akademisyen


30 Nisan 1911 tarihinde İstanbul'da doğdu. İstanbul’da İtalyan ve Fransız okullarında başladığı orta ve lise eğitimini Galatasaray Lisesi’nde (1933) bitirdi. Yuksek Oğretmen Okulu Turk Dili ve Edebiyatı Bolumu'nu bitirdi (1938).. Bu donemde Fuat Koprulu ve Reşit Rahmeti Arat’ın oğrencisi oldu. İU Edebiyat Fakultesi Eski Turk Edebiyatı oğretim gorevlisi oldu. İtalyanca ve Fransızca’nın yanı sıra ileri duzeyde İngilizce de oğrendi.

1941 yılında docent oldu. 1943-48 yılları arasında Londra Universitesi’nin Doğu ve Afrika Araştırmaları Okulu’nda (SOAS) gorev yaptı. H.A.R. Gibb tarafından yapılan bir davet uzerine bir yıllığına Oxford Universitesi’nde ders verdi. Aynı yıl, daha sonra Raife İz adını alan Dorothy Rowley ile evlendi. 1950-54 yılları arasında tekrar SOAS’ta calıştı. 1954 yılında İstanbul Universitesi Turk Dili ve Edebiyatı Bolumu’ne profesor olarak tayin edildi.

1961’de Tubingen Universitesi, 1961-62’de Columbia Universitesi, 1965-67’de Toronto Universitesi, 1968-69’da Montreal Universitesi’nde konuk profesor olarak bulundu. Chicago Universitesi’nden aldığı davet uzerine 1977 yılına kadar Turk edebiyatı dersleri verdi. Aynı yıl Turkiye’ye dondu. Boğazici Universitesi’nin Turk Dili ve Edebiyatı Bolumu’nun kuruluş calışmalarını başlattı. 1986 yılında emekli oldu. Yurtdışındaki bircok ansiklopedinin Turkiye'ye ilişkin maddelerine katkıda bulundu. Dergilerde inceleme ve araştırmaları surekli yayınlandı. 5 Temmuz 2004’te oldu.

ESERLERİ:
Eski Turk Edebiyatında NÂzım, Cilt: 1 / antoloji
Eski Turk Edebiyatında NÂzım, Cilt: 2 (1964) / antoloji
Eski Turk Edebiyatında Nesir (1966-67) / antoloji
Saltukname / yayına hazırlama
Pabuccu Ahmed'in Garip Maceraları / yayına hazırlama



HAKKINDA YAZILANLAR

Değerli Turk Edebiyatı Hocası Fahir İz’i Kaybettik
Engin Sezer
Bilkent Universitesi Turk Dili ve Edebiyatı Bulteni
Sayı 15: Bahar 2004

Uzun yıllar gerek Turkiye’de, gerek yurt dışında, Turk edebiyatı alanındaki calışmalara hem araştırmacı hem de eğitimci olarak onemli katkılarda bulunan Prof. Dr. Fahir İz, 5 Temmuz 2004’te aramızdan ayrıldı.

Oğrencisi ve meslektaşı Prof. Dr. Gunay Kut’un Fahir İz Armağanı I’de yayımlanan “Fahir İz, Hayatı ve Eserleri” başlıklı yazısında belirttiği gibi, 30 Nisan 1911’de İstanbul’da dunyaya gelen Fahir İz, gerek ana gerekse baba tarafından Osmanlı ilmiye sınıfına bağlı ailelerden gelmekteydi. Babası İsmail Abdulhalim Efendi (1862-1925), ceşitli kadılıklarda bulunduktan sonra, Birinci Dunya Savaşı sonrasında Ankara’da bir avukatlık burosu kurmuş, daha sonra Millî Hukûmet doneminde de ceşitli adalet memurluklarında gorev almıştır. 1925 yılında olduğunde, Diyanet İşleri Reisliği Danışma Kurulu’nda calışmaktaydı. Buyuk ağabeyi Mahir İz, Ankara Sultanisi’nde Turkce ve Arapca oğretmenliği yapmış, bir ara yeni kurulan Turkiye Buyuk Millet Meclisi’nde zabıt kÂtipliğinde bulunmuş, Kurtuluş Savaşı yıllarındaki anılarını daha sonra 1975’te Yılların İz’i başlığıyla kitap hÂlinde yayımlamıştı.

Fahir İz, İstanbul’da İtalyan ve Fransız okullarında başladığı orta ve lise eğitimini Galatasaray Lisesi’nde (1933), yuksek oğrenimini de Edebiyat Fakultesi’nde (1938) tamamladı. Bu donemde Fuat Koprulu ve Reşit Rahmeti Arat’ın oğrencisi olan Fahir İz, yabancı dil oğrenmede ustun bir yeteneğe sahipti. İtalyanca ve Fransızcanın yanı sıra ileri duzeyde İngilizce de oğrenmiş, universite yıllarında kimi hocaları icin ceviriler yapmıştı.

1941 yılında docent olan İz, 1943-48 yılları arasında Londra Universitesi’nin Doğu ve Afrika Araştırmaları Okulu’nda (SOAS) gorev yapmış, arkasından H.A.R. Gibb tarafından yapılan bir davet uzerine bir yıllığına Oxford Universitesi’nde ders vermiş ve aynı yıl, daha sonra Raife İz adını alan Dorothy Rowley ile evlenmiştir. Fahir İz 1950-54 yılları arasında tekrar SOAS’ta calışmış, 1954 yılında İstanbul Universitesi Turk Dili ve Edebiyatı Bolumu’ne profesor olarak tayin edilmişti.
Prof. Gunay Kut’un verdiği bilgilere gore, Turkiye’ye bu donuşun ardından 1954-56 yılları arasında, daha sonra Eski Turk Edebiyatında Nesir (1964) ve Eski Turk Edebiyatında Nazım (1966-67) adlarıyla yayımlanacak olan antoloji calışmalarına başladı.

Batı’daki pek cok unlu yuksek eğitim kurumu, Fahir İz’in, Turk edebiyat ve kulturu konusunda yetkili bir uzman olmasının yanı sıra, saygın bir oğretim uyesinden beklenen bilimsel tavır, bireysel olgunluk ve ustun ifade gucu ile butun bunların oluşturduğu akademik karizmayı değerlendirmekte gecikmedi. 1961’de Tubingen Universitesi, 1961-62’de Columbia Universitesi, 1965-67’de Toronto Universitesi, 1968-69’da Montreal Universitesi Fahir İz’e konuk profesor olarak kapılarını actılar.
Oğrencisi ve meslektaşı Prof. Dr. Gunay Kut, Fahir İz’in, oğrencileri ve meslektaşları arasındaki lÂkabının “Evliya Celebi” olduğunu yazar. Gercekten de Fahir İz’in eğitiminde ve akademik kariyerinde genc yaşından başlamak uzere bu gezginliğinin belirleyici bir yeri vardır. Her seyahatinde uluslararası duzeyde bir eğitim kurumunda ya oğrenci ya da oğretim uyesi ve araştırmacı olarak calışmış, Turkoloji alanını hemen her yanı ile onemli Batı kurumlarında tanıtmış, sevdirmiştir. Gunay Kut ve Gonul Alpay Tekin’in ortaklaşa hazırladığı ve 1990 yılında Harvard Universitesi Turkluk Bilgisi Araştırmaları dergisinin yayımladığı Fahir İz Armağanı’nda yaşamını anlatan Fahir İz, hemen her paragrafta bir seyahatinden soz eder (“Fahir İz Anlatıyor”).

1971’de İstanbul Universitesi’nden emekli olan “Evliya Celebi”, bu kez Chicago Universitesi’nden aldığı davet uzerine 1977 yılına kadar Turk edebiyatı dersleri verdi. Aynı yıl Turkiye’ye donen İz, Boğazici Universitesi’nin Turk Dili ve Edebiyatı Bolumu’nun kuruluş calışmalarını başlatmıştı. 1986 yılında emekli olan Prof. İz, akademik calışmalarını surdurdu.

Fahir İz, 1950’lerden başlamak uzere, Encyclopaedia of Islam, Cassel’s Encyclopaedia of World Literature gibi ceşitli saygın ansiklopedilerin yanı sıra pek cok yerli bilimsel dergide de makaleler yayımladı.

Fahir İz, eğitim ve calışma yonunden, hem Osmanlı hem de Cumhuriyet donemine hakkıyla ve başarıyla uyum sağlamış bir ailenin cocuğudur. Bunun kendisine kazandırdığı ozguven, rahatlık ve bunların getirdiği karizma, kendisinin Turkiye’de ve yurt dışında her zaman sevilen, sayılan, takdir edilen ve aranan bir akademisyen ve yuksek eğitimci olmasına katkıda bulunmuştur.

Gunay Kut, Fahir İz’in edebiyat konularına cok geniş bir pencereden baktığına, edebiyatı kultur tarihi ile birlikte ele aldığına işaret eder. Hoca’nın dunya capında sevilen, takdir edilen bir akademisyen olmasında bunun da payı buyuktur.
Fahir İz'i sevgiyle, saygıyla anıyoruz.



__________________