Osmanlı Devletinin Yıkılış Donemi

Sadrazam Mahmut Sevket Pasa'nin oldurulmesi ile (21 Haziran 1913) Ittihat ve Terakki Firkasi hukumetin idaresini tamamen ellerine gecirmisti. Enver Talat ve Cemal Pasalar Osmanli Devleti'nin ic ve dis politikasini belirlemede en etkili nazirlardi. Balkan savaslarindan sonra ordu ve donanmayi guclendirmek isteyen hukumet Avrupa devletlerinden muhendisler ve askerî uzmanlar getirtmekteydi. Osmanli Devleti dis siyasetini de dengeleri gozeterek yeniden belirlemek ihtiyacini hissetmekteydi. Emperyalist devletler nufuz alanlarini korumak veya genisletmek maksadiyla siyasî askeriî ve iktisadî acidan ittifaklar olusturmaktaydi. Ingiltere ve Fransa'ya nazaran somurgecilige gec baslayan Almanya Afrika Avrupa ve Orta Dogu'da nufuz sahasini genisletmek istiyor ve Osmanli Devleti'ne bu maksatla yakin durmayi yegliyordu . Avusturya-Macaristan Imparatorlugu da Balkanlarda Panislavizmi gerceklestirmeye calisan Rusya'ya karsi Almanlarla is birligi icindeydi. Ingiltere ve Fransa tarafindan pay edilmis Kuzey Afrika'da gozu olan Italya da bu ittifaka yakindi. Dolayisiyla Almanya onderligindeki Uclu Ittifak'in (Almanya Avusturya-Macaristan ve Italya) dogal rakibi Ingiltere'nin onculugundeki Fransa ve Rusya'dan olusan Uclu Itilaf (Anlasma) devletleri idi. Avusturya-Macaristan Veliahti Ferdinand'in Sirbistan ziyareti esnasinda bir Sirp tarafindan oldurulmesi (28 Haziran 1914) bu iki cepheyi sicak savasa sokmaya yetti.

Daha sonra Romanya Japonya ve ABD Itilaf Devletleri Bulgaristan ve Osmanli Devleti ise Ittifak devletleri safinda bu savasa girdiler.

Osmanli Devleti savastan once Ingiltere ve Fransa'ya yakin bir politika izlemek istedi. Ancak hem hukumet ve halk icerisindeki tepkiler hem de Itilaf Devletleri'nin buna sicak bakmamasi Osmanlilari Almanya'ya yanastirmaktaydi. Ozellikle Enver ve Talat Pasalar Osmanli Devleti'nin yeniden silkinmesi ve kaybettikleri topraklari kazanabilmesi icin Almanya'nin yaninda yer almayi uygun buluyorlardi. Hukumet baslangicta tarafsiz kalmayi tercih etmisti. Almanlarin II.Abdulhamit devrinden itibaren Osmanli Devleti'nin yenilesme cabalarina katkida bulunmasi ve bu maksatla gonderdikleri askerî ve sivil uzmanlarin varligi Itilaf Devletleri'nin Osmanli Devleti'nin tarafsiz kalamayacagi suphesini artiriyordu. Bu tutum dolayisiyla Almanya yanlilarinin tezini kuvvetlendirmekteydi. Enver ve Talat Pasa'nin onculuk ettigi bu grup Almanlarin yaninda savasa girmekle Kafkaslar Balkanlar ve Ege'de kaybedilen topraklarin geri alinabilecegi ve Osmanli Devleti'ni nefes alamaz hale getiren kapitulasyonlar ve duyun-i umumîden kurtulunabilecegini one surmekteydiler. Nitekim Almanya'ya ait Goben ve Breslav zirhlilarinin Turk bayragi cekilerek Rus limanlarini bombalamasi Osmanli Devleti'nin Almanya safinda savasa girmesine vesile olacaktir (1 Kasim 1914).

Osmanli Devleti I.Dunya Savasi'nda tam yedi cephede mucadele etti; Kafkasya Kanal Hicaz ve Yemen Irak Suriye ve Filistin Galicya ve Canakkale. Butun cephelerde Osmanli askerleri buyuk bir kahramanlik ornegi gosterdiler. Ancak yedi cephede birden savasi surdurmek zor sartlar icerisinde bulunan Osmanli Devleti icin cok guctu. Enver Pasa'nin kumanda ettigi Kafkas Cephesi'nde Osmanlilar buyuk zayiat verdiler. Dogu Anadolu ve Trabzon dustu. Kanal (Suveys) cephesinde ise Cemal Pasa Fransiz ve Ingilizlere basariyla direndi. Hicaz ve Yemen'deki Osmanli birlikleri destek gormemelerine ragmen kutsal yerleri korumak ugruna harbin sonuna kadar Serif Huseyin ve Ingilizlere karsi koydular. Basra'ya cikan Ingilizler Kuttu'l-Amare'de buyuk bir bozguna ugradilar. Komutanlari General Townshend esir edildi (29 Nisan 1916) Ancak 1918'de yeni birliklerle saldiran Ingilizler ihanet eden Arap kabilelerinin de yardimiyla Basra'da oldugu gibi Suriye'de de saldirilarini artirdilar. M.Kemal Halep'te bir savunma hatti olusturdu. Galicya Makedonya ve Romanya'da Osmanli birlikleri Avusturya ve Bulgaristan'a yardimci olmak icin buyuk bir ozveriyle savastilar. Turkler en buyuk direnmeyi Canakkale'de gosterdiler. Itilaf Devletleri 19 Subat 1915'den itibaren muazzam bir donanma ve yuz binlerce askerle saldiriya gectiler. 18 Mart'ta Itilaf donanmasina ait pek cok gemi batirildi. Ardindan Gelibolu Yarimadasi'ndaki Settu'l-Bahir ve Ariburnu'na asker cikararak karadan da saldiriya gectiler. Anzak ve Hint birliklerinin de katildigi kara savaslari tam bir olum kalim savasi oldu. M.Kemal'in de buyuk bir askerî deha olarak ortaya ciktigi bu savunma karsisinda Itilaf Devletleri geri cekilmek zorunda kaldi.

Butun dunyaya ogretilen "Canakkale Gecilmez" sozu 250 bin Turk evladinin sehit kaniyla yazilan bir buyuk destan oldu. Itilaf Devletlerinin Canakkale bozgunu Rusya'nin yardim alma umitlerini suya dusurmus ve bunun neticesinde gerceklesen Bolsevik Ihtilali Carlik Rusyasi'nin sonu olmustur. Rusya'nin savastan cekilmesi uzerine 7 Aralik 1917'de imzalanan anlasmayla Dogu cephesinde Turk-Rus Savasi sona ermistir.

Osmanli Devleti I.Dunya Savasi'nda yedi duvele karsi muhtesem bir mucadele sergilemistir. Ancak 29 Eylul 1918'de Bulgaristan'in teslim olmasi Osmanlilar ile Almanya arasindaki irtibatin kesilmesine yol acmistir. Muttefiklerinin savastan yenik ayrilmasiyla birlikte Osmanlilar da ateskes anlasmasini imzalamak durumunda kalmislardir. Ittihat ve Terakki Firkasi'nin hukumetten cekilmesinin ardindan kurulan Ahmet Izzet Pasa baskanligindaki hukumet Bahriye Naziri Rauf Bey baskanligindaki bir heyeti Limni'nin Mondros limanina gondermis ve Mondros Ateskes Anlasmasi'nin imzalanmasiyla (30 Ekim 1918) Osmanlilar resmen savastan cekilmislerdir. Ateskes anlasmasiyla Itilaf Devletleri Osmanli ulkesini isgal etme hakkini elde etmislerdir. Bu durum Osmanli Devleti'nin fiilen paylasilmasi demekti.

Nitekim Ingiliz Fransiz Italyan birlikleri bu anlasmaya dayanarak Anadolu'da isgallere baslamislar Asirlarca Osmanlinin hakimiyetinde yasayan Yunanlilar da agabeylerinin musaadesiyle Izmir'e asker cikarmislardir (15 Mayis 1919). Isgallere karsi Anadolu Turk'unde buyuk bir infial yaratmis ve 19 Mayis 1919'da Mustafa Kemal Pasa'nin Samsun'a cikmasiyla dusmana karsi "Milli Mucadele" baslamistir. Itilaf Devletlerinin Sevr Anlasmasi'ni Istanbul hukumetine imzalatmasi (10 Agustos 1920) Milli Mucadele'nin guclenmesinden endise eden dusmanlarin bir an once Turk millî varligini ortadan kaldirmayi amaclamalarindan baska bir sey degildi. Fakat bu anlasma hukumleri hicbir zaman uygulanamadi. Ankara'da acilan Milli Meclis'in iradesi Mustafa Kemal ve arkadaslarinin buyuk ve onurlu mucadelesi bu oyunlari bozdu. Istiklal Harbi'ni kazanilmasiyla Turkiye Cumhuriyeti Devleti kurulmus oldu. Yeni Turk devleti "Millî Hakimiyet" ilkesinin tabii bir neticesi olarak 1 Kasim 1922'de saltanati kaldirdi. Dolayisiyla bu tarih 622 yil devam eden Osmanli Devleti'nin de resmen sonu oluyordu.