ANKARA KECİSİ YETİŞTİRİCİLİĞİ ve TİFTİK URETİMİ
Tiftik ekonomik değeri yuksek bir urundur. Ankara Kecisi'nden elde edilen tiftik daha da kıymetlidir. Ayrıca Ankara Kecisi'nin derisi de iyi bir hammaddedir.
Ankara Kecisi genellikle Orta Anadolu illerinde yetişir.
Bu konuda Ankara Kecisi'ni tanıtıyoruz. Kaliteli tiftiğin ozelliklerini sayıyoruz. Temiz ve değerli bir tiftik urunu icin gerekli bilgileri veriyoruz.
SEVİMLİ BİR HAYVAN: ANKARA KECİSİ
Ankara kecisi Anadolu'ya 13. yuzyılda gelmiştir. Orta Anadolu'nun kuru ve az yağışlı iklimi ona cok uygundur. Şimdi; Ankara, Konya, Eskişehir, Afyon, Cankırı, Kastamonu, Yozgat, Corum, Niğde ve Kırşehir illerinde ayrıca Siirt ve Mardin dolaylarında da yetiştirilmektedir.
Bu hayvanın sevimli bir gorunuşu vardır. Kucuk cusselidir, zariftir. Ozgurce yaşamayı seven, cok hareketli bir karaktere sahiptir. Sivri boynuzları (dişi ve erkeklerin her ikisinde de) ve sakalı vardır. Rengi beyazdır, cok nadir de olsa Guneydoğu Anadolu'da yetişenler renkli olabilir. Butun vucudu beyaz tiftiklerle kaplıdır.
Hepimizin bildiği gibi yeni doğanlara oğlak diyoruz. Altıncı aydan sonra cepic adını alıyorlar. 1 yaşından sonra erkekler teke , dişi olanlara anac keci diyoruz.
Tiftik ekonomik değeri yuksek bir urundur. Ankara Kecisi'nden elde edilen tiftik daha da kıymetlidir. Ayrıca Ankara Kecisi'nin derisi de iyi bir hammaddedir.
Ankara Kecisi genellikle Orta Anadolu illerinde yetişir.
Bu konuda Ankara Kecisi'ni tanıtıyoruz. Kaliteli tiftiğin ozelliklerini sayıyoruz. Temiz ve değerli bir tiftik urunu icin gerekli bilgileri veriyoruz.
SEVİMLİ BİR HAYVAN: ANKARA KECİSİ
Ankara kecisi Anadolu'ya 13. yuzyılda gelmiştir. Orta Anadolu'nun kuru ve az yağışlı iklimi ona cok uygundur. Şimdi; Ankara, Konya, Eskişehir, Afyon, Cankırı, Kastamonu, Yozgat, Corum, Niğde ve Kırşehir illerinde ayrıca Siirt ve Mardin dolaylarında da yetiştirilmektedir.
Bu hayvanın sevimli bir gorunuşu vardır. Kucuk cusselidir, zariftir. Ozgurce yaşamayı seven, cok hareketli bir karaktere sahiptir. Sivri boynuzları (dişi ve erkeklerin her ikisinde de) ve sakalı vardır. Rengi beyazdır, cok nadir de olsa Guneydoğu Anadolu'da yetişenler renkli olabilir. Butun vucudu beyaz tiftiklerle kaplıdır.
Hepimizin bildiği gibi yeni doğanlara oğlak diyoruz. Altıncı aydan sonra cepic adını alıyorlar. 1 yaşından sonra erkekler teke , dişi olanlara anac keci diyoruz.
Resim 51: Ankara Kecisi
ET VE SUT VERİMİ
Ufak tefek hayvanlardır. Onun icin et verimi azdır. Ancak etleri lezzetlidir. Gevrek bir eti vardır. Keci etinin kendisine mahsus kokusu bunda yoktur. Onun icin eti sevilerek yenebilir.
Et verimi gibi sut verimi de duşuktur. Oğlaklarını ancak doyururlar. Bundan dolayı sağılmazlar. Ancak yapılan araştırmalarda sut verimi fazla olanlara da rastlanmıştır. Ankara kecisi sağılırsa oğlaklar yeterince beslenemez, tiftik kalitesi de bozulur.
DERİSİ İNCE
Ankara kecilerinin derisi ince ve yumuşaktır. Post, seccade, ayakkabı, canta, eldiven, suet eşya yapımında kullanılır.
DAMIZLIK SECERKEN!
Suruye alınacak hayvanları secerken, once onların tiftik verimine ve tiftik kalitesine bakılır. İyi kalitede tiftiği olan, verimi yuksek hayvanlar secilir. Bu da, keci altı aylık olmadan belli olmaz. Oyle ise altı aylıktan kucuk keciler damızlığa secilmez. Damızlık olarak ayrılan keciler 6-7 yaşlarına kadar damızlık olarak kullanılabilir.
DAMIZLIĞA SECİLEN KECİNİN TİFTİĞİ NASIL OLMALIDIR?
Damızlığa secilen kecinin tiftiği parlak, sıklığı fazla, luleleri kıvrımlı ve uzun olmalıdır. Hayvanın karın altı da, bacakları da tiftik ile kaplı olmalıdır. Tiftik arasında renkli kıllar, boz kıllar bulunmalıdır.
Resim 52: Ankara kecisinin butun vucudunu tiftik kaplar.
TEKENİN İYİSİ
Damızlık olarak kullanılacak tekeler genc olmalıdır. Hastalıklı olmamalı, hareketli, canlı bir hayvan olmalıdır. Her iki testis aşağı inmiş, bir hizada ve benzer irilikte olmalıdır. Tiftiği kaliteli ve fazla olmalıdır. Boyle bir teke; 8-10 yaşına kadar damızlıkta kullanılır.
ERKEC
Burulmuş erkek kecilere erkec diyoruz. Bu hayvanlar diğerlerine gore daha fazla tiftik verir.
Bir surudeki kecilerin dağılışı şu şekilde olmalıdır:
Ucte biri anac keci,
Ucte biri cepic,
Ucte biri erkec ve teke olmalıdır.
Buraya kadar, Ankara kecisini tanıttık. Şimdi de ureme konusuna geciyoruz. Sıfat, gebelik ve doğum uzerinde duracağız.
Once sıfat
Ankara Kecilerinin ciftleşme mevsimi Orta Anadolu'da Ekim – Kasım aylarıdır. Gelişmiş, ergin keciler sıfata verilir. Ankara kecisi gec gelişir. 1,5-2 yaşında ergin cağa ulaşır. Onun icinde 1,5-2 yaşında sıfata verilir.
Sıfat, teke ile (yani tabii aşım ile) yapılacaksa, her 20-25 anac keciye bir teke ayrılır. Yani 100 baş dişi icin, 4-5 baş erkek yeterlidir. Kecilerde kızgınlık 2-3 gun surer. Gebe kalmayan keci, 10-14 gun sonra tekrar kızgınlık gosterir. Sıfat mevsiminden 20 gun once ve sıfat mevsiminde tekelerin cok iyi bakılması, beslenmesi gerekir.
Ankara kecilerinde tabii tohumlama yapılabildiği gibi, suni tohumlamada yapılabilir. Bu da cok verimli ve sağlıklı bir yoldur.
Kecilerde gebelik suresi 147-154 gundur. Ortalama 5 ay diyebiliriz. Gebelere, kaliteli kuru ot, kuru yonca ve kesif yem verilmelidir. Gebe keciler doğuma yakın suruden ayrılmalı, sıcak (18-20 derece) ve aydınlık bolmelere konulmalıdır. Doğan oğlağın ağzı, burnu temizlenmeli ve anası tarafından yalanarak kuruması sağlanmalıdır. Yavru zarları 1-2 saat icinde atılır. Son veya eş dediğimiz bu zarlar hemen gomulup yok edilmelidir. Yeni doğmuş oğlaklara ana sutu yanında 2-3 gun kepek corbası verilebilir.
OĞLAKLAR
Yeni doğan oğlak normalde 1 saat icinde anasını emmeye başlar. Ememez ise yardım edilmelidir. Oğlaklar 80-90 gun kadar analarını emebilirler. Ancak 3-4 haftalık olunca oğlaklara kaliteli kuru ot, kuru yonca verilmeli, kokla***** tanıması sağlanarak yavaş yavaş yemeye alıştırılmalıdır.
Ufak tefek hayvanlardır. Onun icin et verimi azdır. Ancak etleri lezzetlidir. Gevrek bir eti vardır. Keci etinin kendisine mahsus kokusu bunda yoktur. Onun icin eti sevilerek yenebilir.
Et verimi gibi sut verimi de duşuktur. Oğlaklarını ancak doyururlar. Bundan dolayı sağılmazlar. Ancak yapılan araştırmalarda sut verimi fazla olanlara da rastlanmıştır. Ankara kecisi sağılırsa oğlaklar yeterince beslenemez, tiftik kalitesi de bozulur.
DERİSİ İNCE
Ankara kecilerinin derisi ince ve yumuşaktır. Post, seccade, ayakkabı, canta, eldiven, suet eşya yapımında kullanılır.
DAMIZLIK SECERKEN!
Suruye alınacak hayvanları secerken, once onların tiftik verimine ve tiftik kalitesine bakılır. İyi kalitede tiftiği olan, verimi yuksek hayvanlar secilir. Bu da, keci altı aylık olmadan belli olmaz. Oyle ise altı aylıktan kucuk keciler damızlığa secilmez. Damızlık olarak ayrılan keciler 6-7 yaşlarına kadar damızlık olarak kullanılabilir.
DAMIZLIĞA SECİLEN KECİNİN TİFTİĞİ NASIL OLMALIDIR?
Damızlığa secilen kecinin tiftiği parlak, sıklığı fazla, luleleri kıvrımlı ve uzun olmalıdır. Hayvanın karın altı da, bacakları da tiftik ile kaplı olmalıdır. Tiftik arasında renkli kıllar, boz kıllar bulunmalıdır.
Resim 52: Ankara kecisinin butun vucudunu tiftik kaplar.
TEKENİN İYİSİ
Damızlık olarak kullanılacak tekeler genc olmalıdır. Hastalıklı olmamalı, hareketli, canlı bir hayvan olmalıdır. Her iki testis aşağı inmiş, bir hizada ve benzer irilikte olmalıdır. Tiftiği kaliteli ve fazla olmalıdır. Boyle bir teke; 8-10 yaşına kadar damızlıkta kullanılır.
ERKEC
Burulmuş erkek kecilere erkec diyoruz. Bu hayvanlar diğerlerine gore daha fazla tiftik verir.
Bir surudeki kecilerin dağılışı şu şekilde olmalıdır:
Ucte biri anac keci,
Ucte biri cepic,
Ucte biri erkec ve teke olmalıdır.
Buraya kadar, Ankara kecisini tanıttık. Şimdi de ureme konusuna geciyoruz. Sıfat, gebelik ve doğum uzerinde duracağız.
Once sıfat
Ankara Kecilerinin ciftleşme mevsimi Orta Anadolu'da Ekim – Kasım aylarıdır. Gelişmiş, ergin keciler sıfata verilir. Ankara kecisi gec gelişir. 1,5-2 yaşında ergin cağa ulaşır. Onun icinde 1,5-2 yaşında sıfata verilir.
Sıfat, teke ile (yani tabii aşım ile) yapılacaksa, her 20-25 anac keciye bir teke ayrılır. Yani 100 baş dişi icin, 4-5 baş erkek yeterlidir. Kecilerde kızgınlık 2-3 gun surer. Gebe kalmayan keci, 10-14 gun sonra tekrar kızgınlık gosterir. Sıfat mevsiminden 20 gun once ve sıfat mevsiminde tekelerin cok iyi bakılması, beslenmesi gerekir.
Ankara kecilerinde tabii tohumlama yapılabildiği gibi, suni tohumlamada yapılabilir. Bu da cok verimli ve sağlıklı bir yoldur.
Kecilerde gebelik suresi 147-154 gundur. Ortalama 5 ay diyebiliriz. Gebelere, kaliteli kuru ot, kuru yonca ve kesif yem verilmelidir. Gebe keciler doğuma yakın suruden ayrılmalı, sıcak (18-20 derece) ve aydınlık bolmelere konulmalıdır. Doğan oğlağın ağzı, burnu temizlenmeli ve anası tarafından yalanarak kuruması sağlanmalıdır. Yavru zarları 1-2 saat icinde atılır. Son veya eş dediğimiz bu zarlar hemen gomulup yok edilmelidir. Yeni doğmuş oğlaklara ana sutu yanında 2-3 gun kepek corbası verilebilir.
OĞLAKLAR
Yeni doğan oğlak normalde 1 saat icinde anasını emmeye başlar. Ememez ise yardım edilmelidir. Oğlaklar 80-90 gun kadar analarını emebilirler. Ancak 3-4 haftalık olunca oğlaklara kaliteli kuru ot, kuru yonca verilmeli, kokla***** tanıması sağlanarak yavaş yavaş yemeye alıştırılmalıdır.
Resim 53: Oğlaklar
Kecilerimizi nasıl besleyeceğiz?
Kecilere gunde iki defa yem verilir. Barınak icerisinde de icilebilecek nitelikte temiz su daima hazır bulunmalıdır.
Keci beslenmesinde kaba yem olarak; kuru ot, kuru yonca, yulaf samanı ve arpa samanı verilebilir. Kesif yem olarak verilecek karışımda ise değişik oranlarda arpa, yulaf, mısır, ayciceği veya pamuk tohumu kuspesi, vitamin + mineral ve tuz bulunmalıdır.
Keci beslenmesinde hayvanlara verilecek iki kesif yem recetesi aşağıda verilmiştir. Bu yemi işletmemizde kolayca hazırlayabiliriz.
1. ORNEK
Ham Maddeler Miktar
Arpa kırması 56.0
Ayciceği kuspesi 15.0
Kepek 25.0
Mermer tozu 2.0
Tuz 0.5
Mineral + Vitamin karması 1.5
TOPLAM 100
2. ORNEK
Ham Maddeler Miktar
Arpa kırması 35.0
Mısır 10.0
Yulaf 21.0
Ayciceği kuspesi 15.0
Kepek 17.0
Tuz 0.5
Mineral + Vitamin karması 1.5
TOPLAM 100
Hangi yemden ne kadar?
Kecinin buyukluğune ve yemin ceşidine gore farklı miktarlar kullanılır.
Aşağıdaki cizelgede cinslere gore verilecek yem miktarları gosterilmiştir.
Cinsi
Kuru Ot
(gram)
Saman
(gram)
Kesif Yem (gram)
Oğlak
150
50
50
Cepic
250
100
150
Anac keci
400
200
300
Teke
600
300
400
Otluklar yemliklerin ustune yapılmalıdır. Boylece dokulen otlar yemliğe duşer, ziyan olmaz. Tabii kecilerin onune mutlaka kaya tuzu, hatta toprak, duvar yalama, naylon yeme gibi davranışlar ortaya cıkarsa uzman tavsiyesine uygun yalama taşı da konulmalıdır.
Yazın keciler merada beslenirler. Boylece masraf azalmış olur. Meranın değişik bolgelerinde icilebilecek nitelikte temiz suyun bulunması gerekir. Ayrıca yaz mevsiminde sıcağın yuksek olduğu saatlerde merada hayvanların serinlemesi icin sundurma ve golgeliklerinde bulunması gereklidir. Cunku, guneş ışınları tiftik kalitesini ve rengini bozmaktadır.
KIRAĞIYA DİKKAT
Ozellikle ilkbaharda sabah saatlerinde merada kırağı olur. Kırağılı meraya keci salınmaz. Kecilerin sağlığını bozar, sindirim sistemi hastalıklarına neden olur. Kırağı kalkmadan keci meraya bırakılmamalıdır.
Kışın mera ve otlaklar soğuk ve kardan dolayı zayıftır. Ankara kecileri, koyun ve kıl kecileri kadar soğuğa dayanıklı değildir. Dolayısıyla soğukta ağıllarda bakım ve besleme yapmak gerekmektedir.
TİFTİK
Ankara kecilerinin en onemli urunudur. Keciler yılda bir defa kırkılır. Kırkım Nisan - Mayıs aylarında yapılır. Kırkımın gecikmesi tiftik ziyanına, kalitesinin bozulmasına neden olur. Kırkım esnasında yaralanan hayvanların yaralarına tenturdiyot veya yara merhemleri surulur.
Kırkılan gomleğin parcalanmadan, butun olarak cıkarılması gerekir. Bir keciden yılda 1.5–2 kg tiftik alınır. Tabii kecinin buyukluğune ve bakımına gore 5 kg'a kadar tiftik verende olmaktadır.
Kırkılan gomlek daha once koyun kırkımında anlattığımız şekilde hazırlanır. Kırkılan tiftikler; teke, anac keci, cepic tiftiği olarak ayrı ayrı depolanır.
İYİ TİFTİK NASIL OLMALIDIR?
İyi bir tiftik; incelik, uzunluk, kıvrım sayısı ve parlaklık bakımından incelenerek anlaşılır.
İncelik:
Tiftiğin inceliği mikron birimiyle olculur. Tiftik telinin ince olması istenir. Tel kalınlaştıkca kalitesi duşer. Hayvanlar yaşlandıkca tiftik telleri kalınlaşır.
Tiftik icinde kopek kılı denilen sert kılların bulunmaması gerekir.
Resim 54: En onemli verim tiftiktir.
Uzunluk:
Tiftiğin uzunluğu santimetre birimiyle olculur. Tiftik telinin uzun olması istenir. Kısa telli tiftik dokumaya elverişli değildir. Uzun telden iplik cekimi kolay ve verimli olur.
Kıvrım sayısı:
Lule lule gorunuşlu tiftiğin kıvrım sayısı onemlidir. Tiftik ne kadar kıvrımlı olursa o kadar ince demektir. Kalınlaştıkca kıvrım sayısı azalır. Cok kıvrımlı tiftikler tercih edilir.
Uzayabilme:
Tiftik teli esnektir. Uzama kabiliyeti vardır. İplik yapma ve dayanıklılık bakımından uzama kabiliyetinin fazla olması istenir.
Parlaklık:
Tiftik mat gorunuşlu olmamalıdır. Parlak tiftikler triko uretiminde cok makbuldur.
Randıman:
Kırkılan her tiftik once tartılır. Sonra yıkanır, temizlenir ve kurutulur. Tiftik randımanı aşağıdaki formulden hesaplanır.
Randıman :
Temiz tiftik ağırlığı(gram)
X 100
Kirli tiftik ağırlığı(gram)
Demek ki; kırkımdan sonra aldığımız gomlek ne kadar temiz olursa, randıman o kadar yuksek oluyor.
TİFTİĞİN KULLANILIŞI
Yurdumuzda yılda 2000 ton kadar tiftik uretiyoruz. Bunun coğunu ihrac ediyoruz. İhracatı ya ham tiftik, ya da yarı işlenmiş olarak yapıyoruz.
Yarı işlenmiş tiftiğe tops deniyor. Geri kalan tiftikler dokuma sanayiinde, halı, battaniye ve turistik eşya yapımında kullanılıyor.
Kirli tiftik ağırlığı(gram)
Demek ki; kırkımdan sonra aldığımız gomlek ne kadar temiz olursa, randıman o kadar yuksek oluyor.
TİFTİĞİN KULLANILIŞI
Yurdumuzda yılda 2000 ton kadar tiftik uretiyoruz. Bunun coğunu ihrac ediyoruz. İhracatı ya ham tiftik, ya da yarı işlenmiş olarak yapıyoruz.
Yarı işlenmiş tiftiğe tops deniyor. Geri kalan tiftikler dokuma sanayiinde, halı, battaniye ve turistik eşya yapımında kullanılıyor.
__________________