ALLAH'IN GUZEL İSİMLERİNİN ŞERHİ
1767 - El - Kuddûs: Ayıplardan temiz demektir.
es-SelÂm: SelÂm sahibi‚ yani herceşit ayıptan selÂmette‚her turlu Âfetten berî demektir.
el-Mu’min: Kullarına va’dinde sÂdık olan demektir. Tasdîk mÂnasına olan imandan gelir. Yahut‚ kıyamet gunu kullarına‚ azabına karşı garanti veren‚ guven veren demektir‚ bu mÂna emÂn’dan gelir.
el-Muheyyim: ŞÃ‚hid olan (gorup guzeten) demektir. Emîn mÂnasına geldiği de soylenmiştir. Aslı‚ mueymin’dir‚ ancak hemze‚ hÂ’ya kalbolmuştur. Keza er-Rakîb ve el-Hafiz mÂnÂsına geldiği de soylenmiştir.
el-Azîzu: Kahreden‚ galebe calan demektir. "İzzet"‚galebe calmak mÂnasına gelir.
el CebbÂr: MahlukÂtı mecbur eden; emir veya yasak her ne dilerse ona zorlayan demektir. Bu kelimenin‚ butun mahlukÂtının fevkinde yucedir mÂnasına geldiği de soylenmiştir.
el-Mutekebbir: MahlukÂta ait sıfatlardan yuce‚ uzak mÂnasına gelir. Ayrıca "MahlukÂtından buyukluk taslayarak kendisiyle azamet yarışına kalkanlara buyukluyunu gosteren ve onlara haddini bildiren mÂnasına geldiği de soylenmiştir.Keza şu mÂnaya geldiği de belirtilmiştir: "Mutekebbir" Allah’ın azametini ifÂde eden kibriy kelmesinden gelir‚ tezyîfî bir mÂna taşıyan kibir kelimesinden gelmez.
el-BÂrîu: MahlukÂtı‚ mevcut bir misÂle bakmaksızın‚ yoktan‚ orneksiz olarak yaratan mÂnasına gelir. Bu kelime‚ oncelikle hayvanlar icin kullanılır‚ diğer mahluklar icin pek kullanılmaz. Hayvanlar dışındaki mahlukÂt hakkında nÂdiren kullanılır.
el-Musavvir: MahlukÂtı farklı sûretlerde yaratan" demektir. Tsvîr lugat olarak hat ve şekil cizmek mÂnasına gelir.
el-GaffÂr: Kulların gunahlarını tekrar tekrar affeden‚ mÂnasına gelir. Gafr kelimesi‚ aslında setr (ortmek) ve kapatmak mÂnalarına gelir. Allah TeÂla kullarının gunahlarını affedici‚ onlar icin cezayı terketmek sûretiyle (gunahları) ortucudur.
el-FettÂh: Kulları arasında hÂkim demektir. Araplar, hÂkim iki hasmın (dÂvalı-dÂvacı) arasındaki ihtilafı cozduğu zaman: "HÂkim iki hasmın arasını fethetti" derler. Hukmetti, cozume kavuşturdu mÂnasında, hÂkime fÂtih dendiği de olmuştur. Mamafih "Kullarına rızk ve rahmet kapılarını acan", rızıklarından kapanmış olanları acan mÂnasına da gelir.
el-KÂbız: Kullarının rızkını lutfu ve hikmetiyle tutan mÂnasına gelir.
el-BÂsıt: Kullarına rızkı acıp cûd ve rahmetiyle genişleten demektir. Boylece CenÂb-ı Hakk, hem ihsan sahibi, hem de onu men edici olmaktadır.
el-HÂfid: Cebbarları ve firavunları alcaltan demektir. YÂni onları horlar ve değersiz kılar demektir.
er-RÂfi': Velîlerini, dostlarını yueltir. Azîz kılar demektir. Boylece Allah, hem zelîl hem de azîz kılıcı olmaktadır.
el-Hakem: HÂkim demektir. Bu da hakikatı hukmetme yetkisi kendis ne verilen, ona gonderilen demek olur.
el-Adlu: Kendinde heva meyli olmayan, hukumde doğruluktan ayrılmayan cevre yer vermeyen mÂnasına gelir. Aslında masdardır. Ancak Âdil makamında kullanılmıştır. Âdil'den daha beliğdir, cunku musemma, fiilin kendisiyle isimlenmiştir.
el-Latîfu: Arzunu sana rıfkla ulaştıran demektir. "Mahiyeti, idrak edilemeyecek kadar latîf" mÂnasına geldiği de soylenmiştir.
el-Habîru: Olanı ve olacağı bilen kimseye denir.
el-Gafûru: Bağışlamada mubalağa eden, cok bağışlayan demektir.
eş-Şekûru: Kullarını, sÂlih fiilleri sebebiyle mukÂfatlandıran ve sevap veren demektir. Allah'ın kullarına şukru, onlara mağfireti ve ibÂdetlerini kabul etmesidir.
el-Kebîru: CelÂ1 (buyukluk) ve şÃ‚nının yuceliği sıfatlarını taşıyan kimsedir.
el-Mukîtu: Muktedir demektir. Ayrıca, mahlukÂta gıdalarını veren mÂnasına geldiği de soylenmiştir.
el-Hasîbu: el-KÂfi demektir. Muf'il mÂnasında fÂildir, tıpkı mu'lim mÂnasında elim gibi, hasîb'in muhÂsib mÂnasında kullanıldığı da soylenmiştir.
er-Rakîbu: Kendisinden hicbir şey gÂib olmayan hÂfîz (muhÂfız) demektir.
el-Mucîbu: Kullarının duasını kabul edip, icÂbet eden zÂt demektir.
el-VÂsiu: Zenginliği, butun fakrlar buruyen; rahmeti herşeyi kuşatan demektir.
el-Vedûdu: el-Vedd (sevgi) kelimesinden mef'û1 mÂnasında feûl'dur. Allah TeÂl Mevdûd'dur. Cok sevilir. Yani velilerinin kalbinde sevgilidir. Veya fÂil mÂnasında feûldur. Yani Allah TeÂla sÂlih kullarını sever, bu da "onlardan razı olur" demektir.
el-Mecîdu: Keremi geniş olan demektir. Şerif mÂnasını taşıdığı da soylenmiştir.
el-BÂisu: MahlukÂtı, olumden sonra kıyamet gunu yeniden diriltir demektir.
eş-Şehîdu: Kendisinden hicbir şey gÂib olmayan kimse demektir. ŞÃ‚hid ve şehîd aynı mÂnada kullanılır, tıpkı Âlim ve alîm kelimeleri gibi. MÂna şoyledir: Allah, (her yerde) hÂzırdır. Eşyayı muşahede edip her an gorur.
el-Hakku: Varlığı ve vucudu gercek olan demektir.
el-Vekîlu: Kulların rızıklarına kefil demektir. Hakikat şudur: Kendisine tevkîl edilmiş olanı işinde mustakil soz sÂhibi olmaktır. Bu hususta şu Âyet hatırlanabilir: "(Dediler ki) Allah bize yeter, O ne guzel vekildir" (A1-i İmrÂn 173).
el-Kaviyyu: el-KÂdir (guclu) demektir. Ayrıca: "Kudreti ve kuvveti tam, O'nu hicbir şey Âciz kılamaz" mÂnasına da gelir.
el-Metînu: Şedîd ve kavî olup, hicbir fiilinde meşakkatle karşılaşmayan demektir.
el-Veliyyu: NÂsır (yardımcı) demektir. Ayrıca: "İşlerin kendisiyle yuruduğu mutevelli, yetimin velîsi gibi" diye de acıklanmıştır.
el-Hamîdu: Fiiliyle hamde hak kazanan mahmûd kimsedir. Bu kelime mef'ûl mÂnasında fÂildir.
el-Muhsî: İlmiyle herşeyi sayan, nazarından buyuk veya kucuk hicbir şey kacmayan kimse demektir.
el-Mubdiu: Eşyayı yoktan ilk defa var eden, yaratan demektir.
el-Muîdu: MahlukÂtı hayattan sonra tekrar olume, oldukten sonra da tekrar hayata iÂde eden kimse demektir.
el-VÂcidu: Fakirliğe duşmeyen zengin demektir. Bu kelime, gına demek olan cide kokunden gelir.
el-VÂhidu: Tek başına devam eden, yanında bir başkası olmayan ferd'dir. Ayrıca, şerik ve arkadaşı olmayan kimse mÂnas da mevcuttur.
El-Ahadu: Ferd demektir. Ahad ile vÂhid arasındaki farka gelince, ahad, kendisiyle bir başka adedin zikredilmesini men edecek bir yapıya sÂhiptir. Kelime hem muzekker, hem de muennestir. "Bana kimse (ahad) gelmedi derken, gelmeyen hem erkektir, hem de kadındır." VÂhid'e gelince bu sayıların ilki olarak vazedilmiştir: "Bana halktan biri (vahid) geldi" denir ama, "Bana haktan kimse (ahad) geldi" denmez. VÂhid, emsÂl ve nazîri kabûl etmeyen bir mÂna uzere bina edilmiştir. Ahad ise ifrad ve arkadaşlardan yalnızlık uzere bina edilmiştir. Oyle ise, vÂhid, zÂt itibariyle munferiddir, ahad ise mÂna itibariyle munferiddir.
es-Samedu: İhtiyaclarını temin etmek uzere, halkın kendisine başvurduğu efendidir. Yani halkın kendisine yoneldiği kimsedir.
el-Muktediru: Kudret kokunden mufteil babındandır. KÂdir'den daha ote bir gucluluk ifÂde eder.
el-Mukaddimu: Eşyayı takdim edip, yerli yerine koyan demektir.
el-Muahhiru: Eşyayı yerlerine te'hir eden demektir. Kim takdime hak kazanırsa ona takdîm eder, kim de te'hîre hak kazanırsa ona da te'hîr eder.
el-Evvelu: Butun eşyadan once var olan demektir.
el-Âhiru: Butun eşyadan sonra bÂkî kalacak olan demektir.
ez-ZÂhiru: Herşeyin ustunde zÂhir olan ve onların ustune cıkan şey demektir.
el-BÂtınu: MahlukÂtın nazarlarından gizlenen demektir.
el-VÂlî: Eşyanın mÂliki ve onlarda tasarruf eden demektir.
el-MuteÂli: MahlukÂtın sıfatlarından munezzeh olan, bu sıfatların biriyle muttasıf olmaktan yuce ve Âlî olan.
el-Berru: Katından gelen bir iyilik ve lutufla, kullarına karşı merhametli, şefkatli demektir.
el-Muntakimu: Dilediğine ceza vermede şiddetli davranan demektir. Nekame kokunden mufteil babında bir kelimedir. Nekame, hoşnudsuzluğun ofke ve nefret derecesine ulaşmasıdır.
el-Afuvvu: Afv'dan feûl babında bir kelimedir. Bu bÂb mubalağa ifÂde eder. Oyle ise mÂna: "Gunahları cokca bağışlayan" dcmek olur.
er-Raûfu: Katından gelen bir re'fetle (şefkatle) kullarına merhametli ve şefkatli olan demektir. Re'fetle rahmet arasındaki farka gelince; rahmet bazan maslahat gereği istemeyerek de olabilir. Re'fet isteksiz olmaz, isteyerek olur.
Zu'l-CelÂl: CelÂl, celîl'in masdarıdır. CelÂl, celÂlet, nihÂyet derecede buyukluk, azamet demektir. Zu'l-CelÂl buyukluk sahibi olan mÂnasına gelir.
el-Muksidu: Hukmunde Âdil, demektir. Ef'àl babında adaletli oldu mÂnasına olan bu kelime, sulÂsî aslında zulmetti mÂnasına gelir. Nitekim kasıt; cevreden, zÂlim demektir.
el-CÂmiu: Kıyamet gunu mahlukÂtı toplayan demektir.
el-MÂniu: Dostlarını, başkalarının eziyetinden koruyan yardımcı demektir.
en-Nûru: Korluğu olanları nuruyla gorur kılan, dalÂlette olanları da hidÂyetiyle irşÃ‚d eden demektir.
el-VÂrisu: MahlukÂtın yok olmasından sonra da bÂki kalan demektir.
er-Reşîdu: MahlukÂta maslahatların gosteren demektir.
es-Sabûru: Âsîlerden intikam almada acele etmeyen, cezalandırmayı belli bir muddet te'hîr eden demektir. Allah'ın sıfatı olarak sabûr'un mÂnası halîm'in mÂnasına yakındır. Ancak ikisi arasında şoyle bir fark vardır: Sabûr sıfatında cezanın mutlaka olacağını beklemeyebilirler. Ancak halîm sıfatıyla Allah'ın cezasına kesin nazarıyla bakarlar.
Allah inkarcıların soylediklerinden munezzeh ve mukaddestir, uludur, yucedir.

__________________