İbrahim Aleyhisselam
Hz İbrahim
Hz İbrahim Hayatı



KurĂ‚n-ı kerîmde ismi bildirilen peygamberlerden, ululazm adı verilen altı peygamberden biri olup, KeldĂ‚nî kavmine gonderilmiştir. Peygamber efendimiz Muhammed aleyhisselamdan sonra peygamberlerin ve insanların en ustunudur. Allahu teĂ‚lĂ‚ ona Halîlim (dostum) buyurduğu icin Halîlullah veya HalîlurrahmĂ‚n olarak bilinir. Babası mumin olan TĂ‚rûh olup, annesi Emiledir. İbrahim aleyhisselam, Peygamber efendimizin dedelerindendir. Cunku, ilk oğlu İsmail aleyhisselam Arapların, ikinci oğlu İshak aleyhisselam da İsrailoğullarının ceddi yĂ‚ni dedesidir. KeldĂ‚nî memleketi olan BĂ‚bilin doğu tarafında ve Dicle ile Fırat nehirleri arasındaki bolgede doğdu. Yuz yetmiş beş yaşındayken Kuduste vefat etti.

İbrahim aleyhisselama annesi Emîle veya ÛşĂ‚ hĂ‚mileyken, babası TĂ‚rûh vefat etti. Annesi, amcası olan Âzer ile evlendi. Âzer uvey babası ve amcası olup, putperestti. Gecimini put yapıp satarak temin ederdi.

Tefsir Ă‚limleri, EnĂ‚m sûresinin Âzerin ismi gecen 14. Ă‚yetini tefsir ederken, Âzerin hazret-i İbrahimin amcası ve uvey babası olduğunu acıkca belirtmişlerdir. ZîrĂ‚, Peygamberimizin baba ve dedeleri Âdem aleyhisselamdan beri hep mumindi. KurĂ‚n-ı kerîmde meĂ‚len; “Sen, yĂ‚ni senin nûrun, hep secde edenlerden dolaştırılıp, sana ulaşmıştır. (ŞuarĂ‚ sûresi: 219) buyrulmaktadır. Ehl-i sunnet Ă‚limleri bu Ă‚yet-i kerîmeyi tefsir ederken, Peygamberimizin butun ana ve babalarının, mumin olduğunu anlamışlardır. Abdullah ibni AbbĂ‚sın bildirdiği hadîs-i şerîfte de: “Benim dedelerimin hicbiri zinĂ‚ yapmadı. Allahu teĂ‚lĂ‚, beni temiz babalardan, temiz analardan getirdi. Dedelerimin iki oğlu olsaydı, ben bunların en hayırlısında, en iyisinde bulunurdum. buyuruldu.

Âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîflerden anlaşıldığı ve binlerce İslĂ‚m kitĂ‚bında yazıldığı uzere Peygamber efendimizin anaları ve babaları arasında bulunmakla şereflenen bahtiyarların hepsi, zamanlarının ve memleketlerinin en asîl, en şerefli, en guzel ve en temiz kimseleriydi. Hepsi de aziz ve muhteremdiler. İbrahim aleyhisselamın babası, TĂ‚rûh da boylece mumin, yĂ‚ni inanmıştı. Kotu ahlĂ‚ktan, Ă‚dî ve cirkin sıfatlardan uzaktı.

Nûh aleyhisselamdan cok sonra BĂ‚bilde hukum suren, yıldızlara ve putlara tapan KeldĂ‚nî kavminin o devirdeki kralı olan Nemrûd, insanları kendine ve putlara taptırıyordu. Bir gece gorduğu ruyĂ‚yı, muneccimler; “Doğacak bir erkek cocuğun yeni bir din getireceği ve onun saltanatını yıkacağı. şeklinde tĂ‚bir edince, Nemrûd yeni doğan erkek cocukların oldurulmelerini ve hĂ‚mile kadınların hapsedilmelerini emretti. O sırada hazret-i İbrahime hĂ‚mile olan annesi, amcası Âzerle evliydi. Gorunuşte hĂ‚mileliği belli olmadığı icin fark edemediler, kocasına da; “Cocuk doğunca oğlan olursa, kendi elinle Nemrûda teslim eder mukĂ‚fĂ‚t alırsın. dedi. Annesi zamĂ‚nı gelince de şehir dışında bir mağarada doğum yaptı ve Âzere cocuğun doğup olduğunu soyledi. Oğlunu mağarada gizledi ve orada buyuttu. Yanına gittiğinde onu parmağını emerken bulur ve doymuş gorurdu. Parmaklarından sut ve bal gelirdi. Allahu teĂ‚lĂ‚ CebrĂ‚il aleyhisselamı gondererek bu gıdĂ‚ları Cennetten parmaklarına akıtırdı.

İbrahim aleyhisselam buyuyup, mağaradan cıkınca, guneşe, aya, yıldızlara ve kĂ‚inĂ‚ta bakarak bunları yaratan eşi ve benzeri olmayan bir yaratıcının olduğunu anladı. KeldĂ‚nî kavmine gelerek, taptıkları yıldızların ve putların ilĂ‚h olmadığını, anlayabilecekleri acık delillerle anlattı. BĂ‚bil halkı cocuk yaşta olan ve putlarına karşı cıkan hazret-i İbrahimi uvey babası Âzere şikĂ‚yet ettiler. Âzer, İbrahim aleyhisselamı azarlayarak bu işten vazgecmesini istediyse de İbrahim aleyhisselam onun sozlerine hic aldırmayıp; “Benden delil isteyin gostereyim. Bana hidĂ‚yet veren, doğru yolu gosteren Allahu teĂ‚lĂ‚ beni sizden ayırdı. Sizin icinde bulunduğunuz sapıklığa duşurmedi. Sizi ve putlarınızı sevmiyorum. dedi. Putlara tapmanın mĂ‚nĂ‚sız olduğunu Âzere de soyledi. Âzer hiddetlenip İbrahim aleyhisselamın yanından uzaklaşmasını istedi.

Genc yaştayken KeldĂ‚nî kavmine peygamber olarak gonderilen ve kendisine on sayfa (forma) kitap verilen İbrahim aleyhisselam, Allahu teĂ‚lĂ‚nın emriyle buyuk-kucuk herkesi Allahu teĂ‚lĂ‚ya îmĂ‚n etmeye cağırdı. İnsanlara topluca ve acık bir tebliğde bulunmayı, putların mĂ‚nĂ‚sız ve Ă‚cizliğini, onlara tapmanın sapıklık olduğunu gĂ‚yet acık bir şekilde gostermek istedi. O zaman KeldĂ‚nî kavmi, bir gun bayram yapmak uzere bir yere toplandı. Onlar gittiği zaman İbrahim aleyhisselamın uvey babası ve puthĂ‚nenin bekcisi olan Âzer onu da bayram yerine gitmeye zorladı. İbrahim aleyhisselam hasta olduğunu soyleyerek gitmedi. İnsanlar bayram yerinde toplandıkları zaman, yetmiş kadar putun bulunduğu puthĂ‚neye girdi. Getirdiği bir balta ile butun putları kırıp, parca parca etti. SĂ‚dece en iri putu kırmadı ve baltayı bunun boynuna asarak, oradan uzaklaştı.

KeldĂ‚nî kavmi bayramdan donunce, puthĂ‚neye girip, putların kırılıp parca parca edildiğini gorup, şaşırdılar. Bunu kim yaptı, diye bağrışmaya başladılar. Bu işi, İbrahim yapmıştır, diyerek onu yakalayıp halkın onunde sorguladılar. “Ey İbrahim! Putlarımızı sen mi kırdın? deyince, İbrahim aleyhisselam, bu işi olsa olsa; “Ben varken bu kucuk putlara nicin tapıyorlar! diyen şu iri put yapmıştır, demiştir. “Siz ona sorunuz. deyince, putperestler; “Putlar konuşmaz ki, sen bize ona sor diyorsun! dediler. Bunun uzerineİbrahim aleyhisselam; “O hĂ‚lde daha kendilerini kırılmaktan kurtaramayan, size hicbir faydası olmayan bu putlara ilĂ‚h diyerek nicin tapıyorsunuz? HĂ‚lĂ‚ akıllanmayacak mısınız? Size ve bu taptığınız putlara yazıklar olsun! dedi. Putlarınıİbrahim aleyhisselamın kırdığını anlayan KeldĂ‚nî kavmi, onu hapsettiler. Durumu da ilĂ‚hlık iddiĂ‚sında bulunan kralları Nemrûda bildirdiler.

Nemrûd, İbrahim aleyhisselamı yanına getirmelerini emretti. İbrahim aleyhisselam NemrûduAllahu teĂ‚lĂ‚ya îmĂ‚n etmeye dĂ‚vet etti. Nemrûd, bunu reddettiği gibi, İbrahim aleyhisselamın kendisine secde etmesini istedi. Secde etmeyince, hapsettirdi ve ateşte yakılmasını emretti. Gunlerce yığılan odunlar ateşlendi. Şiddetinden yanına yaklaşamadıkları ateşe hazret-i İbrahimi mancınıkla attılar. Ateşe atılırken; “Hasbiyallah ve nimel vekil, yĂ‚ni“Bana Allahım yetişir. O ne iyi vekildir, yardımcıdır. dedi. Ateşe duşerken CebrĂ‚il aleyhisselam gelip; “Bir dileğin var mı? diye sorunca; “Var, fakat sana değil, Rabbim beni goruyor, biliyor. dedi. Onun bu hĂ‚li KurĂ‚n-ı kerîmde ovuluyor ve; “Sozunun eri olan İbrahim. buyruluyor.

Allahu teĂ‚lĂ‚, KurĂ‚n-ı kerîmde meĂ‚len ateşe; “Ey ateş! İbrahime karşı serin ve selĂ‚mette ol! (EnbiyĂ‚ sûresi: 69) diye emretti. Ateşin ici yemyeşil bir bahce kesildi. CebrĂ‚il aleyhisselam da kendisine arkadaş oldu. Cennetten gomlek ve yaygı getirdi ve onu Cennet nîmetleri ile doyurdu. Ateşte yedi gun kaldığı rivĂ‚yet edilir. Ateş sonunce mucizeyi gozleriyle gorenlerden kardeşi Haran, amcasının kızı ve sonra hanımı olan hazret-i SĂ‚re ve bĂ‚zı kimseler îmĂ‚n ettiler. İbrahim aleyhisselam ateşten kurtulduktan sonra KeldĂ‚nî kavmini bir muddet daha îmĂ‚na dĂ‚vet etti. Fakat zĂ‚lim Nemrûd ve putperest ahĂ‚li kufurlerinden vazgecmediler. Allahu teĂ‚lĂ‚, Nemrûd ve kavmine sivrisinekleri musallat etti. Sinekler onların kanlarını emdiler ve kuru kemik hĂ‚line getirdiler. Sineklerden birisi de Nemrûdun burnundan girip beynine yerleşti. Uzun zaman azap ve ızdırap verdi. HattĂ‚ başını tokmakla doğdure doğdure oldu. Allahu teĂ‚lĂ‚, tanrılık iddiĂ‚ eden Nemrûdu en Ă‚ciz mahlûklarından birisi olan sivrisinekle cezĂ‚landırdı.

İbrahim aleyhisselam Allahu teĂ‚lĂ‚nın emriyle BĂ‚bilden HarrĂ‚na (Urfanın guneyinde bir yer) hicret etti. Bu yolculukta kardeşinin oğlu Lut aleyhisselam, hanımı SĂ‚re Hatun ve diğer inananlar da bulundular. HarrĂ‚nda bir muddet kaldıktan sonra,Şama, oradan da Mısıra gitmek uzere yola cıktı. Bu yolculuk esnĂ‚sında kardeşinin oğlu Lut aleyhisselamın Sedum bolgesi ahĂ‚lisine peygamber olarak vazîfelendirildiği bildirildi. Lut aleyhisselamın Seduma hareketinden sonra, Mısıra giden İbrahim aleyhisselam rivĂ‚yete gore bu sırada otuz sekiz yaşındaydı.

Mısıra gittiği sırada Sinan bin Ulvan adlı zĂ‚lim bir Firavun vardı. İbrahim aleyhisselam ve hanımı hazret-i SĂ‚renin Mısıra geldiğini haber alan Firavun, zorbalık yaparak SĂ‚reyi almak istedi. Bu zĂ‚lim hukumdĂ‚r hazret-i SĂ‚reyi sarayına cağırttı. Ona musallat olmak isteyince nefesi kesilip elleri ve ayakları tutmaz hĂ‚le geldi. Bu hĂ‚line pişman olup, musallat olmaktan vaz gecti. Hazret-i SĂ‚reden, onun duştuğu fecî hĂ‚lden kurtulması icin dua etmesini istedi. Hazret-i SĂ‚re, hukumdĂ‚rı bu kadın oldurdu, diye suclanmasından korktuğu icin, dua etti.Tekrar eski hĂ‚line donen Firavun, Hacer adında bir cĂ‚riyeyi hazret-i SĂ‚reye hediye etti. Bu hĂ‚diseden sonra İbrahim aleyhisselam hanımı SĂ‚re ve hediye edilen Hacer HĂ‚tunla birlikte Mısırdan ayrılıp, Filistine gitti.

Filistin topraklarındaki ıssız ve kupkuru bir yer olan Sebûya yerleşti. Bir muddet burada kaldı. Zamanla cok mala kavuştu. Yarım milyonu sığır olmak uzere, davarları ovaları ve vĂ‚dileri doldurdu. Cok zengin oldu. Sebû denilen yere sonradan gelip yerleşen insanların İbrahim aleyhisselamı incitmeleri uzerine oradan ayrılıp, Şam tarafında Kıst adlı yere goctu. Cok comerd olan İbrahim aleyhisselam insanlara cok ikrĂ‚mlarda bulunurdu.

İbrahim aleyhisselam, cocuğu olmadığı icin hanımı hazret-i SĂ‚renin isteği ve izniyle hazret-i Hacerle evlendi. Bu evlilikten İsmail aleyhisselam doğdu. Muhammed aleyhisselamın nûru hazret-i Hacer vĂ‚sıtasıyla İsmail aleyhisselama intikĂ‚l ettiği icin, hazret-iSĂ‚renin kalbinde hazret-i Hacere karşı gayret hĂ‚sıl oldu. İbrahim aleyhisselam, hazret-i SĂ‚reyi uzmemek icin Allahu teĂ‚lĂ‚nın emriyle hazret-i Hacer ve oğlu İsmaili (aleyhisselam) yanına alarak, o zamanlar ıssız ve susuz bir yer olan Mekkeye goturdu. Onları oraya bırakıp, Şam diyĂ‚rına geri dondu. Hacer annemiz ve oğlu İsmail aleyhisselam oradayken, mubĂ‚rek Zemzem suyu yerden fışkırarak cıktı.

İbrahim aleyhisselam, daha once bir oğlum olursa, Allah yoluna kurban edeceğim, diye adakta bulunmuştu. İbrahim aleyhisselam, hazret-i Hacer ve oğlu İsmail aleyhisselamı ziyĂ‚ret icin Mekkeye geldiği sırada, uc gun ust uste gorduğu bir ruyĂ‚ uzerine İsmail aleyhisselamı kurban etmek istedi. Tam kurban etmek uzereyken, Allahu teĂ‚lĂ‚ İbrahim aleyhisselama ruyĂ‚sına sadĂ‚kat (bağlılık) gosterdiğini bildirerek kurbanlık bir koc ihsĂ‚n etti. Boylece İsmail aleyhisselam, kurban edilmekten kurtuldu. Allahu teĂ‚lĂ‚, İbrahim aleyhisselama ihtiyar yaşında hazret-i SĂ‚reden İshak isimli oğlunu ihsĂ‚n etti. İbrahim aleyhisselam birkac defĂ‚ hazret-i Haceri ve oğlu İsmail aleyhisselamı ziyĂ‚ret etti. Bir defĂ‚sında oğlu İsmail ile birlikte Beytullahı (KĂ‚be-i muazzamayı) inşĂ‚ etti. Cennet yĂ‚kutlarından olan Hacer-ul-Esved adlı siyĂ‚h taşı CebrĂ‚il aleyhisselamın bildirmesiyle alarak, KĂ‚be-i muazzamanın duvarına yerleştirdi. KĂ‚be duvarını orerken, şimdi MakĂ‚m-ı İbrahim denilen taşın uzerine bastı. KĂ‚beyi yapıp bitirince, Allahu teĂ‚lĂ‚nın CebrĂ‚il aleyhisselam aracılığıyla bildirdiği gibi, İsmail aleyhisselam ve Mekkede yerleşmiş olan Curhumlulerle birlikte hac ibĂ‚detini yaptı.

İsmail aleyhisselamla haccın rukunlerini yerine getirdikten sonra, oğluna KĂ‚beye bakması ve onu koruması icin tenbihde bulundu. Şama gitmek istedi. Gitmeden once Arafata cıkıp, İsmail aleyhisselamın evlĂ‚dına dua etti ve Şama dondu. Ertesi sene hac mevsiminde hanımı hazret-i SĂ‚re ve oğlu İshak aleyhisselamı da alarak Mekkeye geldi. Hac ibĂ‚detini yaptıktan sonra, birlikte Şama donduler.

İbrahim aleyhisselam, vefat etmeden once oğlu hazret-i İsmaile şu vasiyette bulundu: “Ey oğlum! Alnında parlayan bu nûr, son peygamber Muhammed aleyhisselamın nûrudur. Butun baba ve dedelerimizin vasiyeti, bu nûru iyi muhĂ‚faza edip, ehline teslim etmektir. Bu mubĂ‚rek nûru iyi muhĂ‚faza et. NikĂ‚hlı, afîf ve temiz kadınlara teslim eyle. EvlĂ‚dına da boyle vasiyette bulun. dedi. Yuz yetmiş beş yaşında hazret-i Hacer ve hazret-i SĂ‚reden sonra Kuduste vefat etti. Kudus civĂ‚rında Habrun kasabasında bir mağaraya defnedildi. Bu kasaba, İbrahim aleyhisselamın Halîl (Allahu teĂ‚lĂ‚nın dostu) ismine izĂ‚feten HalîlurrahmĂ‚n ismiyle meşhurdur. Hazret-i Lut, hazret-i İshak ve hazret-i Yakub ile pekcok peygamberin bu beldede bulunduğu rivĂ‚yet edilir. Musluman hukumdĂ‚rlar oradaki mescitleri ve turbeleri kendi devirlerinde tĂ‚mir ettirmişlerdir. HalîlurrahmĂ‚ndaki mescit ve turbeleri ise son olarak Osmanlı SultĂ‚nı İkinci Abdulhamîd Han tĂ‚mir ettirmiştir.

İbrahim aleyhisselam ululazm peygamberlerin ikincisi olup, Peygamber efendimiz Muhammed aleyhisselamdan sonra butun peygamberlerden ve resûllerden ustundur. İbrahim aleyhisselamdan sonra gelen butun peygamberler onun neslindendir.

Allahu teĂ‚lĂ‚ hazret-i İbrahimi ilĂ‚hî sırlara vĂ‚kıf kıldı ve onu, ateşe atıldığında nefsiyle, oğlu hazret-i İsmailiAllah icin kurbĂ‚n etmesini bildirip evlĂ‚dı ile malı ile imtihĂ‚n etti. Malı ile imtihĂ‚n edilmesi şoyle olmuştur: O kadar zengindi ki, sĂ‚dece sığırları yarım milyon olup, davarları, ovaları ve vĂ‚dileri dolduruyordu. CebrĂ‚il aleyhisselam insan sûretinde gelip; “YĂ‚ İbrĂ‚hîm, bu suruler kimindir? deyince; “Allahındır fakat benim elimde emĂ‚nettir. Allahu teĂ‚lĂ‚yı tesbih et, ismini an, onu zikret, bu surulerin hepsi senin olsun. diyerek butun malını bağışladı. CebrĂ‚il aleyhisselam kendini tanıtınca, hazret-i İbrahim; “Ben Allah icin bağışladığımı geri alamam. diyerek butun malını satıp, Allah yoluna sarf etti.

Hazret-i İbrahim kendisine nĂ‚zil olan (indirilen) emir ve yasakları tamĂ‚men halka bildirdi. Allahtan başka şeylere tapmanın bĂ‚tıl (gecersiz) olduğunu cok acık bir şekilde anlattı. Şirke (Allaha ortak koşma) yol acacak kapıların hepsini kapattı. Cocukluğundan olumune kadar hak din uzere olduğundan ve insanlara hak dîni bildirdiğinden dolayı, onun milletine işĂ‚ret icin KurĂ‚n-ı kerîmde “Hanîfen (hak din uzere bulunanlar) diye zikredilmiştir. Hazret-i İbrahimin husûsiyetleri KurĂ‚n-ı kerîm de Nahl sûresi 120, 121, 122. Ă‚yetlerde bildirilmektedir. MisĂ‚firperverliği ve comertliği dillerde dolaşırdı. MisĂ‚fir olmayınca yemek yemez, bir misĂ‚fir bulmak icin uzaklara giderdi. Bu vasfından dolayı ona Ebûd-Duyûf (misafirler babası) adı verilmişti. Kıblesi KĂ‚be idi. Namaza durduğu zaman kalbinin coşması, hışırtısı cok uzaklardan duyulurdu.

İbrahim Aleyhisselamın Mucizeleri
1. İbrahim aleyhisselamın mubĂ‚rek vucûduna ateş tesir etmedi. Nemrûd onu ateşe attığında Allahu teĂ‚lĂ‚; Ey ateş! İbrahim uzerine serin ve selĂ‚met ol! buyurunca ateş onu yakmadı.

2. Cansız olan, parca parca edilmiş ve parcaları ayrı ayrı yerlere konmuş olan kuşlar (dort kuş), İbrahim aleyhisselamın cağırması uzerine yeniden dirilmişlerdir.

3. İbrahim aleyhisselamın mucizesi ile taşlar komur gibi yanmıştır. RivĂ‚yete gore İbrahim aleyhisselam Şam tarafına hicret ettiğinde cayırlık, cimenlik bir yerde konaklamıştı. Orada yakacak hicbir şey bulamayan, buldukları az bir şeyle ihtiyaclarını karşılayamayan ahĂ‚li, durumlarınıİbrahim aleyhisselama anlattı. İbrahim aleyhisselam taşları toplattı ve komur gibi yaktı. Bu mucizeyi goren pekcok kimse îmĂ‚n etti.

4. BĂ‚zan yırtıcı ve yabĂ‚nî hayvanlar İbrahim aleyhisselamla berĂ‚ber giderler ve dile gelerek gĂ‚yet acık bir şekilde onunla konuşurlardı. Bir defĂ‚sında, hanımı hazret-i Hacer ve oğlu İsmaille goruşmek ve onları ziyĂ‚ret etmek icin Mekkeye gitmişti. Şama geri donuşunde bircok yabĂ‚nî hayvan, İbrahim aleyhisselam ile berĂ‚ber yuruyup, onunla acıkca konuştular.

5. İbrahim aleyhisselam duvarların ve dağların arkasını da gorurdu. Bu mucizesi Mısıra gittiğinde zevcesi hazret-i SĂ‚reye musallat olmak isteyen zamĂ‚nın kralı Firavun, hazret-i SĂ‚reyi sarayına alınca, İbrahim aleyhisselam dışardan iceriyi seyretmiştir. Sarayın duvarları ona cam gibi olmuş ve gozunden perde kaldırılmıştır. Boylece hazret-i SĂ‚reye el uzatmaya kalkışan Firavunun ellerinin kuruyup, ayaklarının tutmayarak yere yıkıldığına şĂ‚hid olmuştur.

6. İbrahim aleyhisselamın bastığı taşın uzerinden ağac bitip yeşermiştir. Bu istek dîne dĂ‚vet ettiği bir beldenin ahĂ‚lisinden gelmiş, duası uzerine mucizeyi gostermiştir.

7. İbrahim aleyhisselamın oturduğu yerden guzel kokular yayılırdı. Ayrılsa bile, senelerce guzel kokusu oradan cıkmazdı. Hazret-i İsmail de babasının evine gelip gittiğini, onun kokusundan anlamıştı.

İbrahim aleyhisselamın dîni: İbrahim aleyhisselamın dîni, Hanîf dînidir. Yanlış ve sapık olan şeye hic dalmadan doğruya yonelen mĂ‚nĂ‚sınadır. İbrahim aleyhisselam, KeldĂ‚nî kavminin taptığı putlara aslĂ‚ tapmayıp, onları aşağılayıp, Allahu teĂ‚lĂ‚ya ibĂ‚det ettiği icin, Hanîf denilmiştir. Ayrıca, kendisinde eğrilik bulunmayan dosdoğru olan din mĂ‚nĂ‚sında da Hanîf dîni denilmiştir. Peygamber efendimize peygamberlik bildirilmeden onceki Arablardan bircok kimse Hanîf dînine mensuptu.

İbrahim aleyhisselama bildirilen Hanîf dîninin esaslarından bĂ‚zıları şunlardır: Kimse kimsenin gunĂ‚hını yuklenmez. Kimse başkasının gunĂ‚hından sorumlu olmaz. İnsanlar Ă‚hirette ancak ihlĂ‚sla işlediği sĂ‚lih amellerinin ve niyetlerinin faydasını gorurler. Her insanın hayır ve şerden ibĂ‚ret olan ameli kıyĂ‚met gununde mizĂ‚nında gorulecektir. İnsana calışmasının karşılığı tam olarak verilecektir.