İSLAMİ DONEME KADAR

TURKLERİN İSLAMİYETİ KABULU

Uzak-doğudan Avrupa ortalarına kadar butun bozkırlar bolgesinde 1200 yıl hukum surmuş ve bircok siyÂsî, sosyal ve etnik izler bırakmış olan Turk toplulukları İslÂmî devirde de ve bu defa, hÂkim zumreler sıfatıyla tarihî ağırlıklarını koydukları ceşitli musluman ulkelerde buyuk İmparatorluklar (Kara-Hanlılar, Gazneliler, Selcuklular, Harzemşahlar, Hind-Turk İmparatorluğu) veya devletler (Irak, Suriye, Kirman, Anadolu Selcukluları, Tolunlular, Ihşidliler, Mısır Turk Devleti, Delhi Turk Sultanlığı, Timurlular, Kara-koyunlu, Akkoyunlular), Atabeylikler (Salgurlular, İl-Denizliler, Boriler, Zengîliler, Beğ-Teginliler) ve beylikler (Artuklu, DÂnişmendli, Mengucuklu, Saltuklu, İnallı, Ahlat Şahları, İzmir, Efes) kurarak islÂm dunyasının mukadderatına hÂkim olmuşlar ve Osmanlılar'la birlikte değerlendirildiği takdirde, Orta Asya, Yakın Doğu ve Doğu Avrupa'nın son bin yıllık tarihine yon vermişlerdir.

Umumiyetle kabûl edildiği gibi, Turkler'in duny tarihinin en muhim hÂdiselerinden biri olmak uzere, İslÂmiyete girişleri kendi arzuları ile vukû bulmuştur. Bu durum Arapca eserlerde de bazı yankılar bırakmıştır. Mesel Halife Al-Me'mûn'un hususi kutuphÂnesinde memur olan bir Turk şoyle demiştir. "İranlılar ve Rumlar ulkelerini başkalarına kaptırıp kendi yurtlarında esir olurlar, Turkler memleketlerini hic kimseye vermiş değillerdir..."

Gercekte İslÂm dininin eski Turk inanc ve telÂkkilerine uygun cihetleri coktu. Turkler uzun zamandan beri tek Tanrı inancına Âşina bulunuyorlardı. Ahiret'e ve ruh'un olmezliğine inanıyorlar ve Tanrı'ya kurban sunuyorlardı. Ayrıca İslÂmiyet'in telkin ettiği ahlÂkî kaideler eski Turk "alplik" anlayışına uygun duşuyor ve ozellikle "cihÂd" Turk'un futuhÂt goruşunu takviye ediyordu. Turkler'in kısa zamanda İslÂmiyet'in bayraktarı olarak duny karşısına cıkış sebepleri bunlar olmak gerekir.
__________________