hz omer'in adalet anlayışı
hz omer'in adalet sistemi

Hz. Omer, inandigi seyi yerine getirme hususunda siddetli davranmakla taninir. O, musluman olmadan once ilk iman edenlere karsi sert muamele etmisti. Musluman olduktan sonra ise bu sertligi IslÂm'in lehine musriklere karsi yonelmistir. Hz. Omer Halife olduktan sonra da dogrularin uygulanmasi ve hakkin elde edilmesi konusunda titiz davranmaya ve en ufak ayrintilari bile bizzat takip etmeye asiri dikkat gostermistir. O, bir seyi emrettigi veya yasakladigi zaman ilk once kendi ailesinden baslardi. Aile fertlerini bir araya toplayarak onlara soyle derdi; "sunu ve sunu yasakladim. insanlar sizi yirtici kusun eti gozetledigi gibi gozetlerler. Allah'a yemin ederim ki, her hangi biriniz bu yasaklara uymazsa onu daha fazlasiyla cezalandiririm". Sert bir mizaca sahip olmasina ragmen insanlara karsi oldukca mutevÂzî davranirdi. Genis topraklari, guclu ordulari olan bir devletin baskani olmasi onu diger insanlar gibi mutevazî ve sade bir hayat yasamaktan alikoyamamistir.


Hz. Omer'in idare anlayisi Hz. Omer, toplumu ilgilendiren meselelerde karar verecegi zaman muslumanlarin gorusune basvurur, onlarla istisare ederdi. O "istisare etmeden uygulamaya konulan Isler basarisizliga mahkûmdur" demekteydi. istisarede takip ettigi yontem suydu: Once meseleyi muslumanlarin ulasabildigi cogunlugu ile gorusur, pesinden Kureysliler'in dusuncesini sorar, son olarak da sahabilerin goruslerini alirdi. Boylece en isabetli fikir ortaya cikar ve uygulamaya konulurdu. Hz. Omer, muslumanlarin yaptigi Islerde bir hata gordukleri zaman kendisini uyarmalarini isterdi. Baska dinlere mensup olup, zimmî statusunde bulunan kimselerle alÂkali Islerde de onlarin goruslerine bas vurur ve meseleyi onlarla istisare ederdi. Bu durum Hz. Omer'in adÂlet anlayisinin ne kadar kapsamli oldugunu ortaya koymaktadir.

Hz. Omer idarede gorevlendirdigi memurlarina karsi oldukca sert davranir, onlarin bir haksizlikta bulunmalarina asla goz yummazdi. Halka karsi ise son derece sefkatle yaklasir, onlarin varsa gizledikleri problemlerini ogrenip cozumlemek icin gece-gunduz ugrasip dururdu. O bu hassasiyetini: "Firat kiyisinda bir deve helak olsa, Allah bunu Omer'den sorar diye korkarim" sozu ile ortaya koymaktadir. Hz. Omer, merkezden uzak bolgelerde halkin durumunu yakindan gormek icin seyahatler yapma yoluna gitmisti. O, insanlarin cesitli dertlerini uzak diyarlarda olmalari sebebiyle kendisine ulastiramadiklarindan endise ediyordu. Bazi bolgeleri dolasmasina ragmen baska yerlere gitmeyi tasarladigi halde omru o sehirlere ulasmasina yetmemisti. IslÂm tarihinde adÂletin timsali olarak yerini alan Hz. Omer (r.a) hakkinda rivayet edilen su olay onun bu sifatla butunlesmis oldugunun en acik delilidir.

Bir defasinda Eslem'le birlikte Harra taraflarinda (Medine'nin dis bolgesi) dolasirlarken isik yanan bir yer gordu ve Eslem'e; "surada, gecenin ve sogugun caresizligine ugramis biri var. Haydi onlarin yanina gidelim" dedi. Oraya gittiklerinde bir kadini iki cocuguyla uzerinde tencere bulunan bir atesin etrafinda otururken gorduler. Hz. Omer, onlara; "Isikli aileye selÂm olsun" dedi. Kadin selÂmi aldiktan sonra yanlarina yaklasmak icin izin alan Hz. Omer ona yanindaki cocuklarin neden agladiklarini sordu. Kadin, karinlarinin ac oldugunu soyleyince, Hz. Omer merakla tencerede ne pisirdigini sordu. Kadin, tencerede su bulundugunu, cocuklari yemek pisiyor diye avuttugunu soyledi ve; "Allah bunu Omer'den elbette soracaktir" diye ekledi. Hz. Omer, ona; "Omer bu durumu nereden bilsin ki?" diye sordugunda kadin; "Madem bilemeyecekti ve unutacakti neden halife oldu" karsiligini verdi. Hz. Omer bu cevap karsisinda irkilerek Eslem'le birlikte dogruca erzak deposuna gitti. Doldurduklari yiyecek cuvalini Eslem tasimak istedi. Ancak Hz. Omer (r.a); "Kiyamet gununde benim yukume ortak olacak degilsin. Onun icin birak da yukumu kendim tasiyayim" diyerek buna izin vermedi; cuvali omuzuna aldi ve kadinin bulundugu yere goturdu. Orada bizzat yemegi Hz. Omer (r.a) hazirlayip pisirdi ve onlari doyurdu. Eslem; "O, atese uflerken sakaklari arasindan cikan dumanlari seyrediyordum" demektedir. Hz. Omer oradan ayrilirken kadin; "Siz bu ise Omer'den daha layiksiniz" dedi. Hz. Omer; "Omer'e dua et. Bir gun onu ziyarete gidersen beni orada bulursun" dedi.

Bu onun insanlara yardim etmede ve magduriyetlerini gidermede gosterdigi hassasiyetin orneklerinden sadece bir tanesidir.

Kaynak: SÂmil Islam ansiklopedisi