CenÂb-ı Hak, halkettiği varlıkların husûsiyetlerine gore, onlara muhteşem bir hayat nizÂmı ve toplum tarzı lutfetmiştir. Rabbimiz, maddî ve mÂnevî guzellikler ve istîdatlarla en mukemmel şekilde yaratılan insanın da, kÂinattaki ilÂhî azamet tecellîleri ve kudret akışlarının Âhengine rÂm olmuş bir kalbî kıvÂm ile yaşamasını arzu etmektedir. Nitekim Âyet-i kerîmelerde buyrulur:

“SemÂyı AllÂh yukseltti ve mîzÂnı (olcu, nizam ve dengeyi) O koydu. Sakın dengeyi bozmayın.” (er-RahmÂn, 7-8)

Yine Rabbimiz, insanı diğer mahlûkattan farklı olarak, birbirlerine daha muhtac bir hÂlde yaşamaya mecbur kılmıştır. Bu sebepledir ki insanlar, tÂrih boyunca ferdî olarak değil, kucuk bir kabîleden devlet teşekkulune kadar dÂim toplum hÂlinde yaşama temÂyulu altında bulunmuşlardır. Bu temÂyulun Âhenkli bir nizÂm dÂhilinde hayat bulabilmesi icin de, toplumlara yon veren idÂrecilerin mevcûdiyeti ve onlarla toplum arasında muvÂzenenin temini şarttır.

Hikmet nazarıyla bakıldığında, idÂrecilerle idÂre edilenlerin, Âdeta goruntuleri birbirine akseden aynalar misÂli olduğu gorulur. Buna gore en kucuk bir Âile ve cemaatten başlayarak buyuk milletlere kadar butun toplumlar, idÂrecilerinin maddî-mÂnevî seviyelerine gore; buna mukÂbil idÂreciler de toplumun maddî-mÂnevî liyÂkat ve nasîbine gore şekillenirler. Baştakilerin kÂbiliyet ve adÂleti, toplumun sulh ve selÂmetine; bunun zıddına beceriksiz ve ehliyetsiz olması da toplumun sefÂletine sebep olur. Diğer taraftan da toplum, kendi hÂlini duzelttiği takdirde sÂlih idÂrecilere sÂhip olurken; guzel hÂl ve meziyetlerini terk edip ahlÂkî zaaflara dûcÂr olduğunda, buna mumÂsil menfaatperest idÂreciler başlarına musallat olur. Zîr idÂreciler de halkın mahsûludur, yÂni toplum icinden cıkmaktadır.

Bu bakımdan ictimÂî huzur ve saÂdet icin, hem idÂrecilerin hem de toplumun, kusuru oncelikle kendilerinde aramaları ve kendi hÂllerini ıslÂh gayreti icinde olmaları şarttır. YÂni tasavvuftaki “muÂhezeyi nefsine, musÂmahayı gayriye yoneltme” ahlÂkı, sÂdece kalbî hayÂtın değil, ictimÂî hayÂtın da sulh ve selÂmeti icin elzemdir. Nitekim Âyet-i kerîmelerde şoyle buyrulur:

“…Bir toplum kendilerindeki ozellikleri değiştirinceye kadar, AllÂh, onlarda bulunan hÂli değiştirmez…” (er-Ra‘d, 11)

“Bu da, bir millet kendilerinde bulunanı (guzel ahlÂk ve meziyetleri) değiştirinceye kadar, AllÂh’ın onlara verdiği nîmeti değiştirmeyeceğinden dolayıdır...” (el-EnfÂl, 53)

Âyet-i kerîmelerde buyrulduğu uzere bir topluma olan ilÂhî ikram, ihsan ve rahmet tecellîleri, onların guzel hÂllerini devÂm ettirmelerine bağlıdır. Ne zaman ki Rabbimizin rÂzı olduğu guzellikler terk edilir, o vakit AllÂh’ın rahmet ve nîmeti de o toplum uzerinden kalkar, anarşi baş gosterir. Hadîs-i şerîfte buyrulduğu vechile, “toprağın altı, ustunden daha hayırlı” hÂle gelir.

Bu bakımdan, başlarındaki idÂrecilerin sÂlih kimseler olmasını dileyen ve huzur icinde yaşamak isteyen toplumlar, oncelikle kendi hÂl ve gidişatlarının ilÂhî rızÂya muvÂfık olup olmadığına dikkat etmelidirler. Nitekim Peygamber Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- bir hadîs-i şerîflerinde, toplumu îkaz maksadıyla:

“Siz nasılsanız, oyle idÂre edilirsiniz.” buyurmuştur. (Suyûtî, CÂmiu’s-Sağîr, II, 82)

Bu gerceği ifÂde eden şu hÂdise de ne kadar mÂnidardır:

Hazret-i Ali -radıyallÂhu anh-, İbn-i Mulcem tarafından ağır bir şekilde yaralandığında, insanlar başına toplanmış ve ona:

“–Ey Mu’minlerin Emîri! Bize bir idÂreci tÂyin et!” demişlerdi. Hazret-i Ali -radıyallÂhu anh- ise onlara şu cevÂbı verdi:

“–Ben sizi, RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-’in bizi bırakıp gittiği gibi bırakıyorum. Vaktiyle biz de; «–Y RasûlallÂh! Bizim uzerimize bir idÂreci tÂyin etseniz!» demiştik de Fahr-i KÂinÂt Efendimiz; «–AllÂh TeÂl sizde bir hayır gorurse sizin uzerinize hayırlılarınızı idÂreci yapar.» buyurmuştu. O zamanlar CenÂb-ı Hak bizde bir hayır gordu ki, başımıza Hazret-i Ebû Bekir’i gecirdi.” (HÂkim, III, 156/4698)

Yine Hazret-i Ali -radıyallÂhu anh-’ın hilÂfeti zamanında pek cok ihtilÂf ve fitneler ortaya cıkmıştı. Bir gun ona:

“−Senden evvelki halîfeler zamanında boyle ihtilÂflar olmadığı hÂlde, senin zamanında butun bunlar nicin oluyor?” tarzında bir suÂl yoneltildiğinde, ilim ve hikmet şehrinin kapısı olan o buyuk zÂt:

“−Onlar, benim gibi insanlara; ben ise sizin gibilere idÂreci oldum.” buyurarak, idÂrecinin davranışlarının, idÂresine memur olduğu insanların mÂnevî istihkak ve nasîbine gore meydana geldiğini ifÂde etmiştir. Bu gerceğe, idÂreciler acısından bakıldığında da, durum aynıdır.

Nitekim Hazret-i Omer -radıyallÂhu anh- bu hususta şoyle buyurmuştur:

“اَلنَّاسُ عَلَي سُلُوكِ مُلُوكِهِمْ: İnsanlar idÂrecilerinin takip ettiği yol, uslûp veya tavır uzeredirler.”

“İdÂrecileri istikÂmet uzere bulunduğu muddetce insanlar da mustakîm olurlar.” (İbnu’l-Cevzî, MenÂkıb, s. 223)

Hakîkaten de halk, umûmiyetle başlarındaki kimseleri taklid eder ve onlara uyar. Şu tÂrihî misÂl, toplumların, başlarındaki idÂrecilerin mÂnevî durumlarına gore vaziyet aldıklarını ne guzel îzÂh eder:

Emevî halîfelerinden Velid bin Abdulmelik, guzel binÂlara meraklıydı. İnsanlar da ona uyarak bin merÂkına duştuler. Meclislerde devamlı inşaattan bahsedilir oldu. Suleyman bin Abdulmelik, yeme-icmeye cok duşkun bir hukumdardı. Onun zamanındaki insanlar da yeme-icme lÂkırdılarıyla vakitlerini isrÂf ederlerdi. Omer bin Abdulaziz ise, Âbid ve zÂhid bir kimseydi. Onun zamanında halk, ibÂdet ve tÂat yoluna girdi. Kendi aralarında birbirlerine tavsiye mÂhiyetinde; “Bu gece evrÂdın ne idi, Kur’Ân-ı Kerîm’den kac Âyet hıfzettin, bu ay kac gun oruc tuttun, kac garibin, hastanın, yetimin gonlunu hoş ettin?” gibi, kalbe rûhÂniyet aşılayan sozler soyler oldular.[1]

Hakîkaten, baştakilerin hÂl ve tavırları, er veya gec, topluma bir şekilde sirÂyet etmektedir. Buna gore baştakilerin yapacakları hayırlı ve guzel işler, toplum uzerinde umûmî bir hayır ve guzellik iklîminin oluşmasına; bunun aksine baştakilerin yapacakları yanlışlıklar ve beceriksizlikler de, butun bir toplumda fitnenin yaygınlaşmasına sebep olmaktadır.

Nitekim atalarımız da; “Balık baştan kokar.” demişlerdir. Bu bakımdan, Âile reislerinden vakıf ve dernek yoneticilerine, cemaat liderlerinden buyuk toplumlara yon verenlere kadar butun idÂreciler, son derece hassas ve titiz davranmak zorundadırlar. Mes’ûliyetlerinin buyukluğunu muhÂsebe etmelidirler. Şeyh Edebali Hazretleri’nin, Osman GÂzî’ye:

“Unutma ki, yuksekte yer tutanlar, aşağıdakiler kadar emniyette değildir.” tavsiyesi de bu hassas vaziyeti ifÂde etmektedir.

Hazret-i Omer -radıyallÂhu anh-, insanlara bir şeyi emrettiği veya yasakladığı zaman, evvel kendi Âilesinden başlardı. Âile fertlerini bir araya toplayarak onlara şoyle derdi:

“Şunu ve şunu yasakladım. İnsanlar sizi yırtıcı kuşun eti gozetlediği gibi gozlerler. Siz bu yasağı ciğnerseniz onlar da ciğnerler, siz korkup geri durduğunuzda, onlar da boyle yaparlar. AllÂh’a yemin ederim ki, herhangi biriniz bu yasaklara uymazsa, bana yakın olduğu icin ona daha fazla cez veririm. Şimdi isteyen ileri gitsin, isteyen de geri dursun!” (İbnu’l-Cevzî, MenÂkıb, s. 266)

Toplumların yukseldiği zamanlara bakıldığında, idÂrî mevkîlerde bulunanların, vazîfelerini ne buyuk bir hassÂsiyet ve dirÂyetle icr ettikleri goze carpar. Osmanlı’nın muhteşem sultÂnı KÂnûnî Sultan Suleyman’ın, GÂzî BÂlî Bey’e gonderdiği tÂlimatnÂmedeki şu ifÂdeler, bu titizliği ne guzel aksettirmektedir:

“Tebaaya (halkına) goz kulak ol ki, beyler ve vekiller sÂlih insanlar olurlarsa, toplumun hÂli de sÂlihleşir. Tebaa, baştakilerin hÂlini yansıtır.

BÂzı kimseler vardır ki, gunduzleri sÂim (oruclu) geceleri de kÂimdirler (namaz kılar, ibÂdet ederler). LÂkin bunlardan bir kısmı dunya malına aşırı muhabbet gosterirler, boylece mallarının putperesti olurlar. Toplumu mal sevgisinden daha fazla azdıran başka bir şey yoktur. Sakın sen de fÂnî şeylere meyletme. Elindeki nîmetleri AllÂh’ın kulları uzerine comertce sarf et, kerem elini ac, haset etmekten son derece sakın…”

Peygamber Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-’in hÂl ve davranışları, idÂreciler icin de ne guzel bir numûnedir. O, ashÂbının butun sıkıntılarıyla bizzat ilgilenir, en zor zamanlarda bile ashÂbının en onunde olurdu. Hazret-i Ali -radıyallÂhu anh- gibi cengÂver sahÂbîler dahî en zor ve tehlikeli anlarda:

“−Biz, AllÂh Rasûlu’nun arkasına sığınırdık.” demişlerdir.

Bu bakımdan, insanlara onculuk edenler, dÂim nefislerinden fedÂkÂrlıkta bulunarak en onde olmalı, uzaktan kumanda ile makbul bir hizmet îf edilemeyeceğini bilmelidirler.

Yine Peygamber Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, seferlerde arkada kalan zayıflara yardımcı olmak icin onların yanında yururdu. ZîrÂ, merhametli bir coban, sakatlanan bir koyunu asl olduğu yerde bırakmaz, bilÂkis onu kucağında taşır ve surusunden ayırmaz.

Diğer taraftan toplumların onunde bulunanlar, mevkîleri sebebiyle şımarmamalı; AllÂh’ın mulkunde bir memur gibi tasarrufta bulunduklarını, Âdeta bir veznedar hukmunde olduklarını ve bir gun mutlaka ilÂhî mahkemede sorguya cekileceklerini unutmamalıdırlar. Nitekim İmam MÂlik, zamanın halîfesine yazdığı bir mektubunda şu nasihatlere yer verir:

“Hazret-i Omer -radıyallÂhu anh- 10 defa haccetti. Benim bildiğime gore bir haccında ancak 12 dinar harcardı. Cadırda değil, ağac golgesinde konaklardı. Sut kırbasını boynunda taşırdı. Carşı-pazar dolaşır, oradaki yardıma muhtac insanların hÂlini sorar, onların ihtiyaclarını giderirdi. MÂlum olduğu uzere, yaralandığı zaman ashÂb-ı kirÂm yanına geldiler, onu medh u sen ettiler. Omer -radıyallÂhu anh- ise onlara şoyle dedi:

«Boyle fÂnî iltifatlara kapılan aldanmıştır. Eğer dunya dolusu altınım olsa, mahşer gununun korkularından kurtulmak icin onların hepsini fed ederdim.»”

İmam MÂlik Hazretleri, nasîhatlerine devamla şoyle der:

“Hazret-i Omer ki, her işi doğru ve adÂlet uzereydi. RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- onu cennetle mujdelemişti. Buna rağmen o, yine de buyuk bir korku icinde, uzerine aldığı muslumanların işlerini daha iyi idÂre edebilme gayretinde idi. O boyle duşunurse başkalarının hÂli nice olur…”

Endulus fÂtihi TÂrık bin ZiyÂd’ın îman hassÂsiyeti ve tevÂzû hÂli de bu hususta ne guzel bir numûnedir:

TÂrık bin ZiyÂd’ın beş bin kişilik ordusu, doksan bin kişilik İspanya ordusunu perişan etmişti. TÂrık, kralın hazineleri uzerine ayağını koyarak kendi kendine şoyle dedi:

“Ey TÂrık! Dun boynu tasmalı bir kole idin. Gun geldi, AllÂh seni hurriyetine kavuşturdu. Sonra da bir kumandan oldun. Bugun, Endulus’u fethettin ve kralın sarayında bulunuyorsun. Şunu iyi bil ve hicbir zaman unutma ki, yarın da AllÂh’ın huzûrunda olacaksın!”

Toplumları sevk ve idÂre mevkiinde bulunanlar, kendilerini, onların ihtiyaclarını karşılamak icin vazîfelendirilmiş bir nevî hizmetkÂr olarak telÂkkî etmelidirler. Merhum pederimiz Mûs Efendi -ks.- da toplumların onunde bulunan kimselerin, kendilerini halkın hizmetcisi olarak gormeleri îcÂb ettiğini ve bulundukları mevkîden dolayı kibir ve ucuba kapılmayıp insanlara dÂim şefkat, merhamet ve bilhassa tevÂzû ve şukran duygularıyla hizmet etmeleri gerektiğini şoyle ifÂde buyururlardı:

“Hizmet ehli, şu idrÂk icinde olmalıdır ki, hizmet etme fırsatı Rabbimizin bir lutfudur, lÂkin bu lutuf, herkese nasîb olmaz. Cok kimseler vardır ki, her hususta hizmet kÂbiliyetleri olduğu hÂlde, zaman ve mekÂn musÂit olmadığından hizmet etmekten nasipleri yoktur. Hizmet edenler, hizmeti bir nîmet bilip tevÂzûlarını artırmalı ve hatt bu nîmete vesîle oldukları icin hizmet edilenlere teşekkur edÂsı icinde bulunmalıdırlar.”

İşte idÂrecilerin boyle bir mÂnevî hassÂsiyet sÂhibi oldukları devirlerde, toplumlar da maddî-mÂnevî ÂbÂd ve ihy olmuşlardır. Fakat boyle zamanların idÂrecilerinin en muhim fazîletlerinden biri de, halkın Âlim ve Âriflerinin îkaz ve irşadları karşısında kemÂl-i edeple boyun eğmeleri, etraflarında liyÂkatli bir istişÃ‚re heyeti oluşturmuş bulunmalarıdır. Bu bakımdan idÂreciler, cevrelerinin dalkavuklar tarafından kuşatılmasına izin vermemeli, halkın gercek dertlerini kendisine doğru bir sûrette aktarıp cÂre yolları gosterecek ilim ve irfÂn ehli kimselerle istişÃ‚re etmelidirler. Zîr ehli ile istişÃ‚re, muhim bir sunnet-i seniyyedir. Hazret-i Peygamber -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, te’yîd-i ilÂhîye mazhar olduğu hÂlde, bizlere numûne olmak icin, her işinde istişÃ‚re hÂlinde olurdu.

Diğer taraftan, halk da toplumun sulh ve selÂmeti icin, başlarındaki idÂrî otoriteye ÂdilÂne davrandıkları surece hurmetkÂr ve itaatkÂr olmalıdırlar. Bununla birlikte, idÂrecileri de dÂim murÂkabe etmeli, istikÂmetlerini muhÂfaza etmeleri icin gerekli îkazları, nezÂket ve mahfiyet icerisinde yerine getirmelidirler.

Hazret-i Omer -radıyallÂhu anh- hilÂfete gectiği vakit:

“–Ey insanlar! Ben haktan, adÂletten ayrılırsam ne yapar*sınız?” diye sormuştu. AhÂlîden biri:

“–YÂ Omer! Sen eğrilir ve doğruluktan saparsan, seni kı*lıcımızla doğrulturuz!” cevÂbını verince Hazret-i Omer -radıyallÂhu anh-:

“–ElhamdulillÂh! Eğrilirsem beni kılıcları ile doğrulta*cak arkadaşlarım varmış!..” diyerek memnûniyetini izhÂr etmiştir.

Yine Hazret-i Omer -radıyallÂhu anh- şoyle buyurmuştur:

“En cok sevdiğim kimse, bana ayıp ve kusurlarımı haber verendir.” (Suyûtî, TÂrîhu’l-HulefÂ, s. 130)

Bu itibarla idÂreciler de, halkın îkaz ve tenkitlerine acık olmalı, hat ve kusurlarının dile getirilmesinden rahatsız olmak yerine bilÂkis memnûn olup hÂllerini ıslÂha calışmalıdırlar.

Toplum da, idÂrecilerini AllÂh rızÂsı icin samîmiyetle îkÂz edebilmeli, gerektiğinde bu hususta fÂnî menfaatlerini geri plana atabilecek bir fedÂkÂrlık gosterebilmelidir. Zîr toplumun saÂdet ve selÂmeti husûsundaki mes’ûliyet, sÂdece idÂrecilerde değil, onlarla birlikte fert fert butun bir millettedir.

Dunyevî menfaatler uğruna baştakilerin yanlışlıklarına goz yumup onları îkÂz etmemek ve hatt onların zulum ve haksızlık carklarının donmesi icin destek sağlamak, buyuk bir Âhiret husrÂnıdır. Bu dunyÂda kotu liderlerin peşinde yuruyenler, Âhirette de onların peşinde ateşe gideceklerdir. Bu bakımdan herkes kimin peşinde gittiğine dikkat etmelidir. Âyet-i kerîmelerde buyrulur:

“Her insan topluluğunu onderleri ile birlikte cağıracağımız o gunde kimlerin amel defteri sağından verilirse, onlar, en kucuk bir haksızlığa uğramamış olarak amel defterlerini okuyacaklar.” (el-İsrÂ, 71)

“(Firavun, kavmini dunyada denize surukleyip boğduğu gibi) kıyÂmet gununde de kavminin onune gecer, onları (suya goturur gibi) ateşe surukler. O vardıkları yer ne kotu yerdir.” (Hûd, 98)

Bu bakımdan toplumlara yon veren idÂrecilerin de hakka ve hayra yonlendirilmesi, mu’minlerin en muhim vazîfelerinden biridir. İmam Ebû Yûsuf, Halîfe HÂrun Reşîd’e yazdığı KitÂbu’l-HarÂc isimli eserinde şu tavsiyeye yer verir:

“AllÂh’ın sana lutfettiği hukumranlık sahasında bir an da olsa hakkı ayakta tutmaktan geri kalma! Zîr kıyÂmet gunu AllÂh nezdinde en mes’ûd coban (idÂreci), surusunun (halkının) kendisinden memnun kaldığı kimsedir. Sen doğruluktan sapma, aksi hÂlde halkın da sapar. Hev ile emretmekten ve ofke ile hukum vermekten sakın. Biri uhrevî, diğeri dunyevî olmak uzere iki ihtimalle karşılaştığında, sen Âhiret işini dunya işine tercih et. Zîr Âhiret bÂkî, dunya ise fÂnîdir.”[2]

Netice olarak insanların tutum ve davranışları, başlarında bulunanların tutum ve davranışlarına bağlıdır. Tabiî ki bunun zıddına, toplum onundekilerin tutum ve davranışları da, insanların icinde bulunduğu hÂl ve tavırlarla yakından irtibatlıdır. Butun bu sozler, netîcede aynı kapıya cıkmakla beraber, birinde idÂrecilerin, diğerinde ise, idÂre edilenlerin hÂl ve tavırlarını duzeltmeleri îkÂz edilmektedir. Buna gore idÂreci de idÂre edilen de maddî-mÂnevî istihkÂkını iyi yonde değiştirmek istiyorsa, once kendi hÂlini ıslÂha calışmalıdır.

Bir tÂmircinin mesleğindeki mahÂreti, tÂmir ettiği eşyÂda tezÂhur eder. TÂmircinin onaramadığı eşyÂ, onun beceriksizliğini ortaya koyar. Bunun gibi, ondekiler de, etraflarında bulunanların yanlışlıklarından kendilerini mes’ûl gormeli, onların zaaf ve kusurlarının, kendilerini ilgilendiren yonune dikkat kesilmelidirler.

Gunumuzde, hÂlinden şikÂyetci olmayan yok gibidir. Fakat hemen herkes, eksiklik ve kusuru kendi dışında aramaktadır. HÂlbuki gerek idÂreciler gerekse idÂre edilenler, once kendi zaaflarından şikÂyetci olmalıdırlar. Bunu duşunerek hÂlimizi ıslÂha calıştığımız ve toplum icinde sÂlih kimseleri coğalttığımız takdirde milletimizin maddî-mÂnevî istihkÂkının hayırlı istikÂmete doneceği ve -ilÂhî bir lutfa nÂil olarak- daha mukemmel idÂrecilerin başa gececeği şuphesizdir. İdÂreciler de toplumdan şikÂyetcilerse, aynı nefis muhÂsebesini ve kendini ıslah gayretini gostermelidirler.

Nitekim Osmanlı sultanlarından, Kosova şehîdi I. Murad HudÂvendigÂr’ın, hÂdiseler karşısında once enfusî muhÂsebede bulunarak kusuru kendinde arama ahlÂkını sergileyen şu hÂli, ne guzel bir misÂldir:

I. Murad Han, ordusuyla birlikte Kosova ovasına girdiğinde ortalığı toza dumana katan bir fırtına ile karşılaşmıştı. Oyle ki, Âdeta goz gozu gormuyordu. Dunyevî saltanatla mÂnevî sultanlığı gonlunde mezcetmiş olan Murad Han, iki rekÂt namaz kıldıktan sonra, gozyaşları icinde Rabbine şoyle iltic etti:

“YÂ Rabbî! Bu fırtına, şu Âciz Murad kulunun gunahları sebebiyle cıktıysa, onun yuzunden şu mÂsum askerlerimi cezÂlandırma! YÂ İlÂhî! Bunca musluman askerin helÂkine beni sebep kılma!..”

Murad HÂn’ın bu duÂsından sonra fırtına dindi, yapılan savaşta duşman buyuk bir hezîmete uğradı. Murad Han da savaş sonrası harp meydanını gezerken yaralı taklidi yapan bir Sırp askeri tarafından hancerlenerek şehÂdet şerbetini icti.

İşte bizler de ic muhÂsebemizi yapar ve hÂlimizi ıslah gayreti icinde olursak, -umîd edilir ki- mÂnevî istihkÂkımızın değişmesiyle, toplum hayÂtında da buna paralel bir nÂiliyete kavuşabiliriz.

LÂkin insanlık tÂrihinde bu umûmî goruşle bağdaşmaz gibi gorunen oluşlar da yok değildir. MeselÂ, kitlelerin Âzamî sûrette sapıklığa duştukleri hengÂmda CenÂb-ı Hak, toplumları ıslÂha memur peygamberler gondererek, o hÂli hayra tebdîl eder. Nitekim, Efendimiz -aleyhissalÂtu vesselÂm-’ın, insanların puta taptıkları, kız cocuklarını diri diri gomecek kadar vicdansızlaştıkları bir devirde, yarı vahşî bir toplumu, zulum ve cehÂlet bataklığından fazîlet semÂsının zirvesine cıkarması, bunun apacık bir misÂlidir. Bu ilÂhî lutfu, toplumun mÂnevî seviyesine bağlı bir nÂiliyet ile îzah etmek mumkun değilse de, bunun da dayandığı başka bir ilÂhî kÂnun mevcuttur. O da, AllÂh’ın “Latîf” sıfatının îcÂbı olan bir tecellîdir.

Bununla birlikte, artık bizim icin boyle bir tecellî beklemek, mumkun değildir. Cunku bu kapı Âhirzaman Peygamberi’nin gonderilmesiyle artık ebediyyen kapanmıştır. O hÂlde bize duşen vazîfe, artık sadece mÂnevî istihkÂkımızı yukseltmek maksadıyla hÂlimizi ıslÂha calışmaktan ibÂrettir.

HÂlimizi ıslÂh ve mÂnevî istihkÂkımızı yukseltmek icin fırsat ve imkÂnlar da sonsuzdur. LÂkin gunumuzde, bu meyanda yapılması gereken işlerin başında, rehber insanlar yetiştirecek muesseseleri ihy etmek gelmektedir. Zîr bir mutefekkirin dediği gibi; “HÂkim milletlerle mahkûm milletler arasındaki en muhim fark, bir avuc iyi yetişmiş insandır!”

İşte toplumun maddî-mÂnevî susuzluğunun giderilmesi, terorun bertarÂf edilmesi ve hakkın-hukûkun tevzî edilmesi, bu bir avuc insana bağlıdır. Her ideal, onu temsil edenlerin karakter ve şahsiyetine bağlı olarak yucelir ve şekillenir. Kitleleri peşinden surukleyen, yuksek karakter ve şahsiyet sÂhibi insanlardır. Toplumların yukselişinde, onların onundeki Âbide şahsiyetlerin muhim bir yeri vardır. Bu bakımdan, bu bir avuc insanı yetiştirmenin gayreti icinde bulunmak, en muhim vazîfelerimizdendir. Merhum Necip FÂzıl’ın; “Tomurcuk derdinde olmayan ağac, odundur.” ifÂdesi, hepimize bu noktadaki mes’ûliyetimizi ihtÂr etmektedir. Yine bu husustaki gayretlerin luzûmunu ifÂde sadedinde bir Hak dostu da; “Muhtac olduğun insanı kendin doğuracaksın.” buyurmuştur. YÂni dînî inancları sağlam, tÂrih şuuruna sÂhip, milleti icin fedÂkÂrca hizmet edecek vatanperver bir nesil yetiştirmeye mecbûruz. Aksi hÂlde, CenÂb-ı Hakk’ın, ihsÂn ettiği nîmetleri elden alacağı, ilÂhî bir kÂnundur, yÂni sunnetullÂhtır. TÂrih sayfaları da, bu ilÂhî kÂnûnun tezÂhurleriyle doludur.

Bu itibarla, AllÂh’ını ve Peygamber’ini seven, milleti uğruna nefsinden fedÂkÂrlık yapabilen, topluma onderlik edebilecek keyfiyette insanlar yetişmesini istiyorsak, once AllÂh ve Peygamber muhabbetini kendi ruhlarımızın derinliklerine nakşetmeli, Kur’Ân ve Sunnet muhtevÂsında fazîlet dolu bir mu’min şahsiyeti sergilemeliyiz. Toplum, bizlerle gercek bir musluman şahsiyetinin nasıl olması gerektiğini gormelidir. Bunun icin de buyuk bir gayret ve hassÂsiyet gostermeliyiz.

Rabbimiz, en alt kademeden en ust kademeye kadar idÂrî vazîfe ustlenen butun mu’minlere mes’ûliyet şuuru ihsÂn eylesin! Fert ve toplum olarak hÂlimizi lutfuyla ıslÂh eylesin! Maddî-mÂnevî istihkÂkımızın yukselişine medÂr olacak samîmî gayretlerde bulunarak, vatanımızın, milletimizin ve butun ummet-i Muhammed’in mustakbel kaderinde hayırlı hizmetlere namzet, îmanlı nesiller yetiştirebilmeyi cumlemize nasîp ve muyesser eylesin!

Âmîn!..

Muhterem kardeşlerimiz! VefÂtının yedinci sene-i devriyesi munÂsebetiyle, uzun yıllar kendisinden mustefîd olduğumuz merhum pederimiz Mûs Efendi’yi şukran hisleriyle yÂd ederken, siz kıymetli kardeşlerimizden de bir FÂtiha-i Şerîfe, uc İhlÂs-ı Şerîf hediye etmenizi istirhÂm ederiz.

Bu vesîleyle bir hatırlatmada bulunmak isteriz ki; vefÂt eden gecmişlerimizi rahmetle yÂd edip onlara sadakalar ve hatm-i şerîfler gibi mÂnevî hediyeler gondermek icin dînimizce ozel bir gun ihdÂs edilmemiştir. MerÂsim icr etmek icin vefÂt gununun sene-i devriyesini beklemek gerekmez. Zîr bu gunler ile diğer gunler arasında hicbir fark yoktur. Toplumumuzda suregelen belli gunlere hasredilmiş uygulamalar ise, gecmişlerimizin hatırlanmasını sağlamak duşuncesiyle kabul edilmiş bir orften ibÂrettir.
__________________