BILDIRCIN YETİŞTİRİCİLİĞİ

Bıldırcın yetiştiriciliği, gelişmekte olan ulkelerdeki hayvansal protein acığını karşı lamak icin pratik ve uygulanabilir bir secenek olarak tavsiye edilmektedir. Cunku bıldırcınların vucut yapıları kucuktur, birkac yuz adet bıldırcının kucuk bir alanda muhafaza edilmesi mumkun olup,barınak ve binalarının yapımı ve gerekli malzemelerinin temin edilme maliyetleri ucuz olabilmektedir. Bıldırcının kasaplık olarak yetişme sure sinin 6 hafta olması ve bu surede tukettiği yemin miktarının az olması ekonomik kriz lerden etkilenmesi daha az olabilmektedir. Bunlara ilave olarak, bıldırcınlar,koy ve aile şartlarında ticari amacla uretimlerde, potansiyel seckin bir yere sahiptir. Bununla beraber, bıldırcınlar, tavuk ve koyunlara benzemez, bunlar evcil icguduye sahip de ğildir ve yerleştirildikleri bir yerde kalmazlar. Bunların ozgur kuş olmaları dolayısıyla, kapalı mekanda muhafaza edilmesi daha uygundur. Yumurtası ciğ olarak icildiğinde astım hastalığına iyi geldiği bilinmektedir.Bıldırcın eti, yemek lezzeti bakımından muşteriler arasında artan bir populerite kazanmakta olup, ozellikle yağı ve koleste rolu duşuk hayvansal protein kaynaklı gıdaların aranmasında iyi bir alternatif olmakta dır.

Pazar urunleri:

Bıldırcın yetiştiriciliği iki ana urun uzerine kurulmuştur.Yumurta ve et. Yılda 250-300 yumurta verirler. Yumurtaları 9-12 gr. ağırlığındadır. Bıldırcın yumurtası, kure bicim inde olup, kabuk rengi , koyu kahverengiden maviye veya beyaza kadar ve siyah yada mavi benekli olarak ceşitli değişik karakterlerdedir.Bıldırcın yumurtası tavuk yumurtasına gore fosfor ve demir bakımından daha zengindir. Ayrıca bıldırcın yumur tasının tadı tavuk yumurtasına benzer, Bunlar genellikle, katı haşlama, salamura, kız artma yada omlet şeklinde servis yapılır ve buyuklukleri dolayısı ile cerez yada sala ta malzemesi olarak kullanılmaktadır. Gunumuzde marketlerde bol miktarda satıl maktadır. Bıldırcın 5-6 haftalık olunca kesim cağına gelir. Canlı ağırlığı 120-150 gr. karkas ağırlığı ise 105-115 gr. arasında gelmektedir. Islah yolu ile bu ağırlıklar daha da artırılabilir. Bıldırcın etinin, koyu renkli, yumuşak ve lezzetli olup, yemek icin broiler tavukların kullanıldığı her turlu tarzda hazırlanması mumkundur. Kuşlar paketlenmeden once, normal olarak goğus kemikleri alınıp, bacak kemikleri yerinde bırakılır ve satış noktalarına ulaştırılır. Bıldırcın eti mukemmel bir ve Niasin B1, B2, B6 vitaminleri, mineral ve yağ asitleri ile pantotenik asit kaynağı olduğu belirlenmiştir.

Barındırma:

Et uretimi amacıyla bıldırcın yetiştirmek isteyenler besiye alacakları yavruları kendileri uretmek zorundadır. Cunku besi icin gereken yavruları ureten ozel kulucka işletmeleri yoktur. Bu nedenle uretici, damızlık yetiştiriciliği, kuluckalık ve besicilik gibi uretimdeki ceşitli aşamaların zorluklarını goğuslemek durumundadır. Ancak bu zorluklarına karşılık kucuk bir kapalı alanda yeterli ve karlı uretim yapılabilmesi gibi bıldırcın yetiştiriciliğinin onemli bir ustunluğu vardır.

Bıldırcın işletmesi kurulacak arazide yol, su ve elektrik gibi olanaklar bulunmalı, yoksa bunlar sağlanmalıdır. İşletme sakin bir yerde kurulmalı, Pazar icin iyi ulaşım imkanları olmalıdır. Yerleşim alanları icinde bıldırcın işletmesi kurulması doğru değildir. Sinek ve kokuya neden olmasından dolayı cevreden şikayetler olabilir.

Bıldırcın uretiminde damızlıkların barındırılması, yavruların buyutulmesi ve besi icin kumes yada kumeslere gereksinim vardır. Ayrıca yavru uretimi icin bir kulucka birimi olmalıdır. Bu birimler kapasiteye gore ayrı binalar biciminde yapılabileceği gibi, aynı bina icinde ceşitli amaclara uygun bolmeler biciminde de olabilir. Her işletme amacladığı uretim kapasitesine gore binanın ve bolmelerin buyukluğunu belirlemelidir.

Bıldırcın kumeslerinin yonu, yani uzun eksenin doğrultusu, kumesin sıcaklıktan etkilenmesi bakımından onem taşır. Sıcak bolgelerde yaz aylarında guneşin olumsuz etkisinden kacınmak icin uzun eksen Doğu-Batı doğrultusunda olmalıdır. Eğer sacak uzunluğu da yeterli olursa, guneş yaz aylarında dik bir yorunge cizdiği icin kumes ici sıcaklığının aşırı yukselmesi onlenmiş olur. Sıcak olan bolgelerde 1.5 m. ye varan sacak uzunlukları onerilmektedir. Soğuk bolgelerde kumesler Kuzey-Guney yonunde yapılabilir. Boylece kumesin daha cok ısınması sağlanabilir. Yuksek yerlerde ve deniz kıyılarında kuvvetli ruzgar zararlı bir etmendir. Bundan dolayı kumeslerin ruzgara acık olarak yapılması doğru olmaz.

Kumesler acık yada kapalı olarak yapılabilir. Ulkemiz koşullarında acık kumesler(perdeli-pencereli) tercih edilebilir. Kumeslerin yada kumes icinde ceşitli amaclar icin kullanılacak bolmelerin buyukluğu, ongorulen uretim kapasitesine, barındırma sistemine (kafes veya yer) ve kuşkusuz sermaye durumuna gore değişir. Yerde yetiştirme tercih edilirse yataklı sistem kullanılabilir. Bu durumda yazın yetiştirmede 3-5 cm., kışın 5-8 cm. Yuksekliğinde odun talaşı, celtik kavuzu veya saman yataklık olarak kullanılmalıdır. Kumes buyukluğunun belirlenmesinde olcu olarak metre kare taban alanında barındırılacak hayvan sayısının alınması gerekir. Erişkin bıldırcınlarda optimal kumes ısısı 21-27 0C arasındadır.

Bıldırcın Kafesleri :

Kafes sistemi hem et ve yumurta uretiminde hem de buyutme doneminde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bir kafes gozunun taban olculeri olarak 15 x 15 , 15 x 20 , 15 x 25 cm boyutlarından herhangi biri secilebilir. Yukseklik ise 15- 17 cm olmalıdır. Bu boyutlardaki bir kafes gozune 2 – 4 bıldırcın konulabilir.Kucuk olcude yapılırsa bir erkek bir dişi, buyuk olcude olanına ise bir erkek 2-3 dişi konması uygundur.

Apartman tipi kafes sisteminde her kafes katının altında gubre birikmesi icin eternit ten duz bir yuzey bulunmalıdır. Bu katlarda biriken gubre otomatik olarak yada insan gucu ile temizlenebilir. Kaliforniya tipi kafeslerde ise gubre doğrudan kumes tabanına duşer ve orada birikir. Gubrenin sık sık toplanıp dışarı cıkarılması kumes havasının temizliği acısından iyidir. Hangi tip kafes olursa olsun, kafes taban ızgarasının delik boyutları 1 x1.5 cm olmalıdır. Arka, ust ve yanların olculeri ise 2.5 x 4 veya 2 x 5 cm olmalıdır. Kafes tabanının yumurtalık yonune doğru 15 eğimli olması gerekir. Boylece yumurtanın yuvarlanarak yumurtalık kesimine gelmesi ve kolayca toplanması sağlanır. Yumurtalığa boydan boya bir lastik hortum veya sunger şerit takılması yuvarlanan yumurtanın tele carparak kırılmasına engel olur. Bıldırcın yumurtalarının kabukları ince ve dayanıksız olduğundan bu onlemin alınmasında buyuk yarar vardır. Bıldırcınlar kafeslerde buyuk gruplar halinde de barındırılabilir. Grup duzeyinde barındırmada bir gruptaki bıldırcın sayısı 50 den cok olmamalıdır. Aşağıda bu tip barındırma icin uygun olculer verilmiştir.

25 bıldırcın icin : 60 x 60 x 30 cm
50 bıldırcın icin : 60 x 120 x 30 cm
Sıcramalar nedeni ile incinme ve yaralanmalara engel olmak icin yuksekliğin 30 cm yi gecmemesi gerekir.

Bıldırcın Uretimi :

Uretim, kulucka makinalarına yumurta konularak yapılır. Bıldırcınlar cok kısa surede cinsel olgunluğa erişirler. Dişiler yaklaşık 42 gunde yumurtlamaya başlar.Erkek bıldırcınlarda ise sperma uretimi 36 gun gibi daha erken bir yaşta başlamaktadır. Ancak, dollu yumurta bulmak kolay değildir. Her erkek bıldırcına 2-3 dişi verilmelidir. Bu şekilde dollu yumurta oranı artmaktadır. Bıldırcın uretimi icin, damızlık bıldırcın alınıp, onların yumurtası ile işe başlanabilir. Ancak soz konusu bıldırcınlar 2-3 haftalıktan daha yaşlı olmamalıdır. Bıldırcınlarda yumurtlamaya başlama yaşı 35-50 gun arasında değişir. Yaklaşık 56-60 gunlerde en yuksek duzeye erişir. Doğal aydınlatma durumunda Mart ayında Eylul’e kadar 50-100 kadar yumurta yaparlar ve sonra 1.5 aylık tuy değiştirme donemine girerler. Modern yetiştirme koşullarında ise yıl boyunca 250-300 yumurta verir. Optimum aydınlatma sureleri 14-18 saattir.

Kuluckalık yumurtaların seciminde temizlik, kabuk sağlamlığı ve ağırlık goz onune alınması gereken ozelliklerdir. Damızlıklardan elde edilen yumurtaların biriktirilme zorunluluğu varsa, uygun koşullarda tutulmalıdır, ortam sıcaklığı 16-18 0C, oransal nem ise %75-80 arasında olması istenir. Makineye konulacak yeterli yumurta uretilmediği durumlarda yumurtalar 10-15 gun kadar biriktirilebilir. Yumurtalar raflarda ya yatay, yada sivri ucu aşağıya gelecek bicimde tutulurlar. Bir haftadan daha uzun sure bekletilen yumurtaların gunde bir kez cevrilmesinde yarar vardır.

Kulucka makinası ile bıldırcınları uretmek icin makinede dort koşulu uygun bicimde yerine getirilmesi gerekir. Bunlar sıcaklık, nem, havalandırma ve cevirmedir.Bıldırcınlarda kulucka suresi 17-18 gundur. Makinenin kuluckalık bolmesinde sıcaklık 37,5 0C olmalıdır. Son iki gunde sıcaklık 1 0C kadar duşurulebilir. Sıcaklık ve nemden başka makine ile havalandırma ve yumurtaların cevrilmesi de gereklidir. Havalandırma makinenin ust kesiminde bulunan bir yada birkac havalandırma deliği yada penceresi ile sağlanır. Makinenin icine yerleştirilen bir vantilator yardımı ile pis havanın cıkması ve temiz havanın girmesi gercekleştirilir. Kulucka suresini ilk 14 gununde yumurtalar her 2-4 saatte bir kez yada gunde en az 5 kez cevrilmelidir. Otomatik cevirme yapılacaksa saatte bir kez yapılmalıdır.Son iki gununde yumurtalar cıkış bolmesinde tutulurlar.

Makineye konulan her yuz yumurtadan cıkan yavru sayısı kulucka randımanını verir.

Makineye konulan her yuz yumurtadan dollu olanlarının sayısı dolluluk oranını verir.Uygulama kolaylığı acısından dolluluk denetimi cıkıştan 2-5 gun kadar once yumurtaların cıkış bolmesine alınması sırasında yapılır.

Dollu yumurtalardan cıkan civcivlerin yuzdesi cıkış gucunu verir.

Kulucka kapasitesinin ve damızlık suru buyukluğunun hesaplanması:

Pazar araştırması sonucunda haftada 1000 adet bıldırcın satabileceği belirlenmiş ise, bu miktarın %10 kadar fazlasını her hafta makineden cıkarmak gerekir. Cunku buyutme doneminde bıldırcın yavrularının yaklaşık %5-10 unun olebileceği duşunulmelidir. Boylece muşterilere yapılacak bağlantılar aksatılmadan gercekleştirilebilir. Her hafta 100 adet yavru cıkarabilmek icin %90 dolluluk oranı ve %80 cıkış gucu varsayımı ile yaklaşık 1550 adet yumurtaya gereksinim vardır. Oyle ise her gun damızlık suruden yaklaşık 225 adet yumurta almalıyız. Bunları bir hafta boyunca biriktirerek makineye koyarız. Her hafta konulan 1550 yumurtanın %90 kadarının dollu olduğunu duşunursek, kulucka suresinin 15. gununde 1376-1400 adet dolayında dollu yumurtanın makinanın cıkış yerine alınması gerekir. Bu durumda cıkış yeri kapasitesi 1400 yumurtalık olan bir makine gereklidir. Haftada bir kez yumurta konulmasına gore kuluckalık yerinin kapasitesi ise bunun iki katı kadar olmalıdır.

Makinaya her hafta konulacak yumurtaları biriktirmek icin gunde 250 yumurta elde etmek gerekir. Bunun icinde 350-360 kadar dişi damızlık bulundurulmalıdır. Her kafes gozunde bir erkek bir dişi barındırırsak dişi sayısı kadar da erkek gereklidir.

Burada verilen sayısal değerler dolluluk oranı %90 Cıkış gucu %80 ve yumurtlama randımanı %70 gibi olcutlerin ust sınırları alınarak hesaplanmıştır. Bu ust değerlere erişmek oldukca guctur.

Bakım :

Civcivler, cok katlı ana makinelerinde veya yerde buyutulur. Sıcaklık başlangıcta 35-36 0C olmalı, her hafta 3 0C azaltılmalıdır. Asla 22 0C in altına duşurulmemelidir. Tel ızgara tabanlı geniş kafeslerde de buyutme yapılabilir. Hayvanların birbirini gagalamamaları icin gaga kesimi yapılmalıdır. Ayrıca gagalamayı onlemek icin ışık şiddeti azaltılır. Kuru yonca demetleri asılırsa, hayvanları meşgul eder. 30 x 30 cm. lik bir alana uc haftalık 20 adet genc bıldırcın konabilir. 5. haftadan itibaren bıldırcın ların yumurta kafeslerine alınmaları gerekir. Eğer yetiştiricilik yerde yapılacaksa, bıldırcınlar icin ozel yapılmış yumurta kutuları hazırlanmalıdır. Yumurtlama kutularının icine ot ve saman serilmelidir. Bıldırcınlarda ilk 7 gun 24 saat 2-5 mum luk aydın latma 8-40 gun doğal gun uzunluğu veya 8 saat 0.5-2 mum luk, 41 gunden sonra 16 saat 0.5-2 mum luk aydınlatma yapılır.

Cinsel olgunluğa gelmiş bıldırcınlarda goğusun ust kesimi ve boğaz tuyleri erkekler de kahve rengimsi kırmızı tuyler olasına karşılık, dişilerde siyah benekli gri tuyler bu lunur.

Besleme :

Bıldırcın yavruları cok hızlı gelişir. Bu nedenle başlama yemlerinde %25-28 duzeyinde protein bulunmalıdır. İlk 3 hafta boyunca yavruların başlama yemi ile beslenmeleri gerekir. Bu donemde enerji gereksinimi ise 2600-3000 Kcal ME/kg dır. Genellikle ilk uc haftalık donemde yuksek proteinli ve enerjili hindi civciv yemi kullanılması onerilir.

Sağlık koruma onlemleri :

Bıldırcınlar hastalıklara karşı diğer kanatlılar kadar duyarlı değildir. Bıldırcınlarda ya lancı vebadan dolayı hicbir olum kaydedilmemiştir. Bıldırcınlarda enfeksiyoz hasta lıklar metabolik ve diğer diğer (A ve E vitamin eksikliği gibi) hastalıklar gorulebilir. Bu nedenle bıldırcın uretiminde de hastalıklara karşı gerekli onlemler alınmalıdır. Aşağıdaki onlemlerin yerine getirilmesinde yarar vardır.
- Bıldırcınlar diğer kanatlılardan ayrı bir yerde yetiştirilmelidir.
- Olu bıldırcınlar fark edilir fark edilmez alınarak yakma yada gomme yolu ile yok edilmelidir.
- Kumes tabanı kuru tutulmalıdır.
- Suluklar her gun temizlenmelidir.
- Hasta bıldırcınlar hemen ayrılmalıdır.
- Kumes giriş ve cıkış kontrol altına alınmalı ve herkesin gelişi guzel kumese girmesi engellenmelidir.
- Temiz tozsuz ve kufsuz yataklık kullanılmalıdır.
- Yemlik suluk vb. gerecler her kullanımdan once temizlenip uygun bir dezenfektan ile dezenfekte edilmelidir.
- Her yeni grup hayvanların konulmasından once de temizlenip dezenfekte edilmelidir.

Onemli hastalıklar :

Bıldırcın hastalığı (Ulseratif Enteritis) Bıldırcınlara ozgu bakteriyel bir hastalıktır. Bağırsaklarda yanma ve ulserleşme oluşturur. Bıldırcınlar bu hastalığa karşı oldukca duyarlıdır ve yavrular arasında hastalığa yakalanma %15-100 arasında değişmektedir. Damızlıklarda daha az gorulur. Etmeni aerobik bir bakteridir. Bulaşma gubre yolu ile olur. Hastalığa yakalananlar gittikce zayıflar ve kondisyonlarını hızla yitirirler. İshal genel bir belirtidir. Dışkıları genellikle sulu ve beyaz renklidir. Tuylerin kabarıklığı, halsizlik ve gozlerin kapanması diğer belli başlı belirtiler olarak kabul edilir.

Salmonella pullorum.Bulaşma yumurta yolu ile olur. Kuluckada kayıplar olabildiği gibi en fazla olum ikinci veya ucuncu hafta yaşlarında gorulur. Erişkinlerde akut belirtiler gorulmese de yumurta veriminde, dollulukte ve cıkış gucunde gerilemeler olur.

Bıldırcınlarda tavuk kolerası botulizm, gobek iltihabı gibi diğer bakteriyel kanatlı hastalıkları da gorulmektedir.

Viral hastalıklarda başlıca coryza, viral enteritis, mozayık dalak hastalığı ve tavuk ciceğidir.

Paraziter enfeksiyon olarak koksidiyoz gelmektedir. Ozellikle yerde yetiştirilen bıldırcınlarda bu problem gorulmektedir. Hasta bıldırcınlar iştahsız ve tuyleri kabarıktır, ayrıca dışkıları kanlıdır.

Karabaş (Histomoniasis) hastalığı ise bir protozoa enfeksiyonudur.Bu hastalıkta bıldırcınlar iştahsızdır ve dışkı hardal rengine yakın gorunumdedir.



__________________