Modern Tiyatro, Modern Turk Tİyatrosu ozellikleri,

Modern Turk Tiyatrosu

Cumhuriyet devri:
Modern Turk Tiyatrosundan kasıt Cumhuriyetin ilanından gunumuze dek olan zamandır.Osmanlı imparatorluğunun cokuşu ve Cumhuriyetin ilanı ile tiyatro gibi kamusal gorevini en yaygın bicimde gercekleştirecek bir sanat dalının gelişmesi icin olanaklar hazırlanmıştır.Cumhuriyet doneminin ilk yıllarında bocalama,daha sonra ortaya cıkan bilinclenme,sorunların tanınması ve cozumlenmesi bu doneminin getirdiği olgulardır.Devletin sanatı desteklemesi ile teknik kadrolar gelişmiştir.Halk evleri yoluyla eğitim,odenekli tiyatroların ve okulların kurulması Cumhuriyetin getirdiği değişikliklerdir.Ancak bu ilgi sonradan azalmış ve ortaya cıkan gevşeklik Devlet eliyle yonetilen sanat kurumlarına da yansımıştır.27 Mayıs hareketinin ardından değişen sadece siyasi yapı olmamıştır, tiyatro da etkilenmiştir.Zira tiyatro toplumsal ve siyasal olaylardan etkilenen bir sanat dalıdır.
Cumhuriyetin ilk yıllarında Osmanlıda olduğu gibi oyunlar aynen Batıdan alınıp aktarılmıştır.Yazarlarımız oyunlarında genellikle toplumsal sorunlara değinmişlerdir.61 Anayasasından sonra yazarlarımız daha rahat calışmışlardır.Cunku istedikleri konulara yonelebilmişlerdir.Yasaklayıcı zihniyet eskiye oranla etkisini kaybetmiştir.
Cumhuriyet donemi kendi icinde ceşitli evrelerden oluşmuştur.Bunlar;
1-)1.Dunya Savaşı kuşağı
2-)Cumhuriyetin ilk 20 yılında cıkan yazarlar
3-)2. Dunya savaşı kuşağı
4-)1950 kuşağı
5-)1960 kuşağıdır.

1.Dunya Savaşı Kuşağı:
Gerek ilk dunya savaşı gerekse Kurtuluş savaşı bu donem tiyatrosunda iz bırakmıştır.Bu kuşağın en onemli tiyatro yazarı Musahipzade Celaldir.Yazar oyunlarını gecmişin olaylarından alır.(Selma haric)oyunlar gunumuze de ışık tutmaktadır.Başlıca oyunları Balaban Ağa,Pazartesi-Perşembe,Fermanlı Deli Hazretleri,Atlı Ases Ve Gulsum,Kafes Arkasındadır.Bu kuşağın başka bir onemli yazarı Reşat Nuri Gultekindir.Başlıca oyunları İstiklal,Yaprak Dokumu,Eski Şarkıdır.Başka bir yazar Huseyin Rahmi Gurpınardır.Kadın Erkekleşince adlı oyunu yazmıştır.Anlaşılacağı uzere bu donemde Ataturk Turkiyesinin devrimci niteliği,cağdaş medeniyetler seviyesine ulaşma isteği etkilidir.

2-)Cumhuriyetin ilk 20 yılındaki yazar kuşağı:
Bu evrenin yazarları genellikle ruhsal celişkiler,değer yargılarının değişmesi,efsanelere yonelerek ulusculuğu getiren duşuncelere yonelmişlerdir.Nazım Hikmet,Necip Fazıl Kısakurek eserlerinde kişilerin ruh hallerini cok iyi belirtmişlerdir.Ayrıca Vedat Nedim Tor-Kor adlı oyunu,Cevdet Kudret Tersine Akan Nehri,Halit Fahri hayaleti, Faruk Nafiz Camlıbel Yayla Kartalını yazmıştır.Cumhuriyetin ilanından sonra Nazım Hikmet ekonomik acıdan somuru konusunu işlemiştir.Ayrıca bu donemde ulkuculuğun de ovulduğu destanlardan yaralanılarak meydana getirilmiş eserler vardır.

3-)2. Dunya Savaşı Kuşağı:
Bu yazarlarımız eserlerinde batılılaşma duşuncesinin nasıl yanlış anlaşıldığını işlemişlerdir.Aile teması sadece dar ahlak kuralları icerisinde değil,aynı zamanda ekonomik durumu icerisinde de ele alınır.Bu kuşağın belli başlı uc onemli yazarı vardır.Ahmet Kutsi Tecer,Cevat Fehmi Başkut ve Ahmet Muhip Dranastır.

4-)1950 Kuşağı:
Cumhuriyet doneminin hem oyun yazarlığı hem de ceşitli tiyatro yonelişleri acısından en yoğun kuşağıdır.Sorunları sadece belirtmeyen aynı zamanda cozum de sunan bir anlayış hakimdir.Bu kuşağın dort onemli ozelliği vardır.Bunlar bireyden topum sorunlarına yonelme,olaylardan ve durumlardan toplum sorunlarına yonelme,evrensel anlamda sorunlar ve bu yoldan toplumu irdeleme ve son olarak koy sorunlarını irdelemedir.Bu kuşağın onemli yazarları Melih Cevdet Anday,Haldun Taner,Nazım Kurşunlu,Cetin Atlan,Turgut Ozakman,Aziz Nesin,Orhan Asena,Necati Cumali,Recep Bilginer,Cahit Ataydır.

5-)1960 Kuşağı:
Bu kuşak daha onceki kuşaktan politik eğilimleri ve daha sert olmalarıyla ayrılır.Bu donemde sadece toplumsal sorunlar değil Turkiyenin dış politikası da eleştirilir.yazarlar arasında bu donemde uc farklı eğilim vardır.Bunlar toplum duzensizlikleri dunya siyaseti ve nedenlerine genellemesine yoneliş,efsane yada tarihe dayanarak cağın eleştirisi ve son olarak insanlık sorunları uzerine genellemesine yoneliştir.Onemli yazarlar Sermet Cağan,Adalet Ağaoğlu,Kerim korcan,Vasıf Ongoren,Turan Oflazoğludur.

Muhsin Ertuğrul
Turk Tiyatrosunu gelişmesi icin calışmış ve Turk Tiyatrosunun babası diye anılan Muhsin Ertuğrul sahneye ilk 1909da Burhanneddin Kumpanyası ile cıkmıştır.Yabancı ulkelerde unlu sanatcıları tanımıştır,yanlarında calışmıştır.Daha sonra arkadaşlarıyla kurduğu toplulukla Cumhuriyet tiyatrosunun ilk topluluğu olmuştur.Darulbedayi adlı tiyatro dergisini cıkarmıştır.Tiyatro Meslek Okulu acmıştır.Ceşitli şehir tiyatrolarında calışmıştır.Bunlara başkanlık etmiştir.

1970den bu yana Turk Tiyatrosu
Bilindiği gibi yetmişli yıllar toplumsal huzursuzlukların yoğun olduğu donemlerdir.12 Eylul harekatı ve 12 Mart muhtırası sanatı da etkilemiştir.Zaten tiyatroyu toplumsal yaşayıştan ayırmak mumkun değildir.Yetmişlerin başarında durmadan coğalan ozel tiyatrolar dikkatimizi cekmektedir.Belli oyunlarda on plana cıkan oyuncular kendi tiyatroları kurmuşlardır.Ve onemli oyunları cok yeterli olmayan kadrolarla oynamışlardır.Kalite de bir duşukluk olmuştur.Ozel tiyatrolar daha cok guldurulerle seyirci kazanmak isterken sloganist sol taktiğiyle de ticari kaygılarını karşılamaya calışmışlardır.Dostlar Tiyatrosu ve Kent Oyuncuları bu donemde kurulmuştur.Halk evlerinin kapatılması bir cok şeyde olduğu gibi tiyatroda da olumsuz etki yapmıştır.Oyun yasaklamaları bu donemi ilginc bir duruma getirmiştir.60lı yıllarda başlayan geleneksel tiyatrodan cıkarak cağdaş bir sentez yakalama yonelişi ozellikle bu donemde yoğunluk kazanmıştır.Sonradan ozel tiyatrolar ekonomik nedenlerden dolayı kapanmaya başlamıştır.Tiyatro bunalıma girmiştir.Cunku Cumhuriyet yıllarındaki desteklerden,calışmalardan başka yeni calışmalar yapılmamıştır.Bu bunalım zamanla iyice belirginleşmiştir.Ancak bu noktada yabancı ulkelerdeki bunalımla bizim ulkemizdeki bunalımı ayırmak gerekir.Bizim tiyatromuz batıyı taklit ettiği icin bir sıradanlık yaşamaktadır.Batı ise teknolojik gelişmelerle değişen toplum duzenlerini anlatmak icin kullanılan cok fazla tiyatro akımlarının yorgunluğunu yaşamaktadır.75li yıllarda tiyatro uzerinde baskılar artmıştır.Ama gelişmeler yaşanmaktadır.Muhsin Ertuğrulun cabasıyla cocuk tiyatroları kurulmuştur.77 donemi tiyatrolar icin bir soluk alma donemi olmuştur.Yeni hukumet sanata onem verince bazı sorunlar cozumlenir gibi olmuştur.78 yılında Muhsin Ertuğrul hayata gozlerini yummuştur.Bu tiyatromuz icin buyuk bir kayıptır.
70den bu yana oyun yazarlığında azalma gorulur.Bunda baskılar ve yasaklamaların etkisi vardır.onemli oyunlar şunlardır.Turan Oflazoğlunun Genc Osman-Bizans Duştu-Kosem Sultan-3.selim,Ozdemir Nutkunun Soylevi tarihsel oyunlardır.Vasıf Ongoren Asiye Nasıl Kurtulur ile toplumsal sorunları Almanya Defteriyle gurbetci sorunlarını dile getirmiştir.Orhan Asena Seyişbaşı Konağıyla aile ilişkilerini,Aziz Nesin ve Haldun Taner taşlamalı gulduruleriyle toplumsal sorunları anlatmıştır.

Bu tur tiyatrolar ulkemizde 19.yydan sonra başlamıştır.Cumhuriyetin ilanıyla duzenli bir odeneğe kavuşmuşlardır.1931 yılında Şehir Tiyatrosu adını almıştır.Şehir tiyatrosu ulkenin iniş cıkışına gore bir gelişim gostermiştir.Ceşitli evrelerden gecmiştir.Bunlar Dağınıklık Donemi,İlk duzenli donem,Gelişim Donemi,Savaş sonrası donemi ve Yukselme donemidir.1966dan sonra da ceşitli evreler meydana gelmiştir.
1-)Şaşkınlık donemi:
Muhsin Ertuğrulun kusup kitapları arasına gitmesiyle bu kurum bir tutarsızlık yaşamıştır.Dolayısıyla bir cok genc oyuncu şehir tiyatrosundan ayrılmıştır.Ertuğrulun kusmesi siyasilerin kendisini şehir tiyatroları başkanlığından almalarındandır.Her ne kadar sonradan goreve cağrılsa da bunu kabul etmemiştir.
2-)Canlanma Donemi:
Zobunun gorevden ayrılması ile şehir tiyatrolarının başına tekrar Muhsin Ertuğrul getirilmiştir.Parlak tasarılarıyla tiyatroya canlılık katmıştır.Geniş yığınlara eserleri ***urmuştur.Ayrıca cevresinde kendisini destekleyen bir de genclik bulunmaktaydı.
3-)Atılım Donemi:
Donemin belediye başkanın şehir tiyatrosuna el koyunca Ertuğrul gorevine gelmemiş ve sonra gorevinden ayrılmıştır.Hayati Asılyazıcının goreve gelmesiyle tiyatronun kadrosuna genc oyuncular dahil edilmiş ve tiyatro gelişmiştir.Ve 1980 yılına dek atılımlar devam etmiştir.
4-)1980den sonra geriye duşuş:
Değişen belediye başkanı Asılyazıcıyı gorevden almış ve yerine Vasfi Rıza Zobuyu atamıştır.Zobu kendi huyuna suyuna giden oyunların oynanmasına izin vermiştir.Bu da Tiyatromuza zarar vermiştir.Zobu semt tiyatrolarını teker teker kapatmaya başlamıştır. Anlaşılacağı uzere siyasi baskılar tiyatromuz uzerinde cok etkili olmuştur.

Ozel Tiyatrolar

Ozel tiyatrolar genel olarak ya sanatsal kaygı gutmuştur ya ticari kaygı gutmuştur.Ticari kaygı gudenler zamanla şovlara yonelmişlerdir ama devletin 1982 yılında ozel tiyatrolara odenek ayırmasıyla bir canlanma meydana gelmiştir.Yetmişli yıllarda cıkan surekli tiyatrolar icerisinde Genco Erkalın yonettiği Dostlar tiyatrosu,Kenter kardeşlerin Kent Oyuncuları,Ali Poyrazoğlu Tiyatrosu,Nejat Uygur Tiyatrosu vb tiyatrolardır.Ayrıca 80li yılların başından başlayarak Anadolunun bazı amator topluluklarının bir bolge tiyatrosu niteliğinde gorev yaptıkları da izlenmektedir.

Cocuk Tiyatrosu

70li yılların başlarından itibaren gelişme gostermiştir.Pedagoglar psikologlar ve eğitimciler ortak calışmalar yapmışlardır ve cocuk tiyatrosuyla daha bilimsel ilgilenilmiştir.Haldun Taner ve M.Ertuğrulun yonlendirmeleriyle ACOK (Anadolu Cocuk Oyunları Kolu) kurulmuştur.Ayrıca ceşitli cocuk oyunlar ı toplulukları kurulmuş ve oyunlar sergilenmiştir.ACOK Hamburgda duzenlenen festivalde başarı kazanmıştır.
ACOK tan başka uzerinde durulması gereken başka bir topluluk Salih Kalyon tarafından kurulmuş ACTdir.(Ankara Cocuk Tiyatrosu)
Modern Turk Tiyatrosu

Eline Sağlık