Gecmise yonelik ilim ve dusunce adamlarindan en fazla tenkit edilenlerden biri de Ibn Teymiye’dir. Hatta ulkemizde son ceyrek asirda bazi sahislara “Ibni Teymiyeci” seklindeki bazi isnadlari bildigim icin acikcasi Ibn Teymiye’ye dair okumalarimi ve tuttugum notlari okuyucularla paylasmada oldukca yavas ve urkek davrandigimi soyleyebilirim.

Fakat Ibn Teymiye ismi uzerindeki spekulasyonlarin coklugu kanatimce onun iyi taninmamasindan kaynaklanmaktadir. Cunku kimileri onu yenilenme karsiti olarak gorur, kimileri ise, onu en onemli yenilikci olarak gorur. Bu tuhaf, tuhaf oldugu kadar da celisik ile yaklasimar bir yana, Ibn Teymiye, hakikatte bidatlara, asiriliga ve dine sokulan hurafelere karsi acikca cephe alan bir bilgedir. Nitekim IslÂm dunyasinin Hacli Savaslarina maruz kaldigi, IslÂm’in asli temellerinden uzaklastirilmaya, asabiyetler ve taassuplarla orulmeye calisildigi bir donemde Ibn Teymiye, IslÂm dunyasindaki sapmalara karsi cikmis, IslÂmin aslî kaynaklara donusunun zarurî oldugunu savunmustur. Ozellikle de, bid’at saydigi yenilesmeden uzak kaldigi da bir gercektir.

Koyu bir selefi ve Hanbeli gorusu benimseyen “Ibn Teymiye hakkinda soylenebileceklerin en azi, onun ilim ve eylem, dusunce ve kilic adami oldugudur. Adi, dusunce ve eylem olarak cihadla taninmistir. Pratik hayatini, gercek IslÂm’in bayragini yukseltme ve bid’atler ile sapikliga direnme ugrunda cihada adamistir... Ote yandan, Ibn Teymiye, dunyadan el etek cekmis idealist bir dusunur degildir. Kilici almis ve savas alaninda cihada katilmistir. Mogollar’a karsi cihada, mulhid (ateist) ve bozgunculara karsi cihada... (1).”

Kisacasi, O, kilicini ve kalemini birlikte kullanmis, IslÂmi odunsuz bir sekilde savunmus ve bu ugurda cesitli zorbaliklara, zulumlere katlanmistir. Dimask kalesi hapishanesinde iki yillik bir tutukluluktan sonra vefat etmesi de onun inancindan, imanindan, dusuncesinden taviz vermediginin somut bir isaretidir.

Ibn Teymiye’nin pekcok eserinin yaninda en meshur olani ise, siyasetnÂme turunun en onemli orneklerinden birisi olan “es-Siyasetu’s-ser’iyye fi islahi’r-rÂ’i ve’r-ra’iyye” adli eseridir. Bu eserinde Ibn Teymiye, “IslÂm hukukun anayasa, idare, maliye ve ceza hukuku gibi kamu hukukunun alt dallarina ait bazi konulari da ele alir; hatta bu yuzden eseri Fransizca’ya ceviren H.Laoust tercumesine “Ibn Teymiye’ye gore kamu hukuku” adini vermistir. Soz konusu eser yetkin bir akademisyen olan Vecdi Akyuz tarafindan dilimize kazandirilmistir.

Ibn Teymiye’nin siyasete iliskin eserinde benim en dikkatimi ceken “gorev istenmez, verilir” anlayisinin islendigi ilk bolumdur. “Emanetler” basligini tasiyan bu ilk bolumden asagidaki satirlari iktibas ediyorum:

“Hz. Peygamber (s.a) soyle buyurur. “Kim muslumanlarin isini ustlenir de, daha ehil olani varken baskasina bir is verirse, Allah ve Peygamberine hainlik etmis olur”. Bir baska rivayette “kim, iclerinde taklid (tayin) edeceginden daha cok halkin sevgisini kazanmis biri bulundugunu bilerek, bir topluluga emir tayin ederse, Allah’a, Peygamberine ve muminlere hainlik etmis olur” buyurur...

“Hz. Omer (r.a) “Kim muslumanlarin herhangi bir isini ustlenir, sonra da, aralarindaki dostluk ve yakinlik dolayisiyla birine is verirse, Allah’a, Peygamberine ve Muslumanlara hainlik etmis olur.” demektedir.

“Veliyyu’l-emr’in, ilmî, askerî, mulkî siniftaki ve diger hukumet islerindeki valileri, hakimleri, ordu komutanlarini, kucuk-buyuk askeri birlik komutanlarini, hazine vazifelileri, katipler, muhurdarlar, harac, sadaka ve muslumanlarin diger mallariyla ilgili memurlarin ustlendikleri ise en ehil olanini arastirmasi ve tespit etmesi gerekir. Tayin edilen bu memurlarin da, bu islerin her birine en ehil olani getirmesi ve kullanmasi gereklidir... (2)”

Ibn Teymiye, nakli esas alan, akla ise buna gore yer ayiran bir dusunurdur. Nitekim, “Siyaset” adli eserinde de kaynaklara; yani Âyet, hadis ve ilk Muslumanlarin tatbikatini esas alan bir idare tarzinin esaslarini cizmeye calisir.”

Ben, Ibn Teymiye ile ilgili bu kisa deginiyi burada noktalarken, onun “Siyaset/es-Siyasetu’s-Serriyye” adli eserini okuyucu dostlara tavsiye ediyorum.
__________________