Kur’Ân-ı Kerîm’de Yedi Harf hakkında bilgi


Bircok hadiste Kur’Ân-ı Kerîm’in “yedi harf uzerine” indirildiği zikredilmiştir
(BuhÂrî, “FezÂ’ilu’l-Kur’Ân”, 5).
Bu “yedi harf”ten maksadın ne olduğu uzerinde değişik acıklamalar vardır. Bunlar
icinde bize gore gerceğe uygun olanı şu ikisidir:
* Yedi harften maksat yedi Arap kabilesinin lehceleridir.
Yedi harf aynı mÂnaya gelen kelimelerin birbirinin yerine kullanılmasıdır.
Bilindiği uzere Kur’Ân, Arapca’nın Kureyş lehcesine uygun olarak vahyedilmiştir.
Allah Kur’Ân’la yeni karşılaşan ve Kureyş lehcesinden farklı lehceleri bulunan Arap
kabilelerine kolaylık olsun diye bazı kelimeleri, aynı mÂnada olup onların kullandıkları
kelimelerle de ifade buyurmuş yani bu kelimeleri de vahyetmiştir. Bu kelimelerin de sayısı
yediyi gecmemiştir; yani bir mÂna karşılığında en cok yedi farklı kelime kullanılmıştır.
Bu konuda zikredilen hadislerle yapılan acıklamalardan ortaya cıkan sonuc şudur:
Kur’Ân’a muhatap olan Arap kabileleri, ortak bir dil (Arapca) konuşmakla beraber
aralarında lehce farkları vardı ve farklı kabileler, bazı kavramlar ve nesneler (maddî
varlıklar) icin farklı kelimeler kullanırlardı. Hz. Peygamber Kureyş kabilesindendi ve bu
kabilenin dili en gelişmiş Arap lehcesiydi. Kur’Ân-ı Kerîm bu lehcede gelmiş olmakla
beraber –butun Kur’Ân’ın değil– bazı kelimelerin farklı lehce ve şekillerde okunmasına
başlangıcta Allah tarafından izin verilmiş, hangi kelimelerin kullanılacağı da Resûlullah’a
bildirilmiştir (yedi harf uzere inmesinin mÂnası budur). Kur’Ân ve İslÂm zihin ve gonullere
yerleştikten sonra Kureyş lehcesi yaygınlaştığı icin artık bu ruhsata gerek kalmadığı, ote
yandan –az da olsa– farklı kelimenin, ummetin birliğine golge duşureceği yonundeki
12
işaretler goz onune alınarak, Hz. Osman zamanında ana nushadan kopya edilen nushalar
Kureyş lehcesine gore yazılmıştır (BuhÂrî, “FezÂ’ilu’l- Kur’Ân”, 3, 5).
Yukarıda acıklanan yedi harf meselesinin yanı sıra Arapca gramer ozelliklerine ve
tecvid (guzel okuma) kurallarına, bu konulardaki farklı anlayış ve uygulamalara dayanan
kıraat farklılıkları İslÂm Âlimlerince ilk asırdan itibaren dikkatli bir incelemeye tÂbi
tutulmuş, o donemdeki yazının okuma acısından pek cok seceneğe acık bulunması gerceği
goz onune alınarak sahih okuyuşların sahih olmayanlardan ayırt edilmesine ozel bir onem
atfedilmiştir.
Bu konu kıraat ilmi diye bilinen disiplin icinde etraflı bir şekilde ele alınmış olup
Hz. Peygamber’e dayandığı kabul edilen “vucûhu’l-kırÂe” (okuma şekilleri) icin şoyle bir
tasnif yapılmıştır: KırÂat-i seb‘a (genel kabule gore mutevÂtir rivayete dayalı yedi okuma
şekli), kırÂat-i aşere (coğunluğa gore mutevÂtir, bazı Âlimlere gore meşhur rivayete dayalı
uc okuma şeklinin daha yedi okuma şekline eklenmesiyle elde edilen on okuma şekli),
takrîb ise kırÂat-i aşere imamlarının rÂvileri ile o rÂvilerin rÂvileri arasındaki kucuk
ihtilafları (bunları oğrenip okumayı) ifade etmektedir. Bu on kırÂate eklenen dort kırÂat
daha vardır ki bunların şÃ‚z olduğu (muteber olan kırÂat şartlarını taşımadığı) hususunda
ittifak edilmiştir.
Gerek yedi harfin gerekse yukarıda işaret edilen değişik kıraatlerin şu iki onemli
ozelliği gozden kacırılmamalıdır:
*Bunların tamamında okuyuş şeklinin Hz. Peygamber’e dayanması esas alınmıştır.
*İslÂm inancı, ibadeti, ahlÂkı ve değişik alanlara dair duzenlemeleri hususunda bu
farklı okuyuşların değiştirici bir etkisi ve sonucu yoktur (bilgi icin bk. İbn Atıyye, I, 43-48; Ahmed
* Muhammed ed-DimyÂtî, İthÂfu-fudalÂi’l-beşer fi’l- kırÂÂti’l-erba’a aşer, Mısır, 1359, s. 5; Prof. Dr. İsmail
Karacam, KurÂn-ı Kerim’in Nuzulu ve KırÂÂti, İstanbul, 1981, s. 249; Abdulhamit Birışık, “Kıraat”, DİA,
XXV, 426-433).