın butun dekàik-ı san’atına nufuz edemezler.

Demek, zîhayatların en muhim netice-i hilkati ve en buyuk gaye-i fıtratı, Zat-ı Kayyum-u Ezelî’nin kendi nazarına kendi acaib-i san’atını ve verdiği rahîmÂne hediyelerini ve ihsanlarını arz etmektir.

Bu gaye ise, cok zaman bana kanaat verdi. Ve ondan anladım ki, her mevcutta, hususan zîhayatlarda hadsiz dekàik-ı san’at bulunması, Zat-ı Kayyum-u Ezelî’nin nazarına arz etmek, yani, Zat-ı Kayyum-u Ezelî kendi sanatını kendisi temaşa etmek olan hikmet-i hilkat, o buyuk masarife kÂfi geliyordu.

Bir zaman sonra gordum ki, mevcudatın şahıslarında ve suretlerindeki dekàik-ı san’at devam etmiyor; gayet sur’atle tazeleniyor, tebeddul ediyor, nihayetsiz bir faaliyet ve bir hallÂkıyet icinde tahavvul ediyorlar. “Bu hallÂkıyet ve bu faaliyetin hikmeti, elbette o faaliyet derecesinde buyuk olmak lÂzım geliyor” diye tefekkure başladım. Bu defa mezkûr iki hikmet kÂfi gelmemeye başladılar, noksan kaldılar. Gayet merakla ayrı bir hikmeti aramaya ve taharrîye başladım.

Bir zaman sonra, lillÂhilhamd, Kur’Ân-ı Mu’cizu’l-Beyan’ın feyziyle, sırr-ı kayyumiyet noktasında azîm, hadsiz bir hikmet, bir gaye gorundu. Ve onunla, tılsım-ı kÂinat ve muamma-i hilkat tabir edilen bir sırr-ı İlÂhî anlaşıldı. Yirmi Dorduncu Mektub’da tafsilen beyan edildiğinden, burada yalnız icmalen iki uc noktasını Ucuncu Şua’da zikredeceğiz.

Lem’alar, Otuzuncu Lem’a (Eskişehir Hapishanesi’nin Bir Meyvesi), Altıncı Nukte, s. 647
__________________