ŞAH -I * NAKŞBEND*
MUHAMMED* BAHAUDDİN* BUHARÎ

[ Kaddesallahu** Sırrahulaziz ]
İsmi, Muhammed bin Muhammed'dir. Bahauddin ve ŞÃ‚h-ı Nakşbend gibi lakabları vardır. Allah'ın sevgisini kalplere nakşettiği icin, "Nakşbend" denilmiştir. 1318 (H.718) senesinde BuhÂrÂ'ya beş kilometre kadar uzakta bulunan Kasr-ı ÂrifÂn'da doğdu. 1389 (H.791)'da Kasr-ı ÂrifÂn'da Rebî'ul-evvel ayının ucunde Pazartesi gunu vefÂt etti. Kabri oradadır.Seyyid olup insanları Hakka dÂvet eden,* "Altın Silsile" nin on beşinci halkasıdır. Muhammed BÂb SemmÂsî ile Emîr KulÂl'in talebesidir. İslÂm Âlimlerinin en unlulerinden* olup, tasavvufta en yuksek derecelere ulaşmıştır. ZamÂnında ve kendinden sonraki asırlarda onun sebebi ile pekcok insan, hidÂyete, doğru yola kavuşmuştur.

Şah-ı Nakşbend [K.S.]'in Buhara'da Kasr-ı Arifan kasabasında bulunan kabri.
ZamÂnının buyuk velîlerinden Muhammed BÂb SemmÂsî, henuz o doğmadan Kasr-ı ÂrifÂn'a gelmişti. Bu gelişinde, burada bir buyuk zÂtın kokusu geliyor. Bu beldede buyuk bir velî yetişecek diyerek işÃ‚ret etmiş, tarîkatın imÂmı olacak emsÂlsiz bir zÂtın buradan zuhûr edip ortaya cıkacağını talebelerine ve sevenlerine mujdelemişti. Daha sonra babası Seyyid Muhammed BuhÂrî şoyle anlattı: "Oğlum Bahauddin'in doğmasından uc gun sonra, HÂce Muhammed BÂb SemmÂsî , butun talebeleri ile Kasr-ı ÂrifÂn'a gelmişti. Ben kendisini cok sever ve muhabbet beslerdim. Kasr-ı ÂrifÂn'ı teşrif edince, yeni doğan oğlum Bahauddin'i alıp huzûruna gotureyim ve himmet, mÂnevî yardım isteyeyim, boylece feyze kavuşur dedim. Bu niyetle Bahauddin'i kucağıma alıp, HÂce Muhammed BÂb SemmÂsî'nin huzûruna goturdum. HÂce Muhammed BÂb SemmÂsî, Bahauddin'i elimden alıp, bağrına bastı ve; "Bu yavru, benim oğlumdur. Ben bunu, mÂnevî evlÂtlığa kabûl ettim." buyurdu. Sonra yuzunu talebelerine cevirip, aralarında en meşhûru olan Seyyid Emîr KulÂl'e şoyle dedi: "Size, bu yerde bir buyuk zÂtın kokusu geliyor derdim. Şimdi bu tarafa gelirken de, buraya yaklaştığımızda size once duyduğum koku iyice arttı demiştim. Hakîkat şudur ki, size bahsettiğim mubÂrek zÂt doğmuştur. İşte o mubÂrek koku, bu melek yavrunun kokusudur. Bu yavru, buyuk bir zÂt olsa gerektir." buyurdu. Boylece henuz daha uc gunluk cocuk iken, zamÂnının en buyuk evliy ve murşid-i kÂmili olan HÂce Muhammed BÂb SemmÂsî'nin mujdesine, himmetine ve feyzine kavuştu. Henuz daha kucuk yaşta iken, evliyÂlığa Âit yuksek nûrlar ve eserler temiz alnında acıkca gorunur, hidÂyet ve irşÃ‚d, hakkı bulma ve yol gosterme nişanları yuksek simÂsından belli olurdu.
Annesi şoyle anlatmıştır: "Oğlum Bahauddin dort yaşında iken, evimizde yavruluyacak bir inek vardı. Bahauddin, doğumuna bir muddet daha olan bu ineği gostererek, oyle anlıyorum ki, bu inek beyaz başlı bir buzağı doğuracaktır dedi. Birkac ay sonra inek, dediği gibi bir buzağı doğurdu."
Bahauddin BuhÂrî'nin ilk hocası, daha doğar doğmaz kendisini mÂnevî evlÂtlığa kabûl eden ve hakkında cok mujdeler veren HÂce Muhammed BÂb SemmÂsî'dir. Once ondan istifÂde etti. Sonra bu hocası, onun yetiştirilmesini en meşhûr talebesi Seyyid Emîr KulÂl'e havÂle etti. Yedi sene Seyyid Emîr KulÂl'in sohbetine devÂm etti. Sonra da onun izni ile MevlÂn Ârif DikgerÂnî'nin sohbetine devÂm etti. Yedi sene de onun yanında kaldı. Bundan sonra Kusam Şeyh ve Halîl AtÂ'nın sohbetlerinde bulundu. Bir muddet de Halîl AtÂ'nın yanında kaldı. Ayrıca MevlÂn Bahauddin KışlÂkî'den hadîs ilmini oğrendi. Sonra, AbdulhÂlık GoncduvÂnî'nin rûhÂniyetinden feyz aldı. Uveysî olarak yetiştirildi. Boylece tasavvufda ve diğer ilimlerde cok iyi yetişti. Bu tahsil devresini ve tasavvufta yetişmesini bizzÂt kendisi şoyle nakletmiştir:
"Cocukluktan bulûğ cağına kadar, buyuk hocam Muhammed BÂb SemmÂsî'nin sohbetinde bulundum. On sekiz yaşına girdiğim sırada, dedem beni evlendirmek istedi. Hocam Muhammed BÂb SemmÂsî'yi duğunume dÂvet etmek icin beni SemmÂs'a gonderdi. SemmÂs'a varıp hocamı gormekle şereflendim ve elini optum. Sohbetinin bereketinden bende oyle bir hÂl hÂsıl oldu ki, devamlı hocamın sohbetine can atıyordum. O gece kalbimdeki bu arzu ve istek ile gece yarısından sonra kalkıp abdest aldım ve hocamın mescidine gidip, iki rekat namaz kıldım. Başımı secdeye koyup cok du ettim. Dilimden şu du cıktı: "Allah'ım, bana bel yukunu cekmeye kuvvet ver. Mihnet ve muhabbetini cekmeye tÂkat, guc ver." Sabah olunca hocamın huzûruna vardım. Bana bakıp, gece olup bitenleri soyledikten sonra; "EvlÂdım, duÂda; "Y Rabbî, rÂzı olduğun şeyi bu zayıf ve gucsuz kuluna, fazlın ve kereminle ihsÂn et." demelidir. Cunku Allah'ın rızÂsını kazanan kimseye bel gelmez. Eğer Allah , hikmet-i ezelîsiyle sevdiği bir kuluna bel gonderirse, kendi inÂyetiyle o kuluna kuvvet ve tahammul ihsÂn eder ve o belÂya tutulmasının hikmetini bildirir. Bel istemekte gucluk vardır." buyurdu.
Daha sonra sofra kurulup, yemek yendi. Hocam, sofrada bir somun ekmeği alıp verdi. Ekmeği cekinerek aldım. Bu cekingenliğimi gorup; "Ekmeği almakta cekiniyorsun. Fakat bu ekmek, yolda lÂzım olacaktır." buyurdu. NihÂyet dÂvetimiz uzerine talebeleriyle birlikte koyumuz Kasr-ı ÂrifÂn'a gitmek uzere yola cıktık. Ben, hocamın bindiği hayvanın uzengileri yanında yuruyordum. Rûhum zevkle dolmuş olduğundan kalbimde hicbir duny duşuncesi yoktu. Aşk ve şevkle dolu olan kalbim heyecanla carpıyordu. Allah sevgisinden başka her şey kalbimden cıkmıştı. Bu sırada kalbim dunyÂya meyledecek olsa, hocam hemen; "Kalbini ayrılıktan koru." buyururdu. Hocamın bu kerÂmetini ve keşfini gordukce, muhabbetim kat kat artıyordu. Yolumuz bir koye uğradı. O koyde hocamın dostlarından biri bizi karşılayıp evine dÂvet etti. Hocam da bu dÂveti kabûl edip, o zÂtın evine indi. Ev sÂhibinin, mahcûbiyetinden ızdırap icinde yuzu kızardı. Bu hÂlini goren hocam, o kişiye; "Senin ızdırabının sebebi nedir?" dedi. O da; "Efendim, size yemek ikrÂm etmek istiyorum, fakat sutten başka bir şeyim yoktur." dedi. Bunun uzerine hocam bana; "Bahauddin, sana verdiğim ekmeğe ihtiyac hÂsıl oldu. O ekmeği ver." dedi. Ekmeği cıkarıp verdim. Ev sÂhibi de sutu getirip sofraya koydu. Ekmeği sute batırarak yedik ve hepimiz doyduk. Bu kerÂmeti karşısında hocamıza hayranlığımız arttı. Sonra kalkıp yolumuza devÂm ettik."
"Hocam Muhammed BÂb SemmÂsî vefÂt edince, dedem beni Semerkand'a goturdu. Orada bulunan buyuk Âlim ve velîleri ziyÂret edip, benim icin du ve himmet istedi. Sonra Kasr-ı ÂrifÂn'a donduk. O gunlerde Ali RÂmîtenî hazretlerinden gelip, emÂneten saklanmakta olan tac bana verildi. O anda kalbim Allah'ın muhabbeti ile dolup, taştı. Sonra hocam Seyyid Emîr KulÂl, Kasr-ı ÂrifÂn'a geldi. Bana cok iltifÂtta bulunup; "HÂce Muhammed BÂb SemmÂsî, bana; "Oğlum Bahauddin'in yetişmesi ile ilgilen. Ondan şefÂatini esirgeme! Eğer onun yetişmesinde kusûr edersen, sana hakkımı helÂl etmem." buyurdu. Ben de bu vasiyeti uzerine senin yetişmen ile ilgileneceğime soz verdim." dedi. Seyyid Emîr KulÂl* Bahauddin BuhÂrî'nin yetişmesi icin titizlikle meşgûl olup, onu tasavvufta yuksek derecelere ulaştırdı. Hatt bir gun ona şoyle buyurdu: "Yuce murşidim HÂce Muhammed BÂb SemmÂsî'nin sizin terbiyeniz ile ilgili vasiyetini yerine getirdim. Sizi istenilen şekilde yetiştirdim. Hem hÂl bakımından, hem de ilim bakımından yuksek bir himmete sÂhip bulunuyorsun. Şimdi nereye gitmeyi arzu edersen gidebilirsin. Her kimden olursa olsun, sohbetinde bulunmak ve istifÂde etmek husûsunda serbestsin. Tarafımızdan size izin ve ruhsat verilmiştir. Bizde olan hÂl ve makamları size fazlasıyla verdim. BostÂnı senin icin kuru ettim. YÂni goğsumde, kalbimde olanların hepsini sana verdim. RûhÂniyet kuşunu, insanlık yumurtasından (dar nefis cercevesinden) cıkardım. Ama senin himmet kuşun, yukseklerde ucuyor. Şimdiden sonra icÂzetlisin, musÂdelisin, izinlisin."
Bahauddin BuhÂrî , hocası Emir KulÂl'in bu sozleri uzerine MevlÂn Ârif'in sohbetine gidip, yedi sene de onun yanında kaldı. Sonra Halîl AtÂ'nın yanına gidip, on iki sene sohbetinde bulundu. İki def hacca gitti. İkinci haccında Herat'a gidip, MevlÂn Zeynuddîn ile uc gun sohbet etti. İkinci hacca gidişinde HicÂz'dan donup, bir muddet Merv şehrinde ikÂmet etti. Daha sonra BuhÂrÂ'ya donup orada yerleşti. Emîr KulÂl'nin vefÂtından sonra, insanlara doğru yolu gosterip, rehberlik vazîfesini yaptı.
ŞÃ‚h-ı Nakşbend* şoyle anlatmıştır: "Bir gece ruyÂmda, Turk Âlimlerinden Hakîm AtÂ, beni yetiştirmesi icin talebelerinden birine havÂle etti. SÂliha bir ninem var idi, ruyÂmı ona anlattım. "Oğlum, senin Turk Âlimlerinden nasîbin vardır." dedi. Bunun uzerine ruyÂda gorduğum o dervişin sîmÂsını hatırımda tuttum ve karşılaşacağım gunu bekledim. Bir gun BuhÂr pazarında, Hakîm AtÂ'nın ruyÂmda beni yetiştirmesi icin kendisine havÂle ettiği zÂt ile karşılaştım. İsmi Halîl At idi. Ben onu derhÂl hatırlayıp, tanıdım. Fakat bir turlu yanına yaklaşıp sohbet edemedim. Bundan dolayı uzgun bir hÂlde eve dondum. Akşam bir kimse evime gelip, Halîl At seni cağırıyor dedi. Bu habere cok sevindim ve bir mikdÂr hediye bulup, hemen huzûruna gittim. Sohbetiyle şereflendim. Bana cok iltifÂt etti. RuyÂyı anlatmak isteyince; "Senin hÂtırında olanı biz biliyoruz, anlatmana gerek yok." buyurdu. Bundan sonra uzun zaman sohbetine devÂm ettim. Cok feyz alıp, istifÂde ettim. Bir muddet sonra MÂverÂunnehr sultÂnının vefÂt etmesi uzerine, oranın halkı, Halîl AtÂ'yı sultanlık yapması icin BuhÂrÂ'dan MÂverÂunnehr'e dÂvet ettiler. DÂveti kabûl edince ben de birlikte gittim. O tahta oturdu. Ben de hizmetine devÂm ettim. Kendisinde cok kerÂmetler goruluyordu. Bana şefkat ve muhabbet gosterip yetiştirdi. Boylece orada altı sene suren sultanlığı sırasında da hizmetinde bulundum. Kendisine o kadar yakın oldum ki, her sırrına vÂkıf, işlerinde idÂreci oldum. Gorunuşte diğer hizmetciler gibi calışırdım. HÂlimi bildirmezdim. Altı sene sonra bu buyuk Âlim tahttan indi. Sultanlığı sona erdi. Bundan sonra Zeyvertûn koyune yerleştim.
Yine şoyle nakletti: "Bende tasavvuf hallerinin gorulduğu ilk gunlerde mubÂrek bir zÂt ile yakınlığım oldu. Bu zÂt bana; "Seni Hakk'ın ÂşinÂlarından goruyorum." deyince, "Umarım ki, sizin teveccuhunuz ve yardımınızla ÂşinÂlardan olurum." dedim. Dedi ki: "Arzular karşısında nefsin ile ne hÂldesin?" "Bulursam şukrederim, bulamazsam sabrederim." dedim. "Bu kolay bir iştir. Asıl iş, nefsini bir yerde hapsedip, ekmek ve su vermeyeceksin ve nefsin o hÂle gelmiş olacak ki, sana serkeşlik etmeyip, boyun eğsin." buyurdu. Bunun uzerine o zÂta yalvardım. Bu hÂle kavuşmam icin teveccuh etmesini istedim. Buyurdu ki: "Nefsinin, başkalarından umitsiz ve yalnız kalacağı bir sahrÂya gideceksin, Allah'a ibÂdet ile meşgûl olacaksın ve orada uc gun kalacaksın, dorduncu gun tÂrif edeceğim bir dağa gideceksin, karşına cıplak ata binmiş bir kimse cıkacak. Ona selÂm verip gec. Uc adım gectiğin zaman sana o; "Ey genc! Dur sana ekmek vereyim." diyecek. Sen hic aldırmayıp, ekmeği almadan gecip gideceksin. Bu zÂtın emri uzerine, soylediği gibi uc gun sahrÂda yalnız kalıp ibÂdet ile meşgûl oldum. Dorduncu gun tÂrif ettiği dağın eteğine gittim. Giderken buyurduğu gibi ata binmiş bir zÂt karşıma cıktı. SelÂm verip, gectim. Bana; "Delikanlı sana ekmek vereyim." dedi. Ben asl aldırmadım ve ekmeği almadan gecip gittim. Sonra, bana bunları yapmamı tavsiye eden zÂtın huzûruna gittim. Bana;
"Bahauddin! Bundan sonra insanların hatır ve gonullerini alıp, duşkunlerin hizmetinde bulunup, zayıflara ve gonlu kırık olanlara ikram ve hurmette bulunacaksın! İlim oğrenme husûsunda gayret ederek, kimsesizlere yoldaş olup, onlara karşı tevÂzu gostereceksin!" buyurdu. Bu zÂtın emirlerini de yerine getirdim. Uzun zaman bu yolda devÂm ettim. Sonra tekrar huzûruna cıktım. Buyurdu ki: "Bahauddin! Bundan sonra da hayvanlara bakacaksın. Onlar, seni yaratan Rabbinin mahlûklarıdırlar. Eğer yuk ceken hayvanların vucutlarında yara gorursen tedÂvi edeceksin." Bu emre de uyarak cok gayret gosterdim. Yolda eğer onume bir hayvan gelse, o gecinceye kadar dururdum. Hayvanın onune gecmezdim ve geceleri izlerine yuzumu surup, Allah'a yalvarırdım. Butun bunlar, icimdeki nefs duşmanının kırılması, ıslÂh olması icin idi. Yedi sene boyle devÂm ettim. Sonra tekrar o zÂtın huzûruna gittim. Buyurdu ki:
"Bahauddin! Bundan sonra yolların hizmetiyle meşgûl ol, yolları supurup temizle, gelip gecenlere eziyet veren şeyleri kaldır. İğrenc şeyleri yollardan alıp, gorunmez bir yere at. Yollardan gelip gecenler zahmet cekmesinler ve rahatsız olmasınlar." Bu emrine de uyarak, bir muddet de bu işle meşgûl oldum. Bu zÂt ne emretmişse, buyuk bir bağlılık ile hepsini yerine getirdim. Bu hizmetleri yaparken, Allah'ın nice nîmetleri ve ihsÂnları bana gorundu. Nefsim iyice ezildi. NefsÂniyetten ve mÂsivÂdan, Allah'dan başka herşeyden kurtulup, rûhÂniyet derecesine eriştim. Bu sırada bana Allah'dan pekcok sırlar tecellî etti."
Bahauddin BuhÂrî ŞÃ‚h-ı Nakşbend* yine tasavvuftaki ilk hÂllerini şoyle anlatmıştır: "Tasavvuf hÂllerinden cezbe hÂli coğalıp kararsız duştuğum gunlerde, geceleri ay ışığında kabristanda dolaşırdım. Bir gece, devamlı ziyÂret edilmekte olan uc buyuk zÂtın mezarını gordum. Her birinin kabrinde yanmakta olan birer kandil vardı. Kandillerin yağı ve fitilleri olduğu hÂlde cok sonuk yanıyorlardı. Fitillerini hareket ettirmek lÂzımdı ki, parlak yanıp, cok ışık versinler. O kandilleri oylece bırakıp, HÂce Muhammed Vasî'nin kabrinin başına gittim. Bana orada HÂce Ahmed Eckarnevî'nin kabrine gitmem işÃ‚ret olundu, oraya gittim. Onun kabrinin başına, bellerinde kılıc takılı olan iki kişi geldi. Beni tutup, bir hayvana bindirdiler. Hayvanın yonunu MezdÂhin tarafına cevirip, gittiler. O gece sabaha doğru MezdÂhin mezarlığına ulaştım. Orada da diğer kabirlerdeki gibi bir kandil yanıyordu. Fakat o da sonuk yanmaktaydı. Kıbleye karşı donup oturdum. Bu sırada bana kendimden gecme hÂli geldi. Kıble tarafında bir duvar gordum. Duvar yarılıp, yeşil ortuler ile suslenmiş bir taht ve bu taht uzerinde bir zÂt oturmuş idi. EtrÂfında ise kalabalık bir cemÂat vardı. İclerinde Muhammed BÂb SemmÂsî* de vardı. SÂdece onu tanıyordum. Bunların vefÂt eden ve bu yolun buyukleri olduğunu anladım. Fakat kursunun uzerinde oturan kimdir diye merak ediyordum. Ben boyle duşunurken, kursu etrÂfında bulunan cemÂatten biri bana şoyle dedi:
"Kursu uzerinde oturan mubÂrek zÂt, HÂce AbdulhÂlık GoncduvÂnî'dir. EtrÂfındaki cemÂat ise, onun halîfeleri; HÂce Ahmed Sıddîk, HÂce Evliy GulÂn, HÂce Ârif Rîvegerî, HÂce Muhammed İncirfagnevî, HÂce Ali RÂmitenî'dir." Sonunda hocam Muhammed BÂb SemmÂsî'yi gostererek; "Bunu, sen hayatta iken gordun, o senin şeyhindir. Sana tÂc verdi. Kendisini tanıdın mı?" dedi. "Evet hocamı tanıdım fakat bıraktığı tÂcın nerede olduğunu bilmiyorum." dedim. "O senin evindedir. Onu sana kerÂmet olarak verdiler ki, bir bel gelecek olsa, onun bereketiyle bel def edilir." buyurarak mujdeledi. CemÂatten bana dediler ki: "Dikkat et, kulak ver, şimdi sana AbdulhÂlık GoncduvÂnî* nasîhat edecek! O nasîhatten başka bir şeyle Hak yolunda ilerlenemez. HÂce'nin elini opmek icin izin istedim. Bana izin verildi. Kalkıp yaklaştım. SelÂm verip, edeble elini optum. Sonra huzûrunda edeble ayakta durdum. Tasavvufda ilerlemek husûsunda buyurdu ki:
"Kabirlerin başında kandillerin sana oyle gosterilmesi, senin bu yolda kÂbiliyet sÂhibi olduğuna alÂmettir. Fakat, fitil gibi olan kÂbiliyeti hareketlendirmek lÂzımdır ki, bu kÂbiliyet ortaya cıksın. Hakkın gizli sırları sana acık olsun. Her durumda dînimizin caddesinde yurumek, azîmet ve sunnet-i seniyye uzere olmak lÂzımdır. Emirlere ve yasaklara uymak husûsunda istikÂmet uzere olacaksın. Bid'atlerden, Peygamber efendimiz ve arkadaşları zamÂnında olmayıp sonradan cıkan, ibÂdet olarak yapılan şeylerden ve ruhsatla amel etmekten uzak duracaksın. Hadîs-i şerîfleri oğrenip, amel edersin." Sonra cemÂattan bana dediler ki:
"Yarın acele Nesef tarafına gideceksin. Seyyid Emîr KulÂl'in hizmetinde bulunacaksın. Oraya giderken yolda ihtiyar bir zÂt ile karşılaşacaksın. O sana sıcak bir corek verecektir. Ekmeği al, fakat onunla hic konuşma. O ihtiyÂrı gectikten sonra bir kervana, sonra da ata binmiş bir kimseye rastlayacaksın, o kimse senin onunde tovbe edecek. Sen, o evindeki mubÂrek tÂcını al, Emîr KulÂl'e gotur."
Bu konuşmalardan sonra bendeki o hÂl gidip, eski hÂlime dondum. Derhal başında bulunduğum kabrin yanından ayrılıp, Zeyvertûn tarafına gittim. Evime varıp, bana bırakılmış olan tÂcı istedim. Getirip verdiler. Onu giyince hÂlim değişti. Bambaşka bir hÂle girdim. TÂcı alıp yola cıktım. Sabah namazı vaktinde MevlÂn Şemseddîn'in mescidine ulaştım. Sabah namazını orada kılıp, o gun Eyne adındaki koyde kaldım. Ertesi gun guneş doğarken Nesef tarafına hareket ettim. Yolda, onceden buyuklerin işÃ‚ret ettiği gibi, bir ihtiyÂra rastladım. Bana bir ekmek verdi. Ekmeği alıp, hicbir şey soylemeden gecip gittim. Sonra bir kervana rastladım. Kervanın başı bana; "Ey yiğit, nereden geliyorsun?" deyince; "Eyne koyunden." dedim. Ne zaman yola cıktığımı sordular. "Guneş doğarken." dedim. Kervana rastladığım vakit kuşluk vakti idi. Kervandakiler bu sozumu işitince hayret edip; "Eyne koyu buraya dort fersah, yaklaşık 24 km mesÂfededir. Sabah vakti cıkılsa, ancak buraya ikindiden sonra gelinebilir." dediler. Kervanı da gecip gittim. Kervanı gectikten sonra bir atlıya rastladım. Bana; "Sen kimsin? Seni gorunce icime bir korku duştu." dedi. "Ben oyle bir kimseyim ki, sen benim onumde tovbe edeceksin." dedim. O atlı yanıma gelip tovbe etti. Şarap yuklu bir beygiri vardı. Beygirin uzerindeki şarabı yere doktu. Onu da gecip yoluma devam ettim. Nesef taraflarında bir koye uğradım. Seyyid Emîr KulÂl'in orada olduğunu oğrendim. HÂcegÂn buyuklerinin mubÂrek tÂcını cıkarıp arz ettim. Bir muddet sukût ettikten sonra; "Bu tÂc, HÂcegÂn buyuklerinin mubÂrek tÂclarıdır." buyurdu. "Evet efendim." dedim. DevÂm ederek; "Bu tÂc-ı şerîfi almakta iki şart vardır. Birinci şart; bunu korumak, ikincisi; îcÂbını yerine getirmek. Bu iki şart, buyuklerin (HÂcegÂn'ın) yolunda bulunmak ve bize hizmettir. Bundan sonra ben de bu şartlara uymak uzere tÂcı alıp kabûl ettim." buyurdular.
Yine şoyle anlatmıştır: "Tasavvufda ilerlemek icin calıştığım ilk gunlerde, bir yerde iki kişinin konuşup sohbet ettiğini gorsem, gider onlara katılırdım. Onları dinlerdim. Eğer Allah'dan, Resûlullah'tan, Kur'Ân-ı kerîmden konuşup, hayır olan işlerden bahsederlerse, memnun olur ferahlık duyardım. Boş şeyler konuşanlardan ise, keder ve uzuntu duyarak uzaklaşırdım."
"Hak yolda ilerleyip, gunahlardan arınmağa ve olgunlaşmağa calıştığım gunlerde, bir gun yolum bir kumarhÂneye uğradı. İnsanların kumar oynadıklarını gordum. Bunlardan iki kişi kumara oylesine dalmışlardı ki, hicbir şeyin farkında değildiler. Boylece bir muddet devÂm ettiler. NihÂyet birisi kaybettikce kaybetti. Neyi varsa ortaya koydu, onları da kaybetti. DunyÂlık neyi varsa hepsi bitti. Buna rağmen, kumar oynadığı kimseye şoyle diyordu: "Bu kadar kaybıma rağmen, bu oyunda başımı dahî versem oyundan vazgecmem." Kumarbazın, kumar oynayıp bu kadar zarar ve ziyÂn gormesine rağmen, o oyuna olan hırsı bana ibret oldu. Hak yolunda yuruyup daha da olgunlaşabilmek icin, bende oyle bir gayret hÂsıl oldu ki, o gunden îtibÂren Hak yolunda talebim her gun biraz daha arttı."
"Tovbe edip, tasavvufa yonelişim şoyle oldu. "Âileme ve cocuklarıma karşı kalbimde sevgi ve muhabbetim cok fazla idi. Bir gun evimde otururken, Âileme ve cocuklarıma pek fazla iltifÂt ve muhabbet gosterdim. Bu sırada Âniden kulağıma gizli bir ses geldi. "Her şeyi bırakıp Allah'a donme zamÂnı daha gelmedi mi?" denildi. Bu sesi duyunca hÂlim değişiverdi. Oturduğum yerde duramaz oldum. Hemen yakındaki nehre gidip, elbisemi yıkadım ve gusl ettim. Sonra iki rekat namaz kıldım. Bir daha gunah işlememek uzere tam bir tovbe yaptım. Her şeyden el cekip, Allah'a dondum. Nice seneler kıldığım o iki rekÂt namazın arzusundayım. Bu yola girdikten sonra Zeyvertûn koyunde oturdum. Beş vakit namazımı bu koyun cÂmisinde kılıyordum. Bir gun nasıl olduysa, bir vakit namazı cemÂatle kılmayı kacırmışım. CÂminin, Âlim ve takv sÂhibi bir imÂmı vardı. Bana; "Ben seni, ibÂdet meydanının safını dolduran erlerinden zannederdim. Meğer sen, saf dolduran er değil, saf kıran imişsin." dedi. Buna karşılık imÂma; "ZÂt-ı Âliniz, hakkımda boyle duşunuyorsunuz, fakat ben yaldızlı ve parlak bir tuncum." dedim. Boyle deyince, imÂm efendi şu beyti okuyarak cevap verdi:
"Kalbinin yonunu aşk pazarına cevir,
Demirin hÂlis olması ateş iledir."
Bu soz kalbime ziyÂdesiyle tesir etti ve icime oyle bir dert saldı, beni oyle bir aşka duşurdu ki bu aşk ile kararsız kaldım. Bundan sonra Allah bana lutuf ve kereminden kapılar actı. Onceki dostlarımdan birkacı, bir gece yoluma cıktılar. Bana her biri bir şeyler soyledi. Boylece benim kendilerine uymam icin cok uğraştılar. Onlara tÂbi olmak isterken, Allah'ın inÂyeti ile bir Âyet-i kerîmede bildirildiği gibi, Allah'ın actığı kapıyı kapatmaya ve kapamış olduğu kapıyı acmaya kimsenin gucu yetmez dedim. Bu soz, eski dostlarıma cok tesir etti. Onlar da benim bulduğum yola girdiler. Benim butun gayretim, Allah'dan başka her şeyi bırakıp, Allah'ın rızÂsına kavuşmaktı. Allah'a sonsuz hamdu senÂlar olsun ki, bana inÂyet-i RabbÂnî, Allah'ın yardımı erişti ve maksadıma kavuşturdu."
ŞÃ‚h-ı Nakşbend* şoyle anlatmıştır: "Talebeliğimin ilk gunlerinde, buyuk hocam HÂce Muhammed BÂb SemmÂsî'nin emrettiği şeylerin hepsini yerine getirdim. Bunların faydalarını ve tesirlerini kendimde gordum. Hocam bana, Resûlullah efendimizin ve EshÂb-ı kirÂmın yolunda bulunmamı soylemişti. Ben bu vasıyeti tuttum. Bu hususta son derece dikkat ve gayret gosterdim. Âlimlerin meclisine devÂm edip, nasîhatlerini dinledim. Âlimlerin eserlerini okuyup, bildirilenlere gore amel ettim. Allah'ın ihsÂnıyla bunların faydasını gordum. Tasavvufta en faydalı ve maksada cabuk kavuşturan şey, Allah'a cÂn-u gonulden, kendinden gecerek du ve niyaz etmek, yalvarmak ve Allah'ın rızÂsını istemek, nefsi ezmek, onu mağlub etmektir. İşte bizi bunun icin bu kapıdan iceri aldılar. Her ne bulduksa, bu sebeble bulduk. Bu mekÂnda sarı yuz ve eski elbise ararlar. Atlas ve ipeğin pazarı burası değildir. Bir sÂlik, hakîkat yolunda kendi nefsini Fir'avn'ın nefsiyle mukÂyese etmeli ve kendi nefsini onun nefsinden yuz bin def daha aşağı gormeli. Eğer boyle olmazsa, o sÂlik, hakîkat yolunun ehli olamaz. O yolda yokluk, nefsi temizlemek kolay değildir. Fakat bu, yolda maksada ulaşmak icin bir ip ucudur. İşte ben de bunun icin, nefsimi varlıkların her tabakasına nisbet edip, bu yolda yurudum. Nefsimi kÂinÂttaki her şey ile karşılaştırdım. Hakîkatte her şeyi, her varlığı, her mahlûku daha ustun ve daha hoş gordum. O hÂle geldi ki, nefsim ile varlıklardan herhangi biri arasında kıyÂs yaparak duşundum. Kendimi aşağı ve Âciz gordum. Bu, benim icimdeki her turlu kir ve pası temizledi. KÂinÂtta ne varsa hepsinden fayda gordum. Fakat nefsimden hicbir fayda gormedim. Nefsimin onune gecmemiş olsaydım, onu terbiye etmeseydim ve kendi isteği ile başbaşa bıraksaydım, beni bu kapıdan iceri almadıkları, bu makama koymadıkları gibi, nefsimin daha bana nice zararları dokunacaktı."
Yine şoyle anlatmıştır: "Gencliğimde Allah'a yalvarıp; "Y Rabbî! Bana yardımını ihsÂn et. Bu yolun ağırlığını cekmeye kuvvet ver. Bu yolda ne kadar riyÂzet, nefsin isteklerini yapmamak ve mucÂhede, nefsin istemediği ne varsa yapayım." diye du ettim. Allah duÂmı kabûl buyurup, bana oyle bir kuvvet ve kudret ihsÂn etti ki bu yolun ne kadar zahmet ve meşakkati varsa hepsine katlandım. Ne yapmak lÂzımsa Allah'a hamd olsun yaptım. Şimdi ihtiyÂr hÂlimde, riyÂzetten ve nefsimle mucÂdeleden kurtulmuş bulunuyorum... EvliyÂ-i kirÂmın rûhlarına teveccuh ediyor, hepsinin rûhÂniyetlerinin eserini goruyordum."

Şah-ı Nakşbend [K.S.]'in kabri.
ŞÃ‚h-ı Nakşbend Bahauddin BuhÂrî* oyle bir yıldız olarak yetiştirildi ki irşÃ‚d semÂsı onunla suslendi. O, ucu bucağı olmayan bir ilim ve irfan denizi idi. Her nerede cehÂlet zulmeti varsa, onu ustun nurları ile orttu, kapattı. Kimin gonlune bir şuphe duştuyse, ozundeki curutulmez belgelerle onu giderdi. İnsanlara ustun şÃ‚nını anlatan nice işÃ‚retler gosterdi. Olu kalbleri diriltti. Ruhlara kuvvet verip canlandırdı. Pekcok kerÂmetlerin sÂhibi oldu. İnsanları irşÃ‚d etmeye, doğru yolu gostermeye başladığının haberi butun fezÂyı doldurdu. Doğunun ve batının kalbi onunla sevince boğuldu. KisrÂlar ve sultanlar onun karşısında edeple durdu, ona merhabÂya geldi. Coldeki vahşi hayvanlar bile yardım istemeye geldi. İşte onun ciltler dolusu tutan kerÂmetlerinden ve menkıbelerinden bir kacı:
Bir defÂsında Nesef'te buyuk bir kuraklık oldu. Sıcaktan toprak catlayıp, mahsûller kurumaya başladı. Halk, gunlerce yağmur bekledi. Fakat bir damla bile duşmedi. Nesef halkı, Bahauddin BuhÂrî'nin duÂsını almak icin aralarından birini huzûruna gonderdiler. O da gelip durumu arz etti. Nesef ahÂlisi kuraklıktan dolayı mahzûn ve kederlidir, dedi. Bunun uzerine, Bahauddin BuhÂrî* buyurdu ki: "Uzulmesinler, Allah onlara yağmur gonderecek." Aradan kısa bir zaman gecti, Nesef'e yağmur yağmaya başladı. Bir gun ve bir gece devÂm etti. Kuraklık kalkıp bolluk oldu.
Bir talebesi şoyle anlatmıştır: "Ben kucuk yaşta CenÂnyan denilen yerden BuhÂrÂ'ya geldim. Âlimlerin derslerine devÂm ettim. Sonra kalbime KÂbe'yi ziyÂret etme arzusu duştu. Mekke'ye gidip, KÂbe'yi ziyÂret etmek şerefine kavuştum. BuhÂrÂ'ya dondum. Fakat nefsim cok azgındı. Hatt eşkıyÂlık yapacak kadar kotu bir hÂlde idi. Ben bu hÂlde iken, bir cekilme hÂli hÂsıl oldu. Bu hÂl, beni ister istemez, Bahauddin BuhÂrî'nin huzûruna surukledi. Huzûruna varınca, beni yanına yaklaştırdı. Sonra enseme oyle bir vurdu ki, yediğim sillenin tesirinden neye uğradığımı bilemedim. İstemeyerek bağırdım. Bahauddin BuhÂrî* bu hÂlime ofkelenip; "Sus!" dedi. Sonra da; "Eğer sabredip o nÂrayı atmasaydın, bir sohbetle işin tamÂm olurdu." buyurdu."
Bahauddin BuhÂrî'nin talebelerinden Şeyh Omer Taşkendî şoyle anlatmıştır: "Benim, Bahauddin BuhÂrî'ye muhabbetim ve talebe olmam şoyledir: Once Taşkend'de talebelerinden bir kısmını tanımıştım. Onlar ile sohbet eder, hizmetlerinde bulunurdum. Sohbet sırasında bana, Bahauddin BuhÂrî'nin fazîletini, hÂllerini anlatırlardı. Boylece gormediğim hÂlde ona karşı icimde bir muhabbet hÂsıl oldu. Bir gun Taşkend'deki talebelerinden birinin evine gittim. Hocasını hatırlıyor ve ona rÂbıta ediyordu. Bir muddet oturduktan sonra yemek getirdi. O anda Bahauddin BuhÂrî* gozume gorundu ve kulağıma; "Senin Horasan'a gitmen gerekir." diye soyledi. Yemekten sonra Horasan'a gitmek uzere yola cıktım. Horasan'a, oradan da BeheÂddîn BuhÂrî'nin yakın talebelerinden MevlÂn CelÂleddîn'in bulunduğu yere gittim. Evine varıp kapıda durdum, kendisi tarafından cağrılmamı bekledim. Bir saat sonra evinden bir cemÂat cıktı. Beni cağırıp huzûruna kabûl ettiler ve; "Sen geldiğin sırada, gelişinden haberim var idi. Fakat seninle başbaşa goruşmek istedim. Onun icin beklettim." dedi. Bundan sonra hÂlimi ona anlattım ve cok ağladım, yardımcı olmasını istedim. Yemîn ederek dedi ki: "Bahauddin BuhÂrî sana kÂfidir, teveccuhune kavuşursun." Sonra onun fazîletinden, menkıbelerinden bahsedip, huzûruna kavuşmak icin hemen yola cıkmamı soyledi.
Yolculukta başıma bÂzı hÂdiselerin geleceğini de işÃ‚ret etti. DerhÂl Nesef tarafına doğru yola cıktım. Oradan da Horasan'a hareket etmek uzere bir gemiye bindim. Gemi bir muddet yol aldıktan sonra sabah namazının vakti girdi. Gemide bir ezÂn okudum. Hic bir yolcu namaza kalkmadı. Bu duruma uzulup, onlara nasîhat ettim. Fakat bana kızdılar. Bu durum karşısında bende oyle bir hÂl oldu ki, kendimi suya atmak istedim. Ayaklarımı suya uzatıp gemiden ayrıldım, fakat batmadım. Oyle bir hÂl oldu ki, suyun uzerinde yurumeye başladım. Gemidekiler bu hÂlimi gorunce ağlamaya başladılar. "Biz yanlış bir iş yaptık, yaptığımıza tovbe ettik. Gemiye gel, sen ne dersen onu yapacağız." dediler. Bunun uzerine tekrar bindim. Sabah namazını, gemideki yolcular ile cemÂat olup kıldık. Bir muddet yolculuktan sonra Âmûre kalesine vardık. Orada da acÂib hÂdiseler oldu. Bahauddin BuhÂrî'ye iltic edip, sığındım. Şîrmuşter denilen bir dergÂha vardım. Yola devÂm ederken bir kervana rastladım. Bana;
"Bu cole dalma, cok buyuk bir coldur, yolunu şaşırırsın. Burada dur, şÃ‚yet yola devÂm edecek olursan sağ tarafa yonel, sol tarafdan gidersen sonunu bulamazsın ve helÂk olursun." dediler. Kervan gecip gittikten sonra, kendi kendime; "Ben, Bahauddin Buharî'nin huzûruna gitmek uzere yola cıkmış bulunuyorum. Ona tÂbi olup, hak yola gireceğim icin bana tehlike gelmez." dedim. Cole dalıp yurumeye başladım. Bir muddet yurudukten sonra ac olduğumu hatırladım. Kendi kendime bÂzı nefis yemekleri duşunerek; "Âh o yiyecekler olsa da yesem!" dedim. Ben boyle duşunurken, o anda onume birdenbire bir sofra geldi, uzerinde aklımdan gecen yemekler vardı. Bu durum karşısında hÂlim değişti. Ağlamaya başladım. "Ey Allah'ım, senin rızÂnı arayan kimseye her ne lÂzım olursa ihsÂn ediyorsun. Ben de senin rızÂndan başka bir şey asl taleb etmeyeceğim." dedim. O yemekleri yiyip, colde yola devÂm ettim. Yolda karşıma bir ceylan surusu cıktı. Beni gorunce sağa sola kacışmaya başladılar."Eğer bu yoldaki arzum ve isteğimde samîmî isem, ceylanlar benden kacmazlar" dedim. Boyle der demez, ceylanlar yanıma toplanıp bana yuzlerini surmeye başladılar. Bu durum karşısında da hÂlim değişti ve cok ağladım. Bahauddin BuhÂrî'ye karşı muhabbetim o kadar arttı ki, huzûruna bir an evvel kavuşmak icin can atıyordum. Ehan denilen yere vardığımda, yine Bahauddin BuhÂrî'nin bereketi ile acÂib hÂllere kavuştum. Oradan Serahs'a vardım. Kendi kendime;
"Her yerde Allah'ın dostları, sevgili kulları bulunur. Bu civarda da vardır. Onlardan musÂade almadıkca bu şehre girmeyeyim." dedim. Boyle duşunurken, karşıma dîvÂne hÂlde bir kimse cıktı. Halk onu gorunce; "DivÂne DÂvûd geliyor." dediler. Benim yanıma yaklaşınca, onu karşılayıp, selÂmun aleykum diyerek selÂm verdim. "Ve aleykesselÂm." deyip selÂmımı aldı. "Hoş geldin Turkistanlı derviş!" dedi. Beni yanına yaklaştırıp koynundan bir ekmek cıkardı. Ekmeği parcalayıp yarısını bana verdi, ve;
"Ey derviş, bu ekmeğin yarısını sana verdiğim gibi, bu mulkun yarısını da sana verdim!" dedi. Bu hÂdiseden sonra Serahs şehrine girdim. Carşıya girince, bir başka divÂne gordum. Cocuklar taşa tutuyorlardı. "Bu divÂnenin adı nedir?" diye sordum."CÂvadÂr'dır. Bu beldenin divÂnelerindendir." dediler. Kendi kendime; "Bundan da izin alayım." dedim. Bir tarafdan da cocuklar onu taşa tutuyorlardı. Bana bakıp; "Ey Turkistanlı derviş, soz divÂne DÂvûd'un soylediği gibidir!" diyerek ilk karşılaştığım kimse ile goruşup kavuştuğumuz şeylere işÃ‚ret etti. Bundan sonra bende guzel bir hÂl, cem'iyyet hÂsıl oldu. Yemek arzu ettim ve;
"Her hÂlde bu şehirde Bahauddin BuhÂrî'nin sevenlerinden bir kimse bulunur ve ilk lokmayı onun elinden yerim." dedim. Bu sırada yanıma biri gelip; "Ben Bahauddin BuhÂrî'nin hizmetcilerindenim. Evime buyur." dedi. Beni evine goturdu. Uc ceşit yemek getirdi. Sonra bana; "Bahauddin BuhÂrî* BehrÂb denilen yere gitmişler, oradan burayı teşrif edecekler. Burayı teşrif edinceye kadar sen bizde kalacaksın, senin yerin burasıdır." dedi. Birkac gun sonra Bahauddin BuhÂrî'nin orayı teşrif etmek uzere oldukları haberini aldık. Karşılamak uzere derhÂl dışarı cıktık. Bahauddin BuhÂrî* bir merkeb uzerinde ve etrÂfında talebeleri olduğu hÂlde teşrif ettiler. Bir mezarlığa yoneldiler. ZiyÂretinde o kadar insan toplanmıştı ki, kalabalıktan yanlarına yaklaşmak mumkun olmadı. Kendi kendime;
"Cok uzaklardan geldim. Cok zahmetlere katlandım. Acab bana neden hic iltifÂt etmediler? Artık ben kendi başıma kaldım." diye duşundum. Bu duşunceler hatırımdan gectiği sırada, Bahauddin BuhÂrî* merkebden indiler ve yanına yaklaşmamı istediler. Bana;
"Hoş geldin ey Taşkendli Derviş Omer, yanlış anlama, daha sen buraya geldiğin saatte haberdÂr oldum. Şimdi şu gorduğun kalabalık ile bir muddet meşgûlum." buyurdu. Sonra eve gittiler ve kalabalık da dağıldı. Beni huzûruna kabûl edip;
"Başından gecen hÂdiselerin hepsini bilmekteyiz. Gemide iken denize inince sana biz yardım ettik. Colde onune sofra bizim tasarrufumuzla geldi. Ceylanların sana yaklaşması ve iki divÂne ile karşılaşman ve vukû bulan diğer hÂdiseler hep bizim teveccuhumuz ile oldu." buyurdu. Bu sohbeti sırasında bana oyle teveccuh ve tasarrufda bulundular ki, bambaşka bir hÂle girip, cok ağladım. "Nicin ağlıyorsun?" diye sordu. Ben de; "Şimdiye kadar gecen omru zÂyi etmişim." dedim. "Oyle soyleme; yalnız bundan evvel bunu bilmiş olsaydım diyebilirsin. Şu andaki muşÃ‚heden ve teslimiyetin ondan daha buyuktur." buyurdu. Sonra; "Şimdi sen, bulunduğun hÂli mi, yoksa gecen hÂlini mi istersin?" diye sordu. Ben de; "Bu hÂlimi isterim." dedim. "Bu iş tÂbi olmadan olmaz." buyurdu. "Ne işÃ‚ret buyurursanız, ne emrederseniz yerine getiririm. dedim. Ben boyle deyince; "Huyunuz mubÂrek olsun!" buyurdu."
Talebelerinden Emîr Huseyin de şoyle anlatmıştır: "Benim evim Kasr-ı ÂrifÂn'da idi. Yirmi yaşına kadar ciftcilik ile uğraştım. Namazdan ve niyÂzdan uzak idim. Yiyip icip yatmaktan başka işim yoktu. Tam genclik cehÂleti icinde idim. Bahauddin BuhÂrî* cÂmiye giderken, gelip gectikce beni gorup tebessum ederdi. NihÂyet bir gece ruyÂmda Bahauddin BuhÂri'yi gordum. MubÂrek elinde bir ayna vardı. Aynayı bana verdi. Aynaya baktım, kendimi gordum. Uyanınca, beni bambaşka hÂller kaplamıştı. Âniden Bahauddin BuhÂrî* evime geldi. Bana dedi ki; "Aynayı sana kim verdi?" "Siz verdiniz efendim." dedim. "Nicin namaz kılıp, Kur'Ân-ı kerîm okumazsın?" buyurdu. "Kur'Ân-ı kerîm okumayı bilmiyorum." dedim. "Ben sana namazı ve Kur'Ân-ı kerîmi oğretirim." buyurdu. Bundan sonra beni yetiştirip, terbiye etti. Pekcok ihsÂna ve nîmete gark etti."
Nakledilir ki, Şeyh ŞÃ‚dî adında bir zÂt, Kasr-ı ÂrifÂn'a gelip, Bahauddin BuhÂrî'nin huzûruna girerek, ziyÂretlerine gelmekte kusûr ettiğini soyleyip affetmelerini istedi. Bahauddin BuhÂrî* ona şaka yaparak; "BedÂva ozur kabûl edilmez." buyurdu. Gelen zÂt; "Bir okuzum vardır, onu size vereyim." dedi. "Onu kabûl etmeyiz, koyunde uzun zamandan beri biriktirip, duvar arasında bir kap icinde gizlediğin kırk altının var, onları getirirsen kabûl edilir." buyurdu. Şeyh ŞÃ‚dî; "Sakladığım altınları başka kimse bilmiyordu. Nasıl bildiler?" diye hayretler icinde kaldı, sonra koyune gidip altınlarını getirdi. Bahauddin BuhÂrî'nin onune koydu. Bahauddin BuhÂrî altınları sayıp, icinden bir tÂnesini ayırdı. Diğerlerini o zÂt geri verdi. "Bunlarla okuz satın alıp ciftcilik yap, kaldırdığın mahsûlu Allah'ın kullarına dağıt." buyurdu. Sonra ayırdığı bir altını gostererek; "Bu altın haramdır." buyurdu. Daha sonra o zÂta; "HÂce'nin ayırdığı o bir altını nereden almıştın?" dediler. Bahauddin BuhÂrî'yi tanıyıp, ona talebe olmadan once bir kumarda kazanmıştım, dedi.
Bahauddin BuhÂrî , talebelerinden birini, bir işi icin bir yere gondermişti. Talebesi işi gorup donerken, yolda havanın cok sıcak olması sebebiyle, dinlenmek icin bir ağacın golgesine oturdu. Dinlenirken uykusu gelip, uyuya kaldı. Uyur uyumaz ruyÂsında hocası Bahauddin BuhÂrî'yi gordu.Elinde bir as ile yanına yaklaşıp; "Uyan, kalk burası uyuyacak yer değildir." dedi. Bunun uzerine hemen uyanıp gozlerini actı ve ayağa kalktı. Birden, iki kurdun kendisine doğru yaklaştığını ve hucûm etmek uzere olduklarını gordu. Hemen oradan uzaklaşıp yoluna devÂm etti. Kasr-ı ÂrifÂn'a varınca, Bahauddin BuhÂrî'nin yola cıkmış, kendisini karşılamakta olduğunu gordu. Yanına yaklaşınca; "Hic oyle korkulu ve tehlikeli yerlerde istirahat edilir mi?" buyurdu.
Bahauddin BuhÂrî* bir gun bir yere gitmekte iken, yolları bir akarsuya rastladı. Yanında bulunan talebelerinden Emîr Huseyin'e; "Kendini bu suya at." buyurdu. Daha boyle derdemez, Emîr Huseyin hic tereddut etmeden kendini akan suya attı ve suyun icinde kayboldu. Aradan bir muddet gecti. "Ey Emîr Huseyin, cık gel!" buyurdu. Emîr Huseyin derhÂl sudan dışarı cıktı. Elbisesinde en ufak bir ıslaklık yoktu. Bahauddin BuhÂrî* ona; "Ey Emîr Huseyin, kendini suya atınca ne gordun?" diye sordu. Emîr Huseyin dedi ki: "Emriniz uzerine kendimi size fed ederek suya atınca, bende oyle bir hÂl hÂsıl oldu ki, kendimi birden bire gÂyet guzel doşenmiş bir odada buldum. Bu odanın hic kapısı yoktu. Kapı aradım, orada zÂtı Âlinizi gordum. Bana bir kapı gosterdiniz. İşte bu kapıdan cık buyurdunuz. Eliniz ile kapıyı actınız, ben de kapıdan cıktım. İşte huzûrunuza geldim." dedi.
Bahauddin BuhÂrî'ye bir gun hediye olarak bir mikdÂr balık getirilmişti. Balığın getirildiği sırada, o mecliste hazır bulunan talebeleri ile berÂber balığı yemek arzu ettiler. Bunun uzerine balık hazırlanıp, sofra kuruldu. Talebeler, Bahauddin BuhÂrî ile birlikte sofraya oturdular. İclerinden biri, gelip sofraya oturmadı. Bahauddin BuhÂrî ona; "Nicin gelip oturmuyorsun?" dedi. O da orucluyum diyerek, nÂfile oruc tuttuğunu bildirdi. Ona; "Gel bize uy!" dedi. Fakat gelmedi. Tekrar; "Gel bize uy! Sana Ramazan gunlerinden bir gunde tutulan oruc sevÂbı kadar hediye edeyim." dedi. Fakat o kimse soz tutmayıp, inadında ısrÂr etti. Bunun uzerine talebelerine; "Bu adam, Allah'dan uzaktır. Siz onu terkediniz." buyurdu. O oruclu kimse, son derece zÂhid bir kimse idi. Fakat Bahauddin BuhÂrî'nin sozune peki demeyip, muhÂlefet gostermesi sebebiyle, zÂhidliğini kaybetti, ne namaz, ne niyaz kaldı. TamÂmen dunyÂya tapmaya başladı ve felÂkete duştu.
Bahauddin BuhÂrî , BuhÂrÂ'nın bir koyune gitmişti. Şeyh Husrev adında bir zÂtın evinde misÂfir oldu. O akşam Şeyh Husrev, o koyde bulunan butun Âlimleri ve ileri gelenleri evine dÂvet etti. Hep birlikte yemek yediler. Yemekten sonra Bahauddin BuhÂrî , ev sÂhibi Şeyh Husrev'e; "Git kapıya bak kim var?" buyurdu. Gidip baktı ki, koy halkından Yûsuf adında biri, bir kap icinde armut getirmiş kapıda bekliyordu. İceri girmesine musÂade edildi. O da iceri girip, elindeki armut dolu kabı Bahauddin BuhÂrî'nin onune koydu. Bahauddin BuhÂrî; "Bu armutları nereden aldın?" dedi, o da aldığı yeri soyledi. Bahauddin BuhÂrî* bir muddet susup, sonra ev sÂhibine; "Bu armutları buyuk bir kaba boşalt gel." dedi. Ev sÂhibi armutları buyuk bir kaba boşaltıp ortaya koydu. Bahauddin BuhÂrî, armutlardan birini alıp getiren kimseye verdi. Sonra diğer armutların orada bulunanlara dağıtılmasını emretti. Dağıtıldıktan sonra;
"Hic kimse kendine verilen armudu yemesin, beklesin." buyurdu. Sonra armutları getiren Yûsuf adlı koyluye donup;
"Armutları getirmekteki maksadın nedir bilir misin?" dedi. Getiren kimse; "Efendim, bana koyumuze keşf ve kerÂmet sÂhibi bir zÂt geldi dediler. Ben de sizi gormekle şereflenmek icin, bu armutları satın alıp, size hediye getirdim. Fakat kustahlık edip, armutların icinden birine bir işÃ‚ret koydum ve en alta yerleştirdim. Eğer o zÂt evliy ise, bu armudu bulup bana verir diye duşundum." dedi. "Oyleyse elindeki armuda bak, o işÃ‚ret koyduğun armut mu?" buyurdu. "Evet efendim. O armuttur." dedi. Bundan sonra Bahauddin BuhÂrî* buyurdu ki:
"Allah'ın evliy bir kulunu, bir kimsenin denemesi uygun değildir. Fakat işÃ‚retlediğin armudu bulup sana vermeseydik, sen bizden uzak kalır ve cok zarar gorurdun. Resûlullah efendimizin bildirdiği yolda bulunan kimseyi imtihÂna hÂcet yoktur." Armutları getiren kimse, yaptığı işten cok pişmÂn olup, Bahauddin BuhÂrî'den af ve ozur diledi.
Talebelerinden biri şoyle anlatmıştır: "Semerkand'da oturuyordum. Bahauddin BuhÂrî'nin keşf ve kerÂmet sÂhibi buyuk bir zÂt olduğunu duyunca, ona karşı muhabbetim iyice arttı. Sabrım kalmadı ve sohbetine kavuşmak icin BuhÂrÂ'ya gitmeye karar verdim. Yola cıkarken annem hırkamın bir yerine harclık olarak dort altın dikti. BuhÂrÂ'ya varınca, Bahauddin BuhÂrî'nin sohbetine katıldım. Sohbeti sırasında beni oyle bir hÂl kapladı ki, sabrım kalmadı. Orada bulunanlardan birine, Bahauddin BuhÂri'ye beni talebeliğe kabûl etmesini soylemesi icin ric ettim. Durumumu arz edince, bana cok iltifÂt edip, kabûl ederiz, fakat senden altın alırız buyurdu. "Ben fakirim, altınım yoktur." dedim. Talebelerine donup; "Bunun hırkası icinde dort altını var, yok diyor." dedi. Bahauddin BuhÂrî* bunu soyleyince, hayretler icinde kaldım. Hemen hırkamı sokup, icindeki dort altını cıkarıp onlerine koydum. O mecliste bir cocuk vardı. Talebelerinden birine; "Al şu altınları bu cocuğa ver." buyurdu. O talebe alıp cocuğa verdi. Fakat cocuk almadı. Cok ısrar etmelerine rağmen kabûl etmedi. Tekrar bana verdiler. Cok utanıp mahcub oldum. Bu hÂdiseden sonra, Bahauddin BuhÂrî , talebeleri ile birlikte başka bir koye gitmek uzere yola cıktı. Ben de onlara katıldım. O koyde buyuk bir sohbet meclisi kuruldu. Bir ara talebeleri, beni de talebeliğe kabûl etmesini arzettiler. Bu sefer yanımdaki altınları, o mecliste bulunan başka bir cocuğa vermemi soylediler. Verdim fakat, o da almadı. O kadar mahcub oldum ki, utancımdan yerin dibine girecektim. Talebeleri, beni talebeliğe kabûl buyurmaları icin bir daha arz ettiler. O zaman buyurdu ki:
"Hasislik, cimrilik, herkes icin sevimsiz ve iğrenc bir sıfattır. Bilhassa Hak yolunda ilerlemek isteyen bir kimsenin hasislik etmesi cok kotu bir iştir." Bundan sonra beni de talebeliğe kabûl etti. Beni irşÃ‚d ederek, duny sevgisini kalbimden cıkardı. Hamdolsun tevekkul sıfatı boylece kalbime yerleşti.
Bahauddin BuhÂrî'nin talebelerinden biri, bir yere gitmek istediği zaman kerÂmetiyle havada ucarak gider, gideceği yere hemen varırdı. Diğer talebeleri onu bir iş icin Kasr-ı ÂrifÂn'dan BuhÂrÂ'ya gonderdiler. Bu talebe ucarak giderken, Bahauddin BuhÂrî* onun uzerinden tasarrufunu cekti. Talebe ucamaz oldu. Bu hÂdise uzerine Bahauddin BuhÂrî , "Allah bana talebelerimin gizli acık butun hÂllerini bilmek ve onlar uzerinde tasarruf etme kudreti verdi. Arzu edersem, Allah'ın izniyle talebelerime ceşitli hÂller veririm ve yine ellerinden hÂllerini alırım. Onları kÂbiliyetlerine gore terbiye ederim. Cunku yetiştirici ve terbiye edici, yetiştirmek istediği kimseye yarayan ve en cok faydası olan şeyi yapar." buyurdu.
Yine talebesi Emîr Huseyin şoyle anlatmıştır: "
Bir gun hocam beni bir iş icin Kasr-ı ÂrifÂn'dan BuhÂrÂ'ya gondermişti. Bu gece BuhÂrÂ'da kal, sabaha doğru geri donersin dedi. Ben hemen yola cıktım. Yolda nefsimle mucÂdele edip; "Ey nefsim! Acab sen bir gun ıslÂh olacak mısın ve ben senin elinden kurtulur muyum?" diyordum. Nefsimi boyle azarlarken, karşıma nûr yuzlu bir zÂt cıktı. Bana;
"Sen bu yolda ne mihnet, ne meşakkat cektin ki, nefsini ayıplıyorsun? Bu yolda gelip gecen buyukler oyle mihnet ve meşakkat cekmişlerdir ki, senin bir zerresini bile cekmeğe tahammulun yoktur." dedi. Sonra vefÂt etmiş olan buyuklerin isimlerini ve cektikleri meşakkatleri bir bir anlatıp, tÂrif etti. Ben kusurlarımı kabûl edip, ozur diledim. Bundan sonra karşı cıkan o zÂt, bana dağarcığından bir mikdar hamur cıkarıp verdi. "Bu hamuru BuhÂrÂ'da pişirip, yersin." dedi. Hamuru alıp yoluma devÂm ettim. BuhÂrÂ'ya varınca, hamuru fırıncıya verdim. Fırıncı hamuru gorunce hayret edip;
"Şimdiye kadar boyle hamur gormedim." dedi. Bana kim olduğumu ve hamuru kimin verdiğini sordu. Ben de Bahauddin'nin talebesi olduğumu soyledim. Fırıncı hurmetle hamuru pişirip bana verdi. Bir parca koparıp ona verdim. Sonra hocamın emir buyurduğu işi bitirip, o gece BuhÂrÂ'nın GulÂbÂd mahallesindeki mescidde akşam ve yatsı namazını kıldıktan sonra, kıbleye karşı oturdum. Bu sırada canım elma istedi. O anda mescidin penceresinden birkac elma attılar. Elmaları alıp ekmekle yedim. Gece yarısına kadar o mescidde kaldım. Sonra kalkıp yola cıktım. Sabaha doğru Kasr-ı ÂrifÂn'a vardım. Sabah namazını hocam Bahauddin BuhÂrî ile kıldım. Hocam bana; "Sana hamuru veren kimdi bildin mi?" diye sordu. Bilemediğimi arz ettim. "O, Hızır aleyhisselÂm idi." buyurdu. Sonra mescidin penceresinden bana atılan elmalardan bahsetti. "O fırıncıya ne buyuk saÂdet ki, senin verdiğin hamuru pişirdi ve ondan yemek nasîb oldu." buyurdu.
Bahauddin BuhÂrî, Peygamber efendimizin sunnetine tam uyar. O'nun yaptığı şeyleri yapmağa cok gayret ederdi. Resûlullah efendimizin işlediği her sunneti işlerdi. Bir defÂsında Peygamberimiz EshÂb-ı kirÂm ile ekmek pişirmişlerdi. Şoyle ki, EshÂb-ı kirÂmdan bir grup, her biri bir parca hamuru alıp tandıra koymuştu. Peygamber efendimiz de mubÂrek eline bir parca hamur alıp tandıra koydular. Bir muddet sonra baktılar ki, EshÂb-ı kirÂmın koyduğu hamurlar pişmiş, fakat Peygamber efendimizin koyduğu hamur pişmemiş, olduğu gibi duruyordu. Ateş, Peygamber efendimizin mubÂrek elinin dokunduğu hamura tesir etmedi. Bahauddin BuhÂrî , Resûlullah'a uymak icin, talebeleriyle aynı şekilde ekmek pişirdiler. Talebelerinin koyduğu hamurlar pişti. Fakat Bahauddin BuhÂrî'nin koyduğu hamur aynen kaldı. Onun da mubÂrek elinin dokunduğu hamura ateş tesir etmedi. Resûlullah efendimize uymaktaki derecesi bu kadar cok idi. İmÂm-ı RabbÂnî* bu hususta; "Her hususta tÂbi olana, tÂbi olunanın kemÂlÂtından buyuk pay vardır." buyurdular.
MevlÂn Abdullah-ı HÂcendî, ŞÃ‚h-ı Nakşbend Bahauddin BuhÂrî'ye talebe olmasını şoyle anlatır: "Bir ara icime oyle bir ateş duştu ki, yerimde duramıyordum. Bana yol gosterecek Âlim bir zÂta talebe olabilmenin istek ve arzusuyla yanıyordum. İcimdeki arzu dayanılmaz duruma gelince, bulunduğum HÂcend'den ayrıldım ve Tirmiz'e kadar hep bunu duşundum. Oradan Ârif-i Kebîr Muhammed bin Ali Hakîm-i Tirmizî'nin kabrini ziyÂrete gittim. Sonra Ceyhun Nehri kenarında bulunan mescide geldim. Orada namazı kıldıktan sonra, bir ara uyuya kalmışım. RuyÂda heybetli iki zÂt gordum. Onlardan biri bana:
"Ben Muhammed bin Ali Hakîm-i Tirmizî'yim, yanımdaki de Hızır aleyhisselÂmdır. Sen hoca aramak icin şimdilik zahmet cekme. Cunku hem kimseyi bulamazsın, hem de istifÂde edemezsin. On iki sene sonra BuhÂrÂ'ya gidip orada bulunan ve zamÂnın kutbu olan Bahauddin BuhÂrî'ye talebe olur, ondan istifÂde edersin." buyurdu. Bunun uzerine Tirmiz'den HÂcend'e geri dondum. Aradan epey bir zaman gectikten sonra, bir gun carşıda iki Turk gordum. Gayr-i ihtiyÂrî peşlerinden gittim. Bir mescide girdiler. Namazdan sonra, aralarında bir hocaya bağlanmanın kıymeti ile ilgili hususlar konuşuyorlardı. Onlar boyle konuşurlarken, onlara karşı olan ilgim arttı. Hemen acele ile dışarı cıkıp, carşıdan bir şeyler alıp yanlarına geldim. Beni yanlarında gorunce, biri; "Bu, iyi bir insana benzer, bizim hocamızın oğlu İshak'a talebe olabilir." dedi. Bu durum karşısında cok merak ettim ve o zÂtın kim olduğunu sordum. HÂcend'e bağlı bir koyde olduğunu bildirdiler. Bunun uzerine o koye gittim, zÂtı buldum. Fakat bana hic yakınlık gostermedi ve iltifÂt etmedi. Bu hocanın her hÂliyle temizliği yuzunden belli olan bir de oğlu vardı. Bu durum karşısında, bu temiz yuzlu cocuk, babasına dedi ki:
"Babacığım, bu zÂt, sana talebe olmak umidiyle buraya gelmiş, sen ise ona hic yakınlık gostermiyorsun. Neden ilgilenmiyorsun, sebep nedir?" Bunun uzerine ağladı ve; "Ey evlÂdım, bu, ŞÃ‚h-ı Nakşbend Bahauddin BuhÂrî'nin talebelerindendir. Bizim onun uzerinde hic bir hukmumuz yoktur." dedi. Bunun uzerine ben tekrar HÂcend'e, memleketime dondum ve hocamla ilgili bir işÃ‚retin cıkmasını bekledim.
Aradan bir zaman gectikten sonra kalbim, beni BuhÂrÂ'ya gitmeğe zorladı. O isteği bir an dahi tehir etmeye kÂdir değildim. Hemen kalkıp BuhÂrÂ'ya doğru yola cıktım. Bir zaman sonra BuhÂrÂ'ya vardım ve Bahauddin BuhÂrî'nin yerini oğrenip yanına gittim. Ne zaman ki huzûr-i şerîfleri ile şereflendim, bana buyurdu ki: "Y Abdullah-i HÂcendî, senin daha uc gunun vardır. YÂni sana bildirilen on iki senenin tamam olmasına daha uc gunun vardır. Bunu unuttun mu?" Bunları duyunca, Âdet kendimden gectim. Sohbetinin muhabbeti benim kalbimin ufuklarına yerleşti. Artık hep onlara olan bağlılık ateşi ile yanıyordum. Bir muddet sonra himmet istedim. Bahauddin BuhÂrî; "Himmetin zamÂnı var." buyurdu. Bunun uzerine bir muddet daha sohbete devÂm ettim.
Buyuk Âlimlerden birisi anlatır: Genclik zamÂnında, HÂce Bahauddin BuhÂrî'yi cok severdim. Himmetleri ile bende şaşılacak hÂller meydana geldi. Bana dÂimÂ; "Beni hÂtırından cıkarma!" derdi. Ben de dÂim onları duşunur, hatırlardım. Bu hÂl uzere iken babam hacca gitti. Beni de berÂberinde goturdu. Giderken Hirat'a uğradık. Hirat şehrini seyrederken, HÂce hazretlerini unuttum, bağlılık hÂtırımdan cıktı. O anda bendeki hÂller gitti. Sonra İsfehan'a gittim. Orada bir buyuk Âlim var idi. Butun İsfehanlılar ondan himmet ve du isterlerdi. O zÂttan cok kerÂmetler meydana gelmişti. Babam beni alıp, o zÂtın huzûruna getirdi ve benim icin ondan himmet istedi. Fakat ben HÂce'den cok korktuğumdan, o zÂtın huzûrundan dışarı cıktım. Sonra hacca gittik. Beytullah'ı ziyÂret ettik. Donuşte HÂce'nin ziyÂreti ile şereflendiğim zaman, onu unuttuğum icin cok cekiniyordum. Korktuğumu anlayıp; "Korkma, biz kusûru affederiz. Sen benim oğlumsun. Benim oğullarıma kimsenin tasarruf etmeye haddi yoktur." buyurup latîfe yollu; "Hirata gidince nicin beni unuttun?" deyip; "Unutmak katiyyen dostluğa sığmaz." mısrÂını okudular."
Bahauddin BuhÂrî, Tûs şehrine gidip, birkac gun kaldı. Bir gun talebe ve ahbÂbıyla Şeyh MÂşuk-ı Tûsî'nin kabrini ziyÂrete gittiler. Mezarın yanına gelince: "EsselÂmu aleyke, y MÂşuk-ı Tûsî, nasılsın, iyimisin? buyurdu. Kabirden; "Ve aleykesselÂm. İyiyim, cok rahatım." diyen bir ses geldi. Yanındakilerin hepsi, bu cevÂbı duydular. Orada bulunanlardan biri, Bahauddin BuhÂrî'nin buyukluğune inanmazdı. Bu kerÂmeti gorunce, tovbe etti. Bundan sonra talebelerinden ve sevdiklerinden oldu.
HÂce Bahauddin BuhÂrî'ye, talebelerinden biri bir mikdar elma hediye getirdi. O elmaları hazır bulunanlara boluşturdu ve buyurdu ki: "Bir saate kadar, kimse kendi elmasını yemesin. Cunku bu elmalar, şimdi tesbih ediyorlar." HÂce'nin mubÂrek ağzından bu soz cıkar cıkmaz, elmalardan tesbîh sesleri gelmeye ba&#