(Yedinci Nukte’nin devamı)
Hem cok Âlimlerin(HAŞİYE-1) ve ediplerin(HAŞİYE-2) zekÂvetlerinin verdiği bir hırs sebebiyle fakr-ı hale duşmeleri ve cok aptal ve iktidarsızların, fıtrî kanaatkÂrÂne vaziyetleriyle zenginleşmeleri kat’î bir surette ispat eder ki, rızk-ı helÂl, acz ve iftikara gore gelir, iktidar ve ihtiyÂr ile değil. Belki o rızk-ı helÂl, iktidar ve ihtiyÂr ile makusen mutenasiptir. Cunku, cocukların iktidar ve ihtiyÂrı geldikce rızkı azalır, uzaklaşır, sakilleşir. “Kanaat tukenmez bir hazinedir” hadisinin sırrıyla, kanaat bir define-i husn-u maişet ve rahat-ı hayattır. Hırs ise, bir maden-i hasaret ve sefalettir.

Ucuncu Netice: Hırs, ihlÂsı kırar, amel-i uhreviyeyi zedeler. Cunku, bir ehl-i takvanın hırsı varsa, teveccuh-u nÂsı ister. Teveccuh-u nÂsı muraat eden, ihlÂs-ı tammı bulamaz. Bu netice cok ehemmiyetli, cok cÂy-ı dikkattir.

ElhÂsıl, israf, kanaatsizliği intÂc eder. Kanaatsizlik ise, calışmanın şevkini kırar, tembelliğe atar, hayatından şekva kapısını acar, mutemadiyen şekva ettirir.(HAŞİYE-3) Hem ihlÂsı kırar, riya kapısını acar. Hem izzetini kırar, dilencilik yolunu gosterir.

İktisad ise, kanaati intÂc eder. “Kanaat eden aziz olur; tamahkÂr (acgozlu olan) aşağılanır” hadisin sırrıyla, kanaat, izzeti intÂc eder. Hem sa’ye ve calışmaya teşcî’ eder. Şevkini ziyadeleştirir, calıştırır. Cunku, mesel bir gun calıştı. Akşamda aldığı cuz’î bir ucrete kanaat sırrıyla, ikinci gun yine calışır. Musrif ise, kanaat etmediği icin, ikinci gun daha calışmaz. Calışsa da şevksiz calışır.

HÂŞİYE-1: İran’ın Âdil padişahlarından Nuşirevan-ı Âdil’in veziri, akılca meşhur Âlim olan Buzurcmehr’den (Buzurg-Mihr) sormuşlar: “Neden ulema, umera kapısında gorunuyor da, umera ulema kapısında gorunmuyor? Halbuki, ilim, emaretin fevkindedir.” Cevaben demiş ki: “Ulemanın ilminden, umeranın cehlindendir.” Yani, umera cehlinden ilmin kıymetini bilmiyorlar ki, ulemanın kapısına gidip ilmi arasınlar. Ulema ise, marifetlerinden, mallarının kıymetini dahi bildikleri icin, umera kapısında arıyorlar. İşte Buzurcmehr, ulemanın arasında fakr ve zilletlerine sebep olan zekÂvetlerinin neticesi bulunan hırslarını zarif bir surette tevil ederek nazikÂne cevap vermiştir. (Husrev)

HAŞİYE-2: Bunu teyid eden bir hÂdise: Fransa’da ediplere, iyi dilencilik yaptıkları icin dilencilik vesikası veriliyor. (Suleyman Ruşdu)

HAŞİYE-3: Evet, hangi musrifle goruşsen, şekvalar işiteceksin. Ne kadar zengin olsa da, yine dili şekva edecektir. En fakir, fakat kanaatkÂr bir adamla goruşsen, şukur işiteceksin.

Lem’alar, On Dokuzuncu Lem’a, s. 258
__________________