Hazırlayan:
Teberdar CALIŞKAN, Ziraat Yuksek Muhendisi

Kivinin Tanıtımı:


Kivi, Guney-Doğu Asya'nın yerli bir bitkisidir. Orman altlarında doğal olarak yetişen bu bitki, kışın yaprağını doken, meyveli asma formunda kuvvetli ve sarılıcı olarak gelişmektedir. Tumu Guney-Doğu Asya orijinli olmak uzere 50 dolayında turu vardır. Meyveleri icin uretilen turlerin en kalitelisi Actinidia chinensis turu olup Kivi adıyla bilinmektedir. Yaklaşık bir tavuk yumurtası iriliğinde (80-100 g) ve kabuğu kahverengi tuylerle kaplı olan kivi meyvesi, kaba dış gorunumu ile meyve icinin guzelliğini yansıtmamaktadır. Ferahlatıcı ve hoş bir tada sahip olan meyve, taze tuketilebildiği gibi, meyve salataları ve tatlılarda, ozellikle yaş pastalarda tuketilmektedir. Yuksek oranda C vitamini icermesi, proteinler ve minerallerce zengin olması nedeniyle sağlık meyvesi de denilmektedir.


İklim ve Toprak İstekleri:


Kışları ılık, yazları sıcak ve yağışlı iklimi sever. Yıllık ortalama sıcaklığın 12-16C ve vegetasyon boyunca hava nispi neminin %50-70 olması gereklidir. Surgunler gevrek ve kırılgan olduğu icin ruzgardan cabuk etkilenirler. Acık ruzgara kapalı, guneş yonunde hafif eğimli, soğuk havanın kolayca akıp gittiği araziler kivi icin en uygun alanlardır. Kışın ?6 ve -10C arasında bitkiler, ilkbaharda ?0.5C'de surgunler, sonbaharda ?2 C'de meyveler zarar gorur. Kivi soğuğa duyarlı olmasına karşın 7.20C'nin altında 400-600 saat soğuklama ister. Su tuketimi oldukca fazladır. Toprak yonunden oldukca secicidir. Derin, gecirgen, su tutma kapasitesi iyi, kirecsiz, organik maddece zengin toprakları sever. Su tutan, ağır bunyeli topraklardan hoşlanmaz. En uygun toprak pH'sı 6.0-6.5 olmasına rağmen 5.5-7.6 pH aralığında da yetişmektedir.



Bitki Ozellikleri:

Kivi asmaları ucuncu yaştan itibaren meyve vermeye başlarlar. Ekonomik omru 20-25 yıldır. Asmalar bolgelere gore değişmekle birlikte nisan başında yapraklanır, mayıs sonunda cicek acarlar. Hasat ise genellikle ekim sonunda yapılmaktadır. Yapraklar iklim gidişi ve yetiştiği bolgeye bağlı olarak aralıkta dokulurler.

Bahce Kurulması:

Kivide fidan dikim aralık ve mesafesi toprak ozellikleri, uygulanacak terbiye sistemi ve ceşide bağlı olarak değişmektedir. Diğer yandan kivi yetiştiriciliğinde en cok kullanılan T-Direk terbiye sisteminde sıra arası 4.5-5.0 m, sıra uzeri 4.0-4.5 m olarak onerilmektedir. Dikimde iki yaşlı fidanlar tercih edilmelidir. Fidan dikiminde dikkat edilecek diğer bir nokta arazi uygunsa sıraların kuzey-guney yonunde duzenlenmesidir. Bu şekilde sıraların iki tarafı guneşleneceğinden verimlilik ve urun kalitesi artar. Kivi iki evcikli (diocie) bir turdur. Yani erkek ve dişi bitkiler ayrı ayrıdır. Bu nedenle bahce kurulurken belli oranda tozlayıcı (erkek) bitkiye mutlaka ve duzenli şekilde yer verilmelidir. Erkek/dişi oranın 1/7-1/8 arasında olması uygundur. Dikim bolgelere gore ilkbahar/sonbaharda yapılabilir.

Terbiye Şekli Budama ve Yıllık Bakım:


Kivi uzun omurlu, kuvvetli ve yayılıcı asma olduğundan uygun destek sistemiyle desteklenmelidir. Kivi asmalarına budama yolu ile şekil verilmekte ve bu şekil korunmaktadır. Kivi yetiştiriciliğinde T-Direk terbiye sistemi en yaygın kullanılanıdır. T-Direk terbiye şeklinde direklere yerden 1.80 m yukseklikte 1.50 m uzunluğunda capraz bir destek bağlanır. Capraz desteğin uclarından birer, ortasından da bir olmak uzere 3 adet tel cekilir. Gerektiğinde bunların ortalarından birer tel gecirilerek 5 sıra tel cekilebilir. Orta tel uzerinde sabit kordonlar oluşturulur. Bu terbiye şeklinde govde tellerin bulunduğu 1.80 m yuksekliğe kadar dik ve duzgun olarak buyutulur. Taşıyıcı telin hemen altından govde taclandırılarak sağa ve sola birer adet sabit kordon oluşturulur. Urun cubukları bu sabit kordonlar uzerinde 30-40 cm aralıklarla ve 80-100 cm uzunlukta bırakılırlar. Bırakılan bu cubuklar uclarından dıştaki tellere bağlanır. Urun cubuklarından cıkan o yılın surgunleri ise serbest olarak buyutulurler. Bu sistemde havalanma ve guneşlenme daha iyi olmaktadır.

Kivide budama değişik zamanlarda farklı amaclarla yapılmaktadır. Bunlar şekil budaması, kış (urun) budaması ve yaz budamasıdır. Şekil budaması genc bitkilere şekil vermek icin yapılır. Amac dik ve sağlam buyuyen ve ana tele kadar tek govdeli bir şekil elde etmektir. Asmalar ana telden sağa ve sola olmak uzere iki sabit kordon oluşturularak taclandırılırlar.


Kış budaması duzenli verim almak icin yapılır. Kivide meyveler bir yaşlı surgunlerden cıkan o yılın surgunlerinden alınır. Bu nedenle her yıl duzenli ve sert budama yapılmaktadır. Kış budamasında bir yaşlı surgunlerin yaklaşık 1/3-2/3'u cıkarılır. Geriye kalan yıllık urun cubukları yeterli miktarda urun verirler. Bu urun cubukları sabit kordonlar uzerinde 25-30 cm aralık ve 80-100 cm (8-10 gozlu) olacak şekilde bırakılırlar. Kış budaması yaprak dokumu ile gozlerin uyanması arasındaki bir zamanda yapılmaktadır. Ancak bitkinin yoğun dinlenme donemine denk gelmesi en uygunudur. Yaz budaması 6-7 yaşlarındaki asmalarda aşırı surgun yukunun aralanması amacıyla yapılır. Bunun icin gereksiz oburlar, uzun surgun ucları alınarak havalanma ve guneşlenme koridorları acılır.

Kivide gubreleme yaprak ve toprak analizleri esas alınarak yapılmaktadır. Su tuketimi oldukca yuksek bir tur olduğundan, bahce kurulmadan yeterli miktarda ve uygun kalitede sulama suyu temin edilmelidir. Kivi icin bilinen cok yaygın bir hastalık ve zararlı yoktur. Bununla birlikte toprak kaynaklı fungal hastalıklar (Phytophora, Rhizoctania, Fusarium) ile kok ur nematotları zarar yapmaktadır.


Hasat ve Muhafaza


Hasat genellikle ekim sonu kasım başında yapılmaktadır. Ortalama verim 1.5-2.5 ton/da olur. Kivi klimakterik bir meyve turudur. Hasat edildiği anda yeme olumunda değildir. Hasat olumunda SCKM oranı en az %7, yeme olumunda ise %14-15 olmalıdır. Meyveler soğutmasız koşullarda 3 ay, soğuk hava depolarında 6-9 ay muhafaza edilebilmektedir.


__________________