Tovbenin Hakikati
Tovbe nasıl yapılır ?

Tovbeden maksat, yapılan hataların bağışlanmasını istemekle beraber onları terketmek, ibadet ve taat noksanlarını da (zamanında kılınmamış namazları, tutulmamış orucları vb.) kaza etmektir. Kullara karşı tovbenin hakikati ise helalleşmekle, bu mumkun olmazsa fakihlerin buyurduğu gibi, mirascılarıyla helalleşmek, olenin ruhuna hatim okuyup sadaka vermekle olabilir.

Tovbe eden kişinin gunahlarının ağırlığından hay etmesi lazım gelir. Yoksa sozde kalması ve pişmanlık duymadan soylenmesi ile gercek tovbe olmaz.

Nedamet, yani pişmanlık, işlenen gunahlar icin kalbin sızlaması, yaptığına rahatsızlık duyması ile belli olur. Bunun alameti gunah işlemiş olmaktan dolayı huzunlu, uzuntulu olmak, Allahtan ve kullarından utanıp arlanmaktır.

Gercekten tovbe etmek isteyenin hali boyledir. Kalbi yumuşamış, gozu yaşlı olmuştur. Gunah işlemekten vazgecmemiş kimsenin tovbesi ise yalancı tovbesi olur.

Fahreddin Razi hazretlerinin beyanına gore tovbe uc aşamadan sonra gercekleşir. Birincisi meydana gelen hatanın zararını bilmek, ikincisi bu zararı bildikten sonra haline uzulerek pişmanlık duymak ve ucuncusu bu uzuntu uzerine halisane af dilemektir.

Aynı kaynağa gore tovbe altı manayı bir araya getirir: 1. Gecmişe nedamet etmek, 2. Gelecekte gunah işlememeye azim gostermek, 3. Gecirmiş olduğu farzları kaza etmek, 4. Hakkına tecavuz ettiği insanların haklarını yerli yerince vermek, 5. Vucudunu haram lokmadan temizlemek, 6. Bedene ibadetin lezzetini tattırmak.

Bu şartlar kimde gercekleşirse Allahın rızası, Rasulullah s.a.v.in şefaati ile o insan hic gunah işlememiş gibi olur.
Sayılan altı şarta dikkat edildiği zaman, tovbe yalnız sozlu bir ifadeyle değil, bir ahlÂkla, bir anlayışla, vucudun yeni bir safhaya donuşu, nefsin sıfatlarının değişmesi ile olur. Kalbin nuraniyetinin artarak Allaha iltica edip kotu ahlÂkın terkiyle olduğu anlaşılır. Bunlar olmadan tovbe noksan olur.

Tovbenin hakikati icin ilim, hal ve fiil gereklidir. Tovbe icin aranılan ilim, gunahın buyuk zarar olduğunu, kul ile sevdiği şeyler arasında buyuk bir perde olduğunu, Rasulullah ve dostlarını incittiğini, melekleri gucendirdiğini, Allahın rızasından uzak kalmaya sebep olduğunu, boylece devam edip vefat ederse ahiret ve akıbetinin husranla neticelenebileceğini, tovbe edenin hic gunah işlememiş gibi olduğunu bilmektir.

Velhasıl tovbe yalnızca “Ya Rabbi ben pişmanım. diye el acıp yuze surmekle değil ahlÂkı değiştirmekle, kalbi ilÂhi idrak ve anlayışla suslemekle mumkundur.

Mehmet ILDIRAR
semerkand dergisi