Cebrail a.s.
CebrÂil AleyhisselÂm kimdir
CebrÂil AleyhisselÂm hakkında bilgi

Cebrail aleyhisselam, Kur'Ân-ı Kerîm'de Cibril, Rûhulkudus, Rûhulemîn, Rûh ve Resul şeklinde beş değişik isimle ifade edilir. İlgili Âyetlerde belirtildiğine gore, Cebrail (as) karşı konulamayan muthiş bir guce, ustun bir akla ve kesin bilgilere sahiptir; "arşın sahibi" nezdinde cok itibarlıdır ve meleklerin kendisine mutlaka itaat ettiği şerefli bir elcidir. (bk. Necm, 53/5-6; Tekvîr, 81/19-21)

Cebrail kelimesinin yabancı kokenli olduğu bilinmektedir. Bazı alimlere gore, bu kelimenin anlamı: Allah’ın kudretinin sembolu demektir. Cunku "Cibril" ismi; kuvvet manasındaki CEBR ile Allah anlamındaki IL kelimelerinden meydana gelmiştir. Kur'an’da onun bu anlamına delalet eden "Şedidu'l-Kuva" vasfıdır. Bu tabir cok guclu ve kuvvetli olmayı ifade eder. Bu ifade Necm suresinin 5. ayetinde aynen olduğu gibi kullanmıştır:

"Onu (Kur'an'ı), guclu ve kuvvetli biri (Cebrail) oğretti."

Yine Necm suresinin 6. Âyetinde gecen ve Hz. Cebrail (as)'in bir vasfı olarak zikredilen "Zû mirratin" kelimesi de aynı anlamı veriyor. Tekvir suresinin 20. ayetinde de "Zi kuvvetin" (kuvvet sahibi) tabiri ile Cebrail isminin anlamına uygun olarak aynı mÂn ifade edilmiştir.

Bu mana genel olarak "melek" kelimesinin bir anlamı olan kuvvet kavramına da uygundur.(bk. Niyazi Beki, Kur’an’da İsimlerin Esrarı).

Hz. Peygamber (asv) onu bir kere "acık ufukta", bir kere de "sidretu'l-muntehÂ"da aslî huviyetiyle gormuştur. İnkarcılara karşı Hz. Peygamber (as)'in dostu, muminlerin destekleyicisidir. Kadir Gecesi'nde meleklerle birlikte yeryuzune iner, Âhirette insanlar hesaba cekilirken mahşerde saf saf dizilen meleklerin yanında bulunur. (bk. M.F. AbdulbÂki, Mu 'cem, s. 163, 326)

İlgili hadislere gore Cebrail (as) dunyada ve Âhirette Allah ile kulları arasında elcidir; hem meleklere hem peygamberlere ilÂhî emirleri tebliğ eder. Bu sebeple de Allah'la vasıtasız konuşur. (Musned, II, 267; III, 230; BuhÂrî, Tev-hîd, 33)

Hz. Peygamber (asv), Cebrail (as)'in Allah nezdindeki ustun mertebesini dikkate alarak dualarında "Cibril'in Rabbi" ifadesini kullanmış ve bir anlamda onunla tevessulde bulunmuştur. (Musned, VI, 61, 156; Ne-sÂî, Sehv, 88)

Tefsir, hadis şerhi, siyer, tasavvuf, tarih, kelÂm, felsefe kitapları vb. İslÂmî kaynaklarda Cebrail (as)'in isimleri, nitelikleri, gorevleri, insan şeklinde gorunuşu ve ustunluğu gibi konularda geniş bir literatur oluşmuştur. Bu kaynaklarda Cebrail (as) Kur'Ân-ı Kerim'deki isimleri yanında Rûhullah, HÂdimullah. er-Rûhu'l-a'zam, el-Aklu'l-ekrem, en-NÂmûsu'l-ekber, el-Aklu'l-fa’Âl, VÂhibu's-suver, HÂzinu"l-kuds, TÂvûsu'l-melÂike" gibi unvanlarla da anılır. Aynı kaynaklarda ayrıca Kur'Ân-ı Kerîm'deki isimlerinin mÂnaları acıklanmıştır. Buna gore o, karşısında durulmayacak ustun guce ve zaruri bilgilere sahip olduğu icin Cibril (as), saygı duyulması gereken ustun bir mevkide bulunduğu veya dinî hayatın gercekleşmesinde onemli rol oynadığı yahut latif olduğu icin Rûh, ilÂhî buyrukları tahrif etmeden Hz. Peygamber (asv)'e ulaştırdığı icin Ruhulemîn, insanların manevî acıdan temizlenmesini sağlayan vahyi getirdiği veya hic gunah işlemeyen tertemiz bir kul olduğu icin Rûhulkudus diye nitelendirilmiştir. (RÂgıb el-İsfahanî, s. 411; Fahreddin er-RÂzî, 24/166; Âlûsî, 1/317; Elmalılı, 1/432)

İslÂmî kaynaklara gore Cebrail (as), arşı taşıyan ve "Mukarrebîn" adı verilen meleklerdendir. Emrinde arşın cevresinde bulunan meleklerden bir ordu vardır. Mukemmel bilgilere ve tasavvur edilemeyecek derecede ustun guce sahiptir.

Kaynaklarda Cebrail (as) ile ilgili tartışmalardan biri de onun fazileti konusudur. Fahreddin er-RÂzî ile Zemahşerî gibi bazı Sunnî ve Mu'tezilî Âlimlerin, Cebrail (as)'in Hz. Peygamber (asv) de dahil olmak uzere, butun yaratıkların en ustunu olduğunu kabul etmelerine karşılık, İslÂm Âlimlerinin coğunluğuna gore Cebrail (as) butun meleklerden ve peygamberler dışındaki insanlardan ustundur.