Cuma Namazının Onemi ve Fazileti,

Cuma gunu, Muslumanlar icin cok onemli bir gundur. Bu gunde Muslumanlar camide toplanıp birlikte Cuma namazını kılarlar. Topluca yapılan bu ibÂdet, o gunu bayram gunu değerine yukseltir.

Bu sebeble Cuma gunune Seyyidu'l-eyyam, yani, gunlerin itibarlısı, efendisi de denir.

Butun hayırlı işlerin Cuma gunu meydana geldiği; tarih boyunca pek cok kudsî hÂdiselerin hep Cuma gunu zuhûr ettiği rivÂyet edilir.

Hadîs-i şerîf'te şoyle buyrulur:

"Uzerine guneşin doğduğu en hayırlı gun, Cuma gunudur. Âdem (as) o gunde yaratılmış, o gun Cennete konmuş, o gun Cennetten cıkarılmıştır. KıyÂmet de ancak Cuma gunu kopar..."

Coklarının zannettiği gibi Cuma gunu, iş yapmak, hayırlı ve faydalı mevzularla meşgul olmak haram değildir. İş yapma yasağı, sadece namaz kılma vaktine mahsustur. Namaz dışında calışmak, alış-verişte bulunmak mubahtır. Zaten Âyette de, namazdan sonra yeryuzune rızık aramak uzere dağılınız, emredilmektedir.

Cuma'nın Hukmu Nedir?

Cuma'nın farz olduğu Kitab, Sunnet ve İcma' ile sabittir. Cum'a sûresinin 9. Âyetinde şoyle buyrulur:

"Ey îman edenler, Cuma gunu namaz icin ezan okunduğu zaman hemen Allah'ın zikrine (namaza ve hutbe dinlemeye) gidin. Alış - verişi bırakın. Boyle hareket etmeniz, sizin icin daha hayırlıdır..."

Resûl-i Ekrem (asm) îrad ettikleri bir hutbelerinde, bu mevzuda şoyle buyurmuşlardır:

"Biliniz ki, Allah TeÂl Cumayı bu makamda, bu senenin bu ayında, bu gunde farz kıldı. Bu farziyet, kıyÂmete kadar surecektir. Kim onu inkÂrından veya kucumseyerek, ben hayatta iken ve vefatımdan sonra terkederse, Allah onun iki yakasını bir araya getirmesin. İşlerinde de feyiz ve bereketi kaldırsın. Dikkat ediniz. O kimse tevbe edinceye kadar onun ne namazı, ne zekÂtı, ne haccı, ne orucu, hicbir hayır ve hasenatı kabûl edilmez."

Bir hadîs-i şerîf'te de şoyle buyrulur:

"Cuma namazına gelmeyen kimseyi melekler 'Eyvah, ne oldu, neden geri kaldı?' diye birbirlerine sorarlar. Sonra: 'Allahım, eğer fakirliğinden gelemiyorsa sen ona helÂl mal ver. Hastalığından gelemediyse şifa ver. Oyun ve eğlenceye kapıldıysa, ona ibÂdetin zevkini tattır...' diye dua ederler."

Cumayı terketmenin uhrevî ceza ve mÂnevî zararına ise, Resûlullah Efendimiz şu şekilde temas etmişlerdir:

"Kim ozursuz olarak ve ciddiye almayarak uc cumayı terkederse, Allah onun kalbini muhurler. Allah kimin kalbini muhurlerse, onu cehennemin en alt tabakasına koyar."

Cuma Namazı Ne Zaman Farz Kılındı?

Cuma namazı, Mekke'den Medine'ye hicret esnasında farz kılınmıştır. Mekke'den Medine'ye hicret eden Resûl-i Ekrem Efendimiz, bir haftayı gecen uzun ve yorucu bir yolculuktan sonra, Medine yakınındaki Ranuna denen mevkie gelince, devesinden inerek Salim oğulları yurdunda ilk Cuma namazını kıldırmıştır. Boylece de, Cuma gunleri kılageldiğimiz Cuma namazı, o gunden itibaren farz namazlar sırasına girmiştir.

Cuma Namazı Kac Rek'attır, Nasıl Kılınır?
Cuma namazı aslında iki rek'atır. Oğle namazı vaktinde cemaatle kılınır. Tek başına kılınmaz. Cuma namazına yetişemeyen kimse, yerine oğle namazını kılar.

Cuma'nın farz olan bu iki rek'atından ayrı olarak, 4'u farzdan once, 4'u de farzdan sonra olmak uzere, 8 rek'at da sunneti vardır.

Vakit girdikten sonra, once Cuma'nın 4 rek'atlı ilk sunneti kılınır. Ondan sonra camiin icinde ic ezan okunur. Ezandan sonra hatib minbere cıkar ve hutbe okur. Hutbe bittikten sonra, mihraba gecerek imam olur ve cemaatle iki rek'at Cuma namazı kılınır. Bu iki rek'at farzdan sonra, cemaat 4 rek'at da Cuma'nın son sunnetini kılarlar. Boylece Cuma namazı tamamlanmış olur.

Bundan sonra biri 4, diğeri 2 rek'at olarak kılınan iki namaz daha vardır ki, bunlar Cuma ile ilgili değildir. Dort rek'atlı olan Cuma'nın ilk sunneti gibi kılınır. İstenirse, son iki rek'atta sûre okunmadan da kılınabilir (oğlenin farzı gibi). Kılınan bu namazın ismi, Zuhr-i Âhirdir. Niyet şoyle yapılır: "Niyet ettim vaktine yetişip de henuz uzerimden sÂkıt olmayan son oğle namazına." Bu namaz şayet Cuma namazının sahih olmama durumu olursa, o gunun oğle namazı yerine gecmesi icin fakîhler tarafından duşunulmuş bir tedbirdir. Şayet Cuma namazı sahih olmuşsa, bu namaz kazaya kalmış bir oğle namazı yerine gecer. Kaza borcu olmayan icin ise, nafile namaz hukmunu alır. Zaten Cumanın sunneti gibi kılınmasının efdal olması da bu sebebdendir.

Zuhr-i Âhirden sonra da, iki rek'at vaktin sunneti diye bir namaz kılınır. Bu iki rek'at, sabah namazının kazÂsı olarak da kılınabilir.

SÂat-i İcÂbe - Eşref Saat

Cuma gununde butun duaların kabûl olduğu ve insanlarca gizli ve gaybî olan bir vakit vardır ki, bu vakte sÂat-i icÂbe veya eşref saat denir.

Bir hadîs-i şerîfte bu mevzuda şoyle buyrulur:

"Cuma gununde makbûl bir saat vardır. Duasını bu saate denk getiren Muslumana Allah dilediğini verir."

Diğer bir hadîs-i şerîfte de şoyle denilmektedir:

"Bugunde hayırlı bir saat vardır. Kim o saate tesaduf eder de Allah'tan hayırlı bir şey dilerse, o şey de kısmetinde varsa Allah onu ona verir. Kısmetinde yok ise, ondan daha hayırlısını Âhirette verir. Kim bir miktar belÂnın kaldırılması icin o saatte dua ederse, Allah duasını kabûl eder ve daha buyuğunu onun uzerinden kaldırır."

SÂat-i icÂbenin Cuma icindeki yerinde ihtilÂf edilmiştir. BÂzıları guneş doğarken bÂzıları ezan vakti, bÂzıları imam hutbeye başlarken, bÂzıları namaz kılarken, kimisi ikindinin son vakti, kimisi de guneş batarken demişlerdir.

Hz. FÂtıma, gurub zamanını bekler ve hizmetcisi kendisine haber verince, hemen guneş batıncaya kadar dua ve istiğfarını yapar, bu vaktin eşref saat olduğunu Resûlullah Efendimizden işittiğini soylerdi.

Bir kısım Âlimler ise; Kadir gecesinin Ramazan ayı icinde saklı olması gibi, butun gunu ibÂdet ile ihya etsinler diye bu eşref saatin de Cuma gunu icinde gizli olduğunu, vaktini kimsenin bilmediğini soylemişlerdir.

Eşref saatin, muayyen bir saatte durmayıp Cuma gununun saatleri icinde devrettiğini soyleyenler de vardır. En uygun izah şekli de bu olsa gerektir.

İşi Bırakmak ve Cuma Namazına Koşmak
Cuma sûresinin 9. Âyetinde beyan buyrulduğu gibi, her Musluman Cuma gunu Cuma ezanı okunduğu andan itibaren, butun şahsî işlerini bırakıp mutlaka camiye gitmek mukellefiyetindedir. Cunku Cuma ezanı okunduktan sonra yapılan alışverişler, elde edilen kÂr ve kazanclar, haram kılınmıştır. Cuma namazı bitene kadar, haramlık ve alışveriş yasağı devam eder.

Cuma Namazının Farz Olmasının Şartları Nelerdir?
Cuma namazı herkese farz değildir. Cumanın farz olması icin şu şartların bulunması lÂzımdır:

1 - Âkıl - bÂliğ ve erkek olmak. Henuz bulûğa ermemiş cocuklarla kadınlara Cuma farz değildir.

2 - Hur ve serbest olmak. Esir ve kolelere Cuma farz değildir.

3 - Yolcu olmayıp mukîm olmak.

4 - Hasta olmamak, sıhhatı yerinde olmak. Ayakta yuruyup camiye gidemiyecek kadar hasta olan kimselere Cuma farz olmaz. TÂkatsız ihtiyarlara da farz değildir.

5 - Kor ve koturum olmamak.

6 - Namaza gitmeye mÂni ve gitmemeyi mubah kılacak bir ozru olmak. Şiddetli yağmur, kar, fırtına v.s. gibi... Cumaya gitme imkÂnı olmayan hapisteki mahkûmlara da Cuma farz olmaz.

Cumanın Sıhhat Şartları Nelerdir?

Cumanın farz olması icin bÂzı şartlar olduğu gibi, sahih olması icin de bÂzı şartlar vardır. Bu şartlar şunlardır:

1 - Cumayı oğle vaktinde kılmak.

2 - Namazdan evvel hutbe okunmak.

3 - Cuma kılınan yer, herkese acık olmak. Muayyen kişileri iceriye alıp sonra kapısı kilitlenen bir Camide Cuma kılınmaz.

4 - İmamdan başka en aşağı 3 erkek cemaat bulunmalıdır. Bu sayı, İmam MÂlik'de 30; ŞÃ‚fiî'de 40 kişidir. Ebû Yûsuf'a gore ise iki erkek cemaat de kÂfidir.

5 - Cuma namazını kıldırmak icin vazife sahibi, yani, Cumayı kıldırmaya resmen izinli bir kimse bulunmalıdır. Eğer yetkili bir kimseden izin alınmış olmaz da Muslumanlar da namaz icin toplanmış bulunurlarsa, iclerinden birini imam yaparak Cumayı kılabilirler.

6 - Cuma kılınacak yer, şehir veya şehir hukmunde olmalı.

Şehrin ne demek olduğu muctehidler arasında ihtilÂflıdır. Daha sonraları koylerde bile, Cuma namazının kılınabileceği hukme bağlanmıştır. Diyanet İşleri Başkanlığının da bu konuda izni vardır.

Bir camiye cemaat sığmadığı takdirde, o beldedeki sair camilerde de Cuma namazı kılınabilir. Fakat muteaddit yerlerde kılınamıyacağını soyleyen fakihler de vardır. Bunlara gore, bir beldede ilk kılınmaya başlanan Cuma namazı sahih, diğer yerlerde kılınan Cumalar ise fÂsiddir. Bu durumda cemaate oğle namazını kılmak vÂcib olur. Sıhhatli olan goruş, Cumanın muhtelif camilerde kılınabileceği goruşudur.



CUMA HUTBESİ

Hutbenin Hukmu Nedir?

Cuma hutbesi farzdır. Hutbesiz Cuma namazı sahih olmaz.

Cuma Gunu Kac Hutbe Okunur?

İki hutbe okunur. Birinci hutbede mu'minlere vaaz ve nasihat; ikincisinde ise, butun Muslumanlara dua yapılır. Her iki hutbede de, Allah'a hamd u sen ve Resûlune salÂvat vardır.

Cuma Hutbesinin Farzları Nelerdir?

Cuma hutbesinin farzları ikidir:

1 - Vaktin girmiş olması. Hutbe, oğle vakti girdikten sonra namazdan once okunur. Vakitten once veya namazdan sonra okunması caiz değildir.

2 - Hutbede Allah TeÂlÂ'yı zikretmek, yahut ona hamdetmek, onu tesbih etmek... Bunlar hutbe kasdı ile yapılmalıdır.

Hutbe ile namaz arası, başka bir şey ile kesilmemesi de şarttır.

Cuma Hutbesinin Sunnetleri Nelerdir?

Cuma hutbesinin sunnetleri:

1 - Hutbeyi ayakta okumak. Oturarak veya yaslanarak okumak caiz ise de, sunnete aykırıdır.

2 - Hatibin, minbere cıktığında yuzu cemaata donuk olması.

3 - Hatibin huzurunda ezan okunması.

4 - Birinci hutbeye hamd ile başlamak.

5 - Hutbeyi sesli okumak.

6 - Şehadet getirmek ve Peygambere salÂvatta bulunmak.

7 - Muslumanlara dunya ve Âhiretlerine faydalı nasihatta bulunmak.

8 - Eûzu-besmele cekip bir Âyet okumak. Okuyuş ya uzun bir Âyet veya 3 kısa Âyet olmalıdır.

9 - Hutbeyi ikiye ayırarak iki hutbe arasında bir muddet oturmak. Uc Âyet okuyacak kadar oturmalıdır.

10 - İkinci hutbeye de birinci hutbe gibi hamd ve salÂvatla başlamak.

11 - İkinci hutbede mu'minlere dua etmek.

12 - Her iki hutbeyi de uzatmayarak mumkun olduğu kadar kısa kesmek. Uzun okumak mekruhtur. Hadîs-i şerîf'te:

"Namazı uzatıp hutbeyi kısa kesiniz. Şuphesiz ki bÂzı sozler, sihir gibi kalbleri teshir eder" buyrularak hutbenin az, oz ve beliğ olması istenmiştir. Zaten Hz. Peygamberin okuduğu hutbelere baktığımız zaman bu ozellikleri rahatca gorebiliriz.

Hutbe okurken kimse ile konuşulmaz, hic dunya kelÂmı soylenmez, hatt yakındaki birine "sus, konuşma" tarzında elle işarette bile bulunulmaz. Namazda imiş gibi susularak Hatib efendi dinlenir.

Resûlullah Efendimiz bu hususta şoyle buyurmuştur:

"Hutbe okunurken birisi arkadaşına "sukût dur' veya 'sus' dese, lağvetmiş, yani kendisi sukût etmemiş olur. Hutbe okunurken lÂğv edenin Cumasının fazileti yoktur."

Dinlerken yuzu hatib efendiye cevirerek dinlemeli, başı sağa sola cevirip etrafına bakınıp durmamalıdır.


Cuma'nın ÂdÂbı Nelerdir?
Cuma gununde Muslumanlar bir araya gelir, topluca Cuma namazı kılar, birbirleriyle goruşup kaynaşırlar. Bu hususta şu ÂdÂba dikkat etmek lÂzımdır:

1 - Cuma gunune imkÂnı olanlar sabahtan hazırlanmalıdırlar. Bu hazırlık, gerekli temizliği yapıp abdest almak, yeni ve temiz elbiseler giyip guzel kokular surunmek, vekar ve ciddiyet icinde erkenden camiye cıkmak gibi hususlardır.

Bu konuda hadîs-i şerîflerde şoyle buyurulur:

"Kim ki Cuma gunu elbisesini temizler, yıkanır, erkenden de camiye gider, imama yakın oturur ve imamı dinlerse, iki Cuma arasındaki gunahlarına, hatt uc gun de ziyadesiyle keffÂret olur."

"Cuma gunu olunca melekler mescidin kapısında oturur ve sıra ile ilk gelenleri kaydederler."

"Uc şey var ki, insanlar bunların faziletini bilseydi onları ede etmek icin yarışırlardı. Onlar da: Ezan okumak, birinci safa yetişmek ve erkenden Cuma'ya gitmektir."

2 - Cuma gunu icin gusletmek. Cunuplukten kurtulmak icin gusledilse de olur. Hadîs-i şerîf'te:

"Cuma gunu abdest almak cok guzeldir. Fakat gusletmek daha da guzel ve faziletlidir" buyrulmuştur.

3 - Cuma gunu, Cuma namazından once veya Cuma gecesi, Kehf, Duhan veya YÂsîn, yahut da başka bir sûre okumak; bu da olmazsa Kur'an'ın herhangi bir yerinden okumak.

Bu mubarek gunu, İlÂhî kelÂmın nûru ile tezyîn etmek guzel bir amel, sevablı bir iştir.

4 - Cuma namazı icin camiye girince, henuz hutbe başlamamış ise, kıbleye yakın boş bulunan bir yere oturmak, hatib minbere cıkınca onu can kulağı ile dinlemek.

5 - Hatib minberden inerken mihraba gecmesi icin ayağa kalkmak. Bu, minber ile mihrab arasında oturanlar icindir.

6 - Hatibin hutbesinden oğut almak.

7 - Cuma gunu Peygamberimize bol bol salÂvat getirmek de mustehabdır.

Hadîs-i şerîfte salÂvatın mağfirete vesîle olacağı bildirilmiştir.

8 - Cuma gunu fakirlere sadakalar dağıtmak da mustehabdır. MukÂfatı iki katlıdır.