Beyler, hasetten coşunca nihayet padişahı bile kınamaya başlayıp dediler ki: Bu senin Eyaz’ında otuz adamın aklı yokken nasıl olur da otuz beyin kaftan parasını yer?
Padişah otuz beyle avlanmak uzere dağlara ovalara cıktı. Uzaktan bir kervan gordu, beyin birisine git de sor bakalım, o kervan hangi şehirden geliyor? Dedi.
Bey gitti, sorup geldi, dedi ki: Rey’den geliyor. Peki nereye gidiyormuş? Deyince kalakaldı. Bir başka beye git bakalım yuce kişi dedi, sen de nereye gidiyor, şunu anla! O da gidip geldi, Yemen’e gidiyormuş dedi. Padişah yuku neymiş? Deyince dinelip kaldı. Padişah bir başka beye hadi, sen de yuku neymiş, onu oğren dedi. Bey gidip geldi, her cins mal var, fakat coğu Rey kaseleri deyince, padişah Rey’den ne vakit cıkmış? Diye sordu. O aklı gevşek bey de aciz kaldı. Boylece otuz hatta daha fazla beyin hepsi de aciz ve noksan cıktı.
Bunun uzerine padişah beylere dedi ki: Ben bir gun tek başıma Eyaz’ımı sınadım. Şu kervan nereden geliyor git anla dedim. Gitti, hepsini sorup oğrenmiş. Benim emrim olmadan kervanın butun ahvalini, olduğu gibi bir bir anlattı. Bu otuz bey, otuz defada ne oğrenebildiyse o, hepsini birden oğrenip geldi.
Beyler bu bir zeka işi, o da Allah vergisi, calışmakla olmaz ki. Aya o guzel yuzu Allah vermiş, gule o hoş kokuyu Allah ihsan etmiş dediler. Padişah dedi ki: İnsanın elde ettiği şey zararsa calışmamasından ileri gelmiştir, karsa calışıp cabalamasından.
Yoksa Adem, “Rabbimiz, biz nefsimize zulmettik” der miydi. Bu suc bahtımdan, kader boyleymiş,ihtiyatın tedbirin ne faydası var? Derdi. İblis gibi hani. O da “Sen beni azdırdın. Hem kadehimizi kırıyor, hem de bizi dovuyorsun” demişti ya.
Halbuki takdir haktır ama, kulun calışması da hak. Kendine gel de koca şeytan gibi kor olma. İki iş arasında tereddutte kalıyoruz. Hic ihtiyarımız olmasa bu tereddut olur mu?
İki eli iki ayağı bağlı olan adam bunu mu yapsam onu mu der mi? Denize mi dalsam, yucelere mi ucsam diye hic tereddut eder mi? Musul’a mı gitsem, yoksa buyu oğrenmek icin Babil’e mi diye duşuncelere kapılır mı? Şu halde tereddut, bir kudrete delalet eder. Boyle olmasa tereddude duşmenin bıyığına gulerler.
Yiğidim, kadere az bahane bul! Nasıl oluyor da sucunu başkalarına yukletiyorsun? Zeyd, kana girsin, cezasını Amr ceksin... Amr, şarap icsin Ahmet dayak yesin, bu olur mu? Kendi etrafında dolan, kendi sucunu gor. Hareketi guneşten bil, golgeden bilme.
Bir beyin bile ceza vermesi yanlış olmuyor, o gozu acık er, duşmanı biliyor. Bal şerbeti icersen başkasına humma gelmiyor. Gunduzun calışıyorsun, akşamleyin ucretini başkası almıyor. Neye calıştın da zararını, faydasını gormedin? Ne ektin de devşirme vakti onu bicmedin?
Canından teninden doğan işin, cocuğun gibi gelir, senin eteğini tutar. Yaptığın işe gayb aleminden bir suret verirler. Hırsızlık icin darağacı kurmuyorlar mı? Darağacı hırsızlığa benzemez ama gaypları bilen Allahnın meydana getirdiği bir ornektir.
Allah şahsın gonlune, adalet icin şoyle bir suret duz diye ilhamda bulunur. Sen de bilir, anlarsın ki bu, bu işin karşılığı. Yoksa adalet sahibi olan Allah takdiri, insana yaptığına uygun olmayan cezayı nasıl olur da verir?
Hakim bile bunu secer, bu ceşit hareket ederken bu hakilerin en doğru ve adaletli hukum vereni olan Allah, nasıl hukmeder? Duşun artık.
Arpa ektin mi arpadan başka bir şey bitmez. Borcu sen verdin kimden rehin istiyorsun ki? Sucunu başkasına yukleme. Aklını yaptığın işin cezasına ver, kulağını o yana ac... sucu kendine bul, tohumu sen ektin. Allahnın mucazatıyla, adaletiyle uzlaş.
Zahmetin sebebi kotuluk etmektir. Kotuluğu yaptığın işlerde gor, talihimden deme. Talihe bakış insanı şaşı eder. Kopeği samanlıkta uyutur tembel bir hale sokar. Civanım kendi nefsini suclu bul da adaletin verdiği cezayı az kına.
Ercesine tovbe et, yola baş koy. “Kim bir zerre kadar iyilik, yahut kotuluk etse mukafat ve mucazatını gorur.” Nefsin afsununa az aldan, Allah guneşi, bir zerreyi bile ortup kaybetmez. Şu cismani guneş karşısında bile bu cismani zerreler gorunurse, elbette hatıra ve duşunce zerreleri, hakikatlar guneşine karşı gorunecek.




Alıntı ;
Mesnevi'den Hikayeler

__________________