Değerli kardeşimiz;

Kaderin esas anlamı Allah’ın, olmuş olacak her şeyi bilmesi demektir. Dikkat edersek insan iradesini yok saymıyor. Bilmek ayrı yapmak ayrıdır. Bilen Allah’tır, yapan kuldur.

Bizim kaderimiz gecmişte yazılıdır. Buradaki ince nokta, Allah oyle yazdığı icin yapmıyoruz; biz yapacağımız icin Allah biliyor. Zaten Allah’ın geleceği bilmemesi duşunulemez. Bilmese veya bilemese yaratıcı olamaz. Bu konuya bir misal verelim:

Peygamberimiz (asm) İstanbul'un fethini ve komutanını yuz yıllar once mujdelemiş ve haber vermiştir. Zamanı gelince de dediği gibi cıkmış. Şimdi, "İstanbul Peygamberimiz (asm) dediği icin mi fethedildi, yoksa fethedileceğini bildiği icin mi soyledi?" O zaman Fatih Sultan yatsaydı, calışmasaydı, ordular hazırlatıp savaşmasaydı yine olacak mıydı? Demek ki Allah Fatih'in calışıp İstanbul’u fethedeceğini biliyordu ve bunu elcisi Hz. Peygambere (asm) bildirdi.

Mesela Allah dostu evliyadan bir oğretmen duşunelim. Oğrencilerinden birisine “Yarın seni şu kitaptan imtihan edeceğim.” diyor. Fakat oğretmen Allah’ın izniyle onun filim, mac, oyun, eğlence, derken sabah okula calışmadan geleceğini bilerek, akşamdan karnesine “0” yazıyor. Ertesi sabah oğrenci sorulan sorulara cevap veremiyor ve sıfırı hak ettiğini bildiği anda, oğretmen cebinden not defterini cıkarıp “Senin calışmayıp sıfır alacağını bildiğim icin onceden deftere sıfır yazmıştım.” diyor. Buna karşı oğrenci “Hocam sen sıfır yazdığın icin ben sıfır aldım. Yoksa gecer puan yazsaydın gecerdim.” diyebilir mi?

Demek ki Allah gecmişte kaderimizi yazdığı icin biz yapmıyoruz, bizim yapacağımız şeyleri bilerek Allah yazıyor. İşte buna kader diyoruz.

Kader ikiye ayrılmaktadır; insan iradesiyle ilgili olmayanlar ve insan iradesiyle ilgisi olanlar. Mesela, insanın goz rengi, erkek mi dişi mi olacağı vs. birinci kısma girer ve hic bir kimse bunlardan sorumlu değildir. Diğeri ise bu dunyada imtihan icin gonderildiğimizden dolayı bizler ne istiyorsak Cenab-ı Hak ona gore bazı şeyleri halk ediyor, yaratıyor. Mesela, ezan okununca nefsini gemlemiş olan birisi camiye gider. Diğeri, nefsinin peşinden giden ise meyhaneye doğru gitmektedir. İşte bunu isteyen insanlardır, yaratan ise Rabbimiz Halıkımızdır.

Dunyaya gelen her insan bir kader programına tabidir. İnsanın ne yapacağını, başına ne geleceğini Yuce Allah ezeli ilminde biliyor. Ancak Allah’ın bilmiş olması, insanın o işi yapmasını zorlamaz. Cunku Allah, insanın onune secenekler koymuştur. İnsan kendi iradesini kullanarak, hangi yolu tercih ederse, Allah onu yaratır. Dolayısıyla sorumlu olan insanın kendisidir. Bu meselede şoyle bir ornek verilir:

Bir apartmanın ust katının nimetlerle, bodrum katının ise işkence aletleriyle dolu olduğunu ve bir kişinin bu apartmanın asansoru icerisinde bulunduğunu farz edelim. Kendisine, apartmanın bu durumu daha once anlatılmış bulunan bu kişi, ust katın duğmesine bastığında nimetlere kavuşacak, alt katın duğmesine bastığında ise azaba uğrayacaktır. Burada iradenin yaptığı tek şey, sadece hangi duğmeye basılacağına karar vermesi ve teşebbuse gecmesidir. Asansor ise, o kişinin gucu ve iradesiyle değil, belirli fizik ve mekanik kanunlarla hareket etmektedir. Yani, insan ust kata kendi gucuyle cıkmadığı gibi, alt kata da kendi gucuyle inmemektedir. Bununla beraber asansorun nereye gideceğinin belirlenmesi, icindeki kişinin iradesine bırakılmıştır.

Ayrıca Allah'ın her şeyi ezeli ilmiyle bilmesi, onu yapan kimseyi sorumluluktan kurtarmaz. Cunku bimek ile yapmak farklı şeylerdir. Bir sucluyu bilen ve goren değil, o sucu işleyenin kendisi sorumludur.
Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet
__________________