Nasrettin Hocanın Gunumuze etkileri

Nasreddin Hoca, insanlara doğru yolu gosteren, iyilikleri bildiren, doğruya sevk eden ve kotuluklerden sakındıran bir veli idi. Bu işi yaparken tabiatı icabı kendisine has bir yol tutmuştur. Boylece hakkın anlatılması ve cemiyetteki bozuk yonlerin duzeltilmesi icin, meseleyi halkın anlayacağı bir dil ve uslup ile, gayet manidar latifeler halinde kısa ve oz olarak dile getirmiştir. Fıkraları, hikmet ve ibret dolu birer darb-ı mesel (atasozu) gibidir. Bu bakımdan adına uydurulan edep dışı ve nukteden uzak bir takım fıkraların onunla bir ilgisi yoktur. Manidar latifeleri once yakın cevresinde şifahi olarak dilden dile dolaşmış, sonraları gitgide yayılmış ve zamanla bir takım değişikliklere uğramıştır. Bu sebeple onun olmayan bir takım bayağı fıkralar da ona mal edilerek anlatılmıştır. Yapılan ilmi calışmalar, onun ilim ve edep sahibi bir veli olduğunu, soz konusu sıradan basit fıkraları soylemediğini acıkca gostermektedir. Ayrıca, Nasrettin Hoca'nın efsanevi bir kişi değil, on ucuncu asırda Anadolu Selcukluları zamanında yaşamış sÂlih bir Musluman olduğunu ortaya koymuştur. Cunku nukteleri, bir insanın başından gecen gulunc hadiselerin ifadesi değil, gorunuşte gulunc aslında ince hikmetleri dile getiren, duşundurucu latifelerdir. Ayrıca Turk milletinin zeka inceliğini, nukte gucunu en iyi şekilde yansıtan bu nuktelerin belirli vasfı; Allah-u tealanın emir ve yasaklarını latif bir uslup ile bildirilmesidir.

Bu latifelerin toplandığı eserlerden biri, Londra'da British Museum'da. Haza Terceme-i Nasreddin Efendi Rahme başlıklı yazma eserdir. Ancak bu eserdeki latifelerin bir kısmı, onun uslubuna ve nukte tekniğine uymamaktadır. Nitekim eserin sonunda bu durum: "İşte Nasreddin Efendinin kibar-ı evliyadan (Evliyanın Buyuklerinden) olduğuna şek ve şuphe yoktur. Merhumun bu kıssalardan haberi var, yok boyle yazmışlar. Her kim okuyup tamamında bu merhumun ruhu icin bir Fatiha bağışlarsa, Hak subhane ve teala ol kimsenin ahir ve akıbetini hayr eyleye" şeklinde belirtilmiştir. Ayrıca, "Nasreddin Hoca" adlı eserde başka nuktelerine yer verilmiştir.

Nasreddin Hoca, fert ve toplumu her yonuyle cok iyi tanımış, insanların aile, komşuluk, dostluk, ticari munasebetlerine ait cemiyette gorduğu aksaklıkları duzeltmek ve onlara nasihat etmek maksadıyla nuktelerle dile getirmiş, onları duşunmeye ve doğruya sevk etmiştir. Sosyologlar ve psikologlar, insanı ve cemiyeti tanıyıp, onların ceşitli yonlerini incelemek icin onun latifelerinden cok istifade etmişlerdir.