Abbasiler Donemi Ansiklopedik Bilgi



Abbasiler Donemi Hakkında Ansiklopedik Bilgi



Ebu'l Abbas Abdullah 'ın kurduğu halife hanedanı (750-1258). 750 yılında Abbasiler Emevi yonetimine karşı ayaklanarak halifeliği ve iktidarı ele gecirdiler. Bu tarihten başlayarak Abbasiler 1258'e kadar İslam dunyasının buyuk bolumune egemen oldular.

İlk AbbÂsî halifesi Ebu'l-Abbas Seffah (750-754) idi. 754'te kardeşi Mansur (754-775) onun yerine gecti. Bu iki halife doneminde orduda Turk ve İran kokenliler onemli gorevler ustlendiler. Mansur, 762de başkenti Şamdan Bağdat'a taşıdı. Mansur'dan sonra sıra ile Mehdi (775-785) ve Hadi (785-786) halife oldular. AbbÂsî Devleti Mansur'un torunu Harun Reşid (786-809) doneminde en geniş sınırlarına ulaştı. Harun Reşid, Binbir Gece Masallarına konu olan gorkemli saltanatını Bermeki ailesine borcluydu. Bu aileden Yahya Bermeki ve iki oğlu, vezir olarak AbbÂsî Devletini 17 yıl boyunca fiilen yonettiler.

Harun Reşidin oğulları Emin (809-813), Memun (813-833) ve Mutasım (833-842) babalarının politikalarını surdurduler. Annesi Harun Reşid'in Turk asıllı bir cariyesi olan Mutasım Turklerden ozel bir askerî guc kurmuştur,Turk unsurları yonetimde onemli gorevlere getirmiştir. Daha sonra bu askeri gucun Bağdat'taki varlığı bazı huzursuzluklara neden olduğundan Samarra adıyla yeni bir kent kurdurarak devlet merkezini oraya taşıdı. 838 yılında Mutasım Anadolu'ya Bizans uzerine bir sefer duzenlemiş, ordusunun bir kolu Bizans imparatoru Theofilos ve ordusunu "Anzin Savaşı" adı verilen bir carpışmada buyuk yenilgiye uğratmış, Bizans'ın ikinci buyuk kenti Amoriom'u kuşatıp eline gecirmiş ve AbbÂsî orduları İznik kentinin yakınlarına kadar ilerlemiştir.

Yerine gecen oğlu VÂsık (842-847) doneminde Turk emirleri askerî işlerin yanı sıra yonetsel konularda daha etkili oldular.[7] VÂsık'ın olumunden sonra AbbÂsî Devleti parcalanma surecine girdi. AbbÂsî toprakları uzerinde Buveyhiler, Tahirîler, Hamdaniler, Samaniler, Saffariler, Karahanlılar, Tolunoğulları, Ihşidiler ve Fatımiler gibi bağımsız devletler kuruldu.

İran'da hukum suren Buveyhiler, 945'te Bağdat'a egemen oldular. Bundan sonra AbbÂsî halifeleri Buveyhilerin izniyle başta kalabildiler. Halife KÂim'in (1031-1075) cağrısı uzerine Buyuk Selcuklu Devleti Hukumdarı Tuğrul, 1031 yılında Buveyhileri Bağdat'tan cıkardı ve AbbÂsîlere yeniden saygınlık kazandırdı.

Ne var ki AbbÂsîler eski askeri guclerine ulaşamadılar ve Mustazhir donemindeki Haclı Seferleri karşı başarılı olamadılar. Buyuk Selcuklu Devleti'nin parcalanmasıyla birlikte AbbÂsîler yeniden gucunu yitirdi. Cengiz Han'ın torunu Hulagu'nun yonetimindeki İlhanlılar 1258'de Bağdat'ı yakıp yıktılar, Halife Mustasım'ı ve yakaladıkları hanedan uyelerini oldurduler. Boylece 508 yıllık AbbÂsî Devleti son buldu. İlhanlı hukumdarı Hulagu Han Bağdat'ta iclerinde on binlerce yazma kitap olan kutuphaneleri yakıp yıktırmıştır. Geri kalan kitapları da Dicle Nehrine attırmıştır. Eserlerin murekkebi suya karışmış ve Dicle Nehri gunlerce bulanık akmıştır.

Halife ZÂhir'in oğlu Ahmed Mısır'a kactı ve orada Memluk Sultanı Baybarsın koruması altında Mustansır adıyla halife ilan edildi (1261). Mısır AbbÂsî halifeliği, siyasal ve askeri yetkiden yoksun, yalnız dinsel otoritesi olan bir kurumdu. Osmanlı Padişahı Yavuz Sultan Selim 1517'de Mısır topraklarına girerek, halifenin yetkileri ile Kutsal Emanetler'i devraldı ve Mısır AbbÂsî halifeliğine son verdi.

AbbÂsîlerde devlet orgutlenmesi, "Divan" adı verilen ve değişik alanlarda gorevler ustlenen resmi kurullara dayanıyordu. Maliyesinin ana gelir kaynağı ise toprak vergisiydi. Halktan toplanan zekÂt da onemli bir gelir kaynağıydı. Vergi gelirlerinin buyuk bolumu orduya ve bayındırlık işlerine ayrılırdı. Halife Omer doneminde kurulan divanı geliştirdiler. Divanı, devlet yonetiminde en etkili kurum haline getirdiler. Devlet ve memleket sorunları, once divanda goruşulerek divanın onerdiği cozumleri uygularlardı.