TARIM VE HAYVANCILIK SOZLUĞU
ANADUT
Tarlada bicilen ekinleri, harman yerine goturmek icin, goturecek arabaya yuklemeye yarayan 2 si altta 1’i ustte olmak uzere uc catal ağactan yapılmış tarım aracıdır.
ATKI YABASI
Harmandan kalktıktan sonra, Samanın harman yerinden taşınmasında, ve samanlığa atılmasında kullanılan yaba ceşididir.
BEL
Sert olan toprakların kazılmasında kullanılan, tepki denen tahtadan yapılmış uzerine ayakla basılarak toprağın kazılmasını sağlayan alettir
BICKI
Sapı icerisinde katlanabilen, testere ağızlı olan, acıldığı zaman mutfak bıcağı boyutuna ulaşan ucu sivri eğilimli bir bıcak turudur.
BOSTAN
Kavun, karpuz, kabak salatalık ve sebze turu urunlerin ekili bulunduğu araziye denir.
BOYUNDURUK
Okuz arabalarında, zilve denen demir ve iple okuzlerin boynuna yerleştirilip bağlanan ve arabanın cekilmesini sağlayan kalın tahta parcasıdır.
BURUNSALIK
Ozellikle buyukbaş hayvanların burun kısmından ve baş kısmından gecirilerek bir yere bağlanmasında ve taşınmasında kullanılan genelde el ormeli bir ip turudur.
BUZAĞI
İneğin yeni doğmuş yavrusuna denir.
BUVELEK
Baharın gelmesiyle birlikte ureyen ve yaz aylarının gelmesiyle de yoğun olarak coğalan ozelliklede yabanda calışan buyukbaş hayvanların kanını emerek beslenen iri yapılı bir sinek turudur.
CAMIZ
Manda denen buyukbaş hayvana yoremizde verilen addır.
CAMIZAĞNAĞI
Gobekli mevkiinde bulunan, yağış sularından ve arazinin akarsularından beslenerek oluşan sıcak havalarla icerisinde camızların yatıp serinlediği su golettir.
CEC
Buğdayın samandan ayrılarak, taşınmaya hazır bir yığın haline getirilmiş şeklidir.
CEKKEL
Okuzlerle cift surerken surum esnasında pulluk bıcağına yapışan camurlu ve nemli toprağı kazmaya yarayan ve uvendire ucuna monteli metal parcasıdır.
CILGA
Tırpan ile bicilen urun, bicilirken tırpanın kesmiş olduğu urunun sol tarafa bir cizgi halinde yığılmasıdır.
CAPA
Tarladaki ekili mahsulun dışında biten, yabani otların kazılmasında kullanılan metalden yapılmış alettir.
CARIH
Eskiden ayakkabıların az olduğu donemlerde, ozellikle tarlada calışılırken giyilen, bağcıkları da dahil deriden yapılmış tek parca olan el yapımı ayakkabı turudur.
CAYANCI
Toka,Boncuk, kız cocuğu takıları, naylon ayakkabı,gibi genelde naylon turunden, mutfak eşyalarını satan kimseye denir.
CERCİ
Genellikle at arabası, elma, uzum, armut, lokum, biskuvi, kırık leblebi gibi gıda maddelerini, para yumurta, yun, eskimiş naylon ayakkabısı, buğday karşılığında satan seyyar satıcıdır.
COL (SAZ)
Bahar mevsiminde yeşeren otların, uc mahalleye pay edilip bicildiği, mahalle sığırlarının bir coban nezaretinde otlatıldığı koyun ortak arazisidir.
DESTE
Hasat zamanı tarlada bicilen ekinleri, tarlanın muhtelif yerlerinde ekin yığını oluşturmak icin, bir kişinin elide bir taşıma orağı yardımı ile, taşıyabileceği kadar kolları ile kavramış olduğu ekin miktarına deste denir. Bu işi yapana da desteci denir.
DİRGEN
Metalden yapılmış harmanda ve evlerde kullanılan ot ve benzeri şeylere tutmaya yarayan 3 veya 4 uzun metal cubuklu tarım aletidir.
DONUM
1000 metrekare alan 1 donum denir.
DUVE
Buyukbaş hayvanlardan, dişi olan cinsinden, buzağılık doneminden kurtulup yeni olgunluğa eriştiği hayvanın halidir.
DUVEN
Harman yerine taşınan ekinleri, kıyarak saman haline getiren, altlarında kesici ağızlı, cakmak taşı monte edilmiş At ve Okuzlerce cekilen tarım aracıdır.
EL YABASI
Harmanda duven suruldukten sonra Tınaz haline getirmekte ve tınaz atmada kullanılan yapa turudur.
ENİK
Kopeğin doğumdan sonra bir muddet buyunce ye kadar yavrusuna verilen addır.
EVLEK
Ekilecek tohumların tarlalarının hazırlanmasında. Tarlaların surumu esnasında surulecek alanın parsellenmesidir.
FALAKA
Atların araba veya pullukları cekebilmeleri icin, bir ucu boyunlarındaki hamutlarına bağlı olan, yan kayışların diğer ucu ise bağlandığı tahtadan yapılan duzeneğe falaka denir
GADAH
Civinin kalınca bir boy buyuğune denir.
GAMCI
Anların yurumesini, hızlanmasını sağlayan bir ağac sap ucunu 1-1.5 m. uzunluğunda kalınca ip şeklinde kesilmiş deri parcası ile birlikte tumune verilen addır.
GANI URGANI
Ekinlerin biciminden sonra tarladan harman yerine nakli icin arabalara yuklenen ekinlerin sıkıştırarak bağlandıktan sonra dokulmemesini sağlayan kalınca ip turudur.
GARIH
Bağrına ekilecek sebzenin veya fidenin ekimi ici toprağın ince ve uzunca yığılarak toplanmasıdır.
GAYLIH
Ozellikle yabana yatılı calışmaya giden ciftcilerin geceleri yatmak icin yanlarında goturdukleri yatağın hafif ve taşınabilir halidir.
GERİ
Harman yerinden, araba icerisinde, icerisine buğday veya saman konularak taşımaya yarayan genelde kıl iplerinden orulmuş taşıma malzemesidir.
GISRAH
Dişi ata verilen ad.
GOBEKLİ
Parabaşlı Mahallesinde, yukarı denen mevkide bulunan, sınırları Ankara asfaltına kadar uzanan, mahalleli hayvanlarını otlattığı araziye verilen ad.
GOZER
Buğdaya elemeye yarayan kenarları tahta cemberden yapılmış elek kısmı deriden yapılmış iri gozenekli eleme aracıdır.
GULUN
Atın yavrusuna verilen addır.
GUŞLUK
Sabah ezanına yakın tan yeri ağarmaya yakın hali,
GURE
Arabaya henuz koşulma aşamasına gelmemiş, yeni yetişip gelen genc ata verilen ad.
HAMUT
Atların arabaları veya pullukları cekmeleri icin başlarından boyunlarına gecirilen ve falakaya bağlı olan yan kayışların bağlandığı icerisi ot olan keceden deriden yapılan malzemedir.
HARMAN
Tarladan bicilen ekinlerin saman ve buğday haline getirilebilmesi icin cayırlı bir arazi uzerinde toplandıktan sonra yere serilerek atlarla veya okuzlerle duvenle surulmesi işlemidir.
HARMAN SUPURGESİ
Harmanların buğday ve saman halini almasından sonra savrulmak uzere tınaz haline getirilirken geniş alana yayılan buğday ve samanı bir araya getirmeye yarayan supurge ceşididir.
HARMANA GOC
Yaz ayında bicilen mahsullerden hububat urunlerinin alınması icin 2-3 ay sureliğine, tol denen evlerde gecici ikamete denir.
HELKE
Ağız kısmı ile taban kısmının genişliği aynı olan ustten kulplu bakırdan yapılmış malzeme ve su taşıyıcısı olan bir gerectir.
HERGELE
Baharın gelmesiyle, pek faydalanılmayan, genelde yedek olarak bulundurulan, buyuk baş hayvanların, bedel mukabilinde bir coban nezaretinde bir sureliğine emanet bırakıldığı yaylımı bol olan bir yerdir.
İGEZ
Genelde yeşil ve bataklık alanlarda bulunan akşamları piyasaya cıkan kanla beslenen Sivrisineğin bir benzeridir.
İMBAL
Okuz arabalarında okuzlerin yurumesine ve yonlendirilmesinde kullanılan uvendire ucuna cakılmış ucu sivri cividir.
KALBUR
Yapısı gozerle aynı olup, ince gozenekli halidir.
KARASAPAN
Pulluk cıkmadan once ekilecek mahsullerin yerlerini, tarlaları surmeye yarayan ağactan yapılmış toprağı surmeye yarayan kısımda demirden bıcağı olan İlker tarım aracıdır.
KAŞAĞI
Ozellikle kışın iceri alınan, Buyukbaş hayvanların sırtlarındaki kan emici parazitlerin temizlenmesi ve tuy değişimindeki atık kılların temizlenmesinde kullanılan alettir.
KELEK
Kavunun olgunlaşmamış ham haline denir.
KELİ
Kucuk tepecik.
KENE
Genelde buyukbaş hayvanların sırt bolgelerinde bulunan, kan ile beslenen ve kan emici ozelliği olan parazitgillerden bir yaratıktır.
KERGİ
Tarlaya ekilecek olan sebze turleri icin ekilecek sebzenin cinslerine gore ekim alanı ayırmaya kergi denir
KES
Harmanda, tınasın savrulması ile buğdayın ve samanın birbirlerinden ayrımından sonra, ince samanın dışında, irice kıyılmış olarak ortaya cıkan saman irisine kes denir.
KİLE
Dort Şinik buğdaya kile denir, ağırlığı 32 kg.dır.
KOVA
Ust tarafı geniş, taban kısmı dar olan, sacdan yapılmış ustten kulplu su ve taşıma işinde kullanılan gerectir.
KOCEK
Kış aylarında kar sularının biriktiği gollerde buz uzerinde oynanan ağactan yapılmış ucu demirli buz uzerinde ip dolanarak cevrilen oyuncak turudur. Diğer bir imside topac, fırdondu diye de bilinir.
KOSNU TUZAĞI
Yeraltında yaşayan ekili tarım urunlerine ozellikle bolgemizde pancar urunune zarar veren yaratığın yakalanmasını sağlayan metalden yapılmış bir duzenektir.
LODA
Samanlıkta atılacak samana yer kalmadığı zaman, samanların yığın yapılarak uzerinin su gecirmez naylon ve benzeri şeylerle ortulmuş halidir.
MALA HARMAN
Harmanın bir-kac saat surumunden sonra ortaya cıkmış haline mala denir.
MALAH-MALAK
Manda yavrusuna verilen ad.
MASAT
Tırpan ağzı bilmeye (keskinletmeye) yarayan yapısında iri gozenekli keskinletici ozelliği olan yapma taş parcasıdır.
MUCUH
Yaz aylarında tarlada calışırken ekin bicerken insanlara yakın toplu halde ucar vaziyette duran teması halinde vucudu yakan kan emici ozelliği olan ivez’den kucuk kanatlı haşarattır.
OKKA
Osmanlı İmparatorluğu doneminde kullanılan bir ağırlık olcusu birimi olup eskiden yoremizde de kullanıldığı bilinmektedir olcunun bu gunku ağırlık karşıtı 1.280 gr.dır.
ORAK
Tırpan denen bicici aletin yanaşmadığı ve duz olmayan araziden ot bicmeye yarayan ağac saplı ağzı keskin olan kesici alettir
OTLUH
Koyun ortak malı arazilerinden (colden-gobekliden) bicilen otların dam ustune, veya ahırın yakınına bir harım icerisine kayıldığı halidir.
ONEZE
Kışın avcılar ava cıktıkları zaman, gol kenarlarına veya sazlık kenarlarına yakın yere, kendilerini soğuktan korumak, aynı zamanda avlanacak ava yakın olmak icin, gizleyici aldatıcı ustu kapalı yapılan barınağa verilen addır.
ORK
Genelde yaylım alanlarında , otlatılacak hayvanların bağlanmasına yarayan urgan ve sikge den oluşan bağlaman takımıdır.
ORS
Toprağa iki ayağını 5 cm. gomulen Tırpanın ağzı uzerine konularak tırpan ağzının cekiclemesi sağlanan gerectir.
OZENGİ
Atların eğerlerinin sağından ve solundan aşağı sarkıtılmış metalden olan binicisinin ayaklarını basarak atın uzerine cıkmasını sağlayan binek takımı parcasıdır.
PALAN
Eşeklerin yuk taşıması ve uzerlerine binilmesi icin sırtlarına vurulan keceden, bezden ve deriden yapılmış sırtlık.
PANCAR SOKME DİRGENİ
Pancar sokumunde kullanılan, metalden yapılmış, cift parmaklı alettir.
PANCAR YUKLEME DİRGENİ
Pancar sokulup temizlendikten sonra, kantara teslim icin araclara yukleme yapmaya yarayan, normal dirgenden buyuk yapılı 8-10 parmaklı yukleme aracıdır.
PARSAK
Kene cinsinden olan genelde kucukbaş (Koyun-Keci turu) hayvanlarda bulunan zayıf yapılı bazı cinsleri oldurucu olan kan emici bir zararlıdır.
PATOZ
Tarladan bicilen ekinleri saman haline getiren, traktor destekli calışan tarım aracıdır.
PUHA
Genelde eşek ile yabana calışmaya gidildiği zaman calışırken yaylım alanına bırakılan eşeğin kacmaması icin iki on ayağına vurulan ortası zincirli kilit sistemi ile acılıp kapanan mekanik bir duzenektir.
PULLUH-SABAN
Kara sapandan sonra tamamen metal olan at ve okuzlerle tarla surmede kullanılan tarım aracıdır.
SADAR
At ve Okuz arabalarının dort koşesinde, tekerlerin uzerinden hizalı ,arabada yasdık denen ana tahtalara seyyar olarak, sadar demiri ile monte edilen 2-3 m uzunluğunda havaya bak uc kısmı catallı olan 4 adet ağactan yapılı gerectir.
SADAR DEMİRİ
Sadarların araba govdesine sabit bir şekilde durmasını sağlayan ucları vidalı kelepce benzeri mekanik bir alettir
SAMAN
Harman suruldukten sonra, tınasın ruzgarda savrulması ile ortaya cıkan ve hayvanların beslenmelerinde kullanılan yiyecek turudur,
SAMAN YABASI
Samanlığa saman atmaya yarayan 8-10 uzun parmaklı ağactan yapı tarım aletidir.
SAMANLIH-SAMANLIK
Samanların depolandığı yerdir.
SAP
Ekinin tarladan bicilmiş halidir.
SEREN AĞACI
Okuz veya at arabasına takılacak gerinin ilmeklerinden gecirilerek karşılıklı iki sadar catalları arasına yerleştirilen yaklaşık 4 m. Uzunluğundaki 2 adet ağactır.
SIPA (KIRI)
Eşeğin yavrusuna verilen ad.
SIRIM
Deri dikim ve montaj işlerinde iplik yerine kullanılan deri kenarından kesilmiş ince şerittir.
SİKGE
Genelde Buyukbaş hayvanların otlanacakları alanda 5-6 m. Uzunluğundaki bir iple bir ucu hayvana diğer kısmı ise ucu halkalı diğer kısmı sivri olan toprağa cakılan 3-40 cm uzunluğundaki demirdir.
ŞALAK
Bostanın turşuluk olacak buyukluğundeki haline denir.
ŞEBEŞ
Atların arabaya koşulmasında, arabanın gideceği yone atları kumanda etmek icin, ağız kısmına takılan metalden ve deriden yapılmış gerectir.
ŞİNİK
Ağız kısmı ile taban kısmının buyukluğu aynı olan ozellikle buğday olcumunde kullanılan sacdan yapılmış olcu aletidir (olctuğu ağırlık buğday cinsinden 8 kg dır)
TAHSİLDAR
Devletin alacaklarını, makbuz karşılığında seyyar olarak gelip alacaklılardan toplayan, devlet gorevlisidir.
TAPAN
Surulmuş tarladaki kesekleri ezmeye, tarlayı duzlemeye, ekilen tohumların uzerini kapatmaya yarayan, ( T) şeklindeki tarım aletidir
TARHA
2-3 m. Sapı olan (L) şekline benzer kesici ağzı olan bir ağac budama aletidir.
TASMA
Kopeklerin boynuna takılan, kayış uzerinde boyun cevresindeki ucları sivri metallerin dizili olduğu, hasmına karşı kendisini koruyan kopek boyunluğudur.
TAY
Erkek at
TERBİYE
Atlara hareket halindeyken, direksiyon gorevi yapıp yon veren, gerdirilerek durdurulmalarını sağlayan kayışlardan yapılmış kayış takımıdır.
TEVEK
Ekilen bostan tohumlarının yeşerip, dal ve yaprak şeklini almış halidir.
TIMAR
Hayvanların sırlarının kaşağı denen aletle gunluk bakımlarının yapılmasına verilen addır.
TINAS
Harman suruldukten sonra meydana gelen saman ve buğday karışımının, cıkacak bir ruzgarda savrulması icin, konu bicimde yığılmasına denir.
TIRMIH-TIRMIK
Ekin bicildikten sonra, mahsulun yığın haline getirilirken ve tarladan harman yerine nakli sırasında tarlada dokulen mahsullerin toplanmasını sağlayan 20-30 tarayıcı dişleri olan ağactan yapılma tarım aracıdır.
TIRPAN
Motorlu ekin bicme aletleri yokken, tarladaki yetişmiş urunleri bicmeye yarayan ağac saplı (L) şeklini andıran metal bicicidir.
TOHTAH
Hergeleye gonderilen hayvanların, yaylım sonrası, akşam olunca bir araya toplanıp kapatıldığı, duvarla cevrilmiş ustu acık barınağına verilen ad.
TOL
Yazın başlamasına doğru, harman işlerinin zaman kaybı olmadan yapılabilmesi icin yer yuzeyine yarı cukur kazılarak yarı cem malzemesi ile duvar orulerek yapılmış eğrelti yapıdır.
TOSUN
Buyukbaş hayvanın erkek olan cinsine verilen addır.
TOZLUH-TOZLUK
Ekin bicen kişinin, sol ayağına, topuk ile dizkapağı arasına, seyyar olarak taktiği ve uzerine tongenin yerleştirildiği bicim esnasında tırpanın bacağı kesmesini engelleyen, koruyucu bez parcasıdır.
TONGE
Tırpanla ekin bicilirken, bicilen ekinin, tırpanın ağzından cılga yerine deste olarak birikmesini sağlayan ve ayağın bilek kısmından itibaren tozluk uzerine yerleştirilen (H) harfini andıran bağlanmış ot destesidir.
TRENLİ PULLUH-PULLUK
At veya okuzlerle cekilen 3 adet tekerleği, 2 adet toprağı kazan bıcağı olan demirden yapılmış tarım aracıdır.
URGAN HALKASI
Bicilmiş ekin yığınlarını arabalara yukleyip, harman yerine gotururken, dokulmemesi icin icerisinden urgan gecirilerek sıkıştırılmasını kolaylaştıran halka bicimde yapılmış ağactan yapılı gerectir
UTME
Ekinlerin başak cıkardıktan sonra, olgunlaşmasına yakın donemde, kesilen bir deste saplı başağın ottan yakılan ateş uzerinde utulerek pişirilmesine utme denir.
YIĞIN
Bicilen ekinlerin, harman yerine taşınması icin, tarlanın muhtelif yerlerinde biriktirilmesine yığın denir
ZİLVE
Okuzlerin arabalara koşumunda boyunlarına vurulan boyunduruğun duşmemesini sağlayan eğimli metalden yapılmış ucu ip gecirmek icin delik olan malzemedir.
__________________