Muhim ve muthiş bir sual: Neden ehl-i dunya, ehl-i gaflet, hatta ehl-i dalÂlet ve ehl-i nifak rekabetsiz ittifak ettikleri halde, ehl-i hak ve ehl-i vifak olan ashab-ı diyanet ve ehl-i ilim ve ehl-i tarikat, neden rekabetli ihtilÂf ediyorlar? İttifak ehl-i vifakın hakkı iken ve hilÂf ehl-i nifakın lÂzımı iken, neden bu hak oraya gecti ve şu haksızlık şuraya geldi?

Elcevap: Bu elîm ve feci ve ehl-i hamiyeti ağlattıracak hÂdise-i muthişenin pek cok esbabından, yedi sebebini beyan edeceğiz.

Birincisi

Ehl-i hakkın ihtilÂfı hakikatsizlikten gelmediği gibi, ehl-i gafletin ittifakı dahi hakikattarlıktan değildir. Belki ehl-i dunyanın ve ehl-i siyasetin ve ehl-i mektep gibi hayat-ı ictimaiyenin tabakatına dair birer muayyen vazife ile ve has bir hizmet ile meşgul taifelerin, cemaatlerin ve cemiyetlerin vazifeleri taayyun edip ayrılmış. Ve o vezaif mukabilindeki alacakları maişet noktasındaki maddî ucret ve hubb-u cÂh ve şan ve şeref noktasında teveccuh-u nÂstan alacakları (HÂŞİYE) manevî ucret taayyun etmiş, ayrılmış. Muzaheme ve munakaşayı ve rekabeti intÂc edecek derecede bir iştirak yok. Onun icin, bunlar ne kadar fena bir meslekte de gitseler, birbiriyle ittifak edebilirler.

HÂŞİYE: İhtar: Teveccuh-u nÂs istenilmez, belki verilir. Verilse de onunla hoşlanılmaz. Hoşlansa ihlÂsı kaybeder, riyaya girer. Şan ve şeref arzusuyla teveccuh-u nÂs ise, ucret ve mukÂfat değil, belki ihlÂssızlık yuzunden gelen bir itab ve bir mucazattır. Evet, amel-i salihin hayatı olan ihlÂsın zararına teveccuh-u nÂs ve şan ve şeref, kabir kapısına kadar muvakkat olan bir lezzet-i cuz’iyeye mukabil, kabrin obur tarafında azab-ı kabir gibi nÂhoş bir şekil aldığından, teveccuh-u nÂsı arzu etmek değil, belki ondan urkmek ve kacmak lÂzımdır. Şohretperestlerin ve şan ve şeref peşinde koşanların kulakları cınlasın!

Lem’alar, Yirminci Lem’a, s. 261
__________________