İnsan, yaratılanların en şereflisi ve cihÂnın en guzîde ziynetidir. CenÂb-ı Hak, insanoğluna diğer mahlûkÂtına vermediği sayısız nîmet ve kÂbiliyetler lutfetmiştir. Bu mustesn ihsan ve ikramlarına mukÂbil, onu mes’ûliyet sÂhibi bir varlık kılmıştır.

Allah TeÂlÂ, biz kullarını imtihan etmek icin, nefislerimize “fucûr” ve “takv” esaslarını koymuş ve bizlere bu ikisi arasında bir irÂde hurriyeti bahşetmiştir. Boylece -neticesine rÂzı olmak şartıyla-irÂdemizi hayra da şerre de yonlendirebilme husûsunda bir serbestlik lutfetmiştir.

Dunya imtihÂnının bir îcÂbı olarak da her bir kuluna ayrı ayrı hayat şartları takdîr etmiştir. YÂni insanoğlu, toplum hayatının nizam, insicam ve huzur uzere devÂmı hikmetine binÂen, maddî ve mÂnevî bakımdan cok farklı seviyelerde yaratılmıştır.

Butun insanlara aynı istîdat, aynı meslekî kÂbiliyet, aynı maddî ve mÂnevî ozellikler verilmiş olsaydı, toplumda bir hiyerarşi kurulamaz, dolayısıyla huzurlu bir hayat nizÂmı soz konusu olmazdı. Bunun icindir ki insanlar, toplum hayatında birbirini yıkayan iki el gibi birbirlerine muhtac kılınmış ve bir butunun parcaları gibi birbirini tamamlayan farklılıklar icinde hayat surmeye memur edilmişlerdir. Dolayısıyla bir imtihan Âlemi olan bu dunyada, insanların cok farklı imkÂnlara sÂhip olması, hikmetsiz değildir.

Bu durum, mu’minler arasında îmÂnî ve vicdÂnî bÂzı hak ve mes’ûliyetler meydana getirmektedir. Allah TeÂlÂ, insanlar icindeki zayıf, gucsuz ve mahrum kullarına, sabredip bu imtihanın ecrine nÂil olmalarını; diğer taraftan guclu, dirÂyetli, varlıklı ve kÂbiliyetli kullarına da şımarmayıp şukretmelerini emretmiştir.

Şukur ise, sırf dil ile yapılamaz. Asıl şukur, nîmeti ondan mahrum olanlara da ikrÂm etmek sûretiyle gercekleşir. Allah rızÂsı icin zayıfların dÂim yanıbaşında bulunmak, onların mahrûmiyetlerini telÂfîye calışmak ve onların hayır duÂlarını alabilmek, şukrun en guzel ifÂdesidir.

Hakîkaten zaman zaman kendimize sormamız gerekir ki, “–Ben sağlam ve sağlıklıyım, fakat falan şahıs niye sakat veya hasta? Ben varlıklıyım, fakat falanca niye fakir ve mahrum?” Cevap olarak kendimize demeliyiz ki: “–Allah TeÂl onu bana emÂnet etti ve beni ondan mes’ûl kıldı. O hÂlde elimdeki imkÂnları, bu imkÂnlardan mahrum olanlara tevzî gayreti icinde bulunmaya mecbûrum!..”

Nitekim Peygamber Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-:

“Mu’min kardeşinin derdiyle dertlenmeyen bizden değildir.” buyurmuştur. (HÂkim, IV, 352; Heysemî, I, 87)

Îman kardeşliğinden doğan mes’ûliyet hassÂsiyeti cok muhimdir. Mu’minler birbirlerini, farklı bedenlerde olsalar da tek yurek hÂlinde yaşayan bir vucûdun uzuvları gibi telÂkkî etmeye mecburdurlar. Bir uzvun acısını butun bir vucut hissettiği gibi, din kardeşlerinin ıztırÂbını duymak, butun mu’minler icin bir vicdan imtihÂnıdır.

TÂrihimizdeki şu misal, ne kadar rakik bir mu’min gonlunu sergilemektedir:

Osmanlı sultanlarından 1. Abdulhamid HÂn, Ozi Kalesi elden cıkıp masum ahÂlîsi kılıctan gecirildiğinde:

“–Eyvah! Asker evlÂtlarım ve mÂsûm ahÂlim parcalandı!” diyerek teessurunden felc olmuş ve bu acıya dayanamayıp vefÂt etmiştir. Bu hÂl, ne derin bir mes’ûliyet hissinin tezÂhurudur! Koca bir cihan sultÂnına, hayatına mÂl olacak derecede “Âhh!” cektiren ve kalbini elemle eriten îman hassÂsiyeti ne muhteşemdir.

İşte bu îman hassÂsiyeti kaybolduğu zaman, din kardeşliğinin hukûkuna riÂyet edilmemiş ve dolayısıyla da mes’ûliyetler ihlÂl edilmiş olur.

Mu’minler bu şuur icinde, birbirlerini sevmeyi ve birbirlerine hizmet etmeyi, birbirlerini kollayıp gozetmeyi, rızÂ-yı ilÂhîye nÂiliyet icin vazîfe bilmelidirler.

Yine mu’minler, iyilik ve duÂda dÂim birbirlerine muhtactırlar. Zayıf ve muzdarip mu’minler, guclu ve varlıklı mu’minlerin iyiliklerine muhtac, imkÂn sÂhibi mu’minler de zayıf ve mahrumların hayır duÂlarına muhtactırlar.

MevlÂn Hazretleri bu hakîkati ne guzel dile getirir:

“Guzeller, saf ve berrak ayna aradıkları gibi, comertlik de fakir ve zayıf kimseler ister. Guzellerin yuzu aynada guzel gorunur, ikram ve ihsÂnın guzelliği de fakir ve gariplerle ortaya cıkar.”

Diğer taraftan, hayatı ceşitli sıkıntılar icinde yaşayan kimseler de başlarına gelen ez ve cefÂları bir cez olarak telÂkkî etmemelidirler. Bunların, ilÂhî imtihan muktezÂsı olduğunu bilmelidirler. Her hÂlukÂrda sabredip hamd ederek, bunun ecrine tÂlip olmalıdırlar.

Bunun icindir ki; şukreden zenginler ile sabreden fakirler, ilÂhî rızÂya nÂiliyet bakımından musÂvîdirler. Aralarındaki tek fark, birinin yoklukla, diğerininse varlıkla imtihan edilmesidir.

CenÂb-ı Hak buna bir misal olmak uzere, Hazret-i Suleyman ile Hazret-i Eyyûb’un hÂlini bildirir.

NÂmutenÂhî varlık sahibi kılınan Suleyman

-aleyhisselÂm- hicbir zaman mağrur olmamış, duny nîmetleri asl kalbini işgÂl etmemiş, nîmetlerin asıl sÂhibi olan AllÂh’a dÂim şukur hÂlinde bulunmuştur. Bu guzel hÂli sebebiyle de CenÂb-ı Hakk’ın; “• •” “ne guzel kul”1 iltifÂtına mazhar olmuştur.

Ote yandan yokluk ve hastalıklarla imtihan edilen Eyyûb -aleyhisselÂm- da, bu imtihÂnı kendisine takdîr edenin, Allah TeÂl olduğunu duşunerek dÂim hÂline rız gostermiş, hicbir zaman şikÂyet etmemiştir. Eyyûb -aleyhisselÂm- da bu rız ve teslîmiyeti ile Rabbimiz’in tıpkı Suleyman -aleyhisselÂm-’a buyurduğu gibi;

“ • •” “ne guzel kul”2 iltifÂtına nÂil olmuştur.

Dolayısıyla kulun ne sûrette imtihan edildiği değil, imtihÂnına ne şekilde cevap verdiği muhimdir.

Bu yuzden gercek bir mu’min, irÂdesini her şeyden once Allah’tan rÂzı olmak istikÂmetinde kullanmalıdır. Bu hissi kokleştirmek icin de, mÂnevî hususlarda kendisinden daha fazîletli olanlara bakıp onları kendisine misÂl almalı; buna mukÂbil maddî hususlarda kendisinden aşağıdakilere bakıp şukrunu artırmalıdır. Bizzat CenÂb-ı Hak tarafından takdîr edilmiş mahrûmiyetlerden şikÂyet etmemeli, duny ve ukbÂyı bir butun olarak duşunup bunun, ebedî Âlemdeki mes’ûliyetini azaltacağı duşuncesiyle tesellî bulmalıdır.

Zîr CenÂb-ı Hak, kulları icinde cok nîmet lutfettiği kimselere cok, az nîmet lutfettiği kimselere de az hesap soracaktır. YÂni bu dunyada nÂil olunan nîmetler nisbetinde Âhirette hesap vardır. İlÂhî adÂlet, bu şekilde tezÂhur edecektir.

Bu itibarla, mesel Afrika’da dunyÂya gelmiş, ibtidÂî kavimlere mensup bir insanın veya gÂfil bir toplum icinde yaşayan birinin, dînî hakîkatleri kabul husûsundaki mes’ûliyeti, şartları onunla kıyaslanamayacak derecede musÂit olan bir başka dindar ve medenî ulkedeki insanla bir ve aynı olamaz. Dolayısıyla kula lutfedilen butun nîmetler, onun mes’ûliyet hudutlarını tÂyin eden ve mukellefiyet nisÂbını belirleyen unsurlardır.

Âyet-i kerîmede:

“Allah hic kimseyi gucunun yetmediğinden mukellef kılmaz...” (el-Bakara, 286) buyrulur.

Demek ki Allah ne kadar guc ve imkÂn verdiyse o kadar mes’ûl tutar. Âyet-i kerîmenin mefhûm-ı muhÂlifince3, bir kul, gucunun yettiklerini îf etmez ise, bundan da mes’ûl olur. YÂni muktedir olup da yapamadığımız iyilikler ve mesel hakkı ve hayrı tavsiye edip zulum ve şerden sakındırmak gibi hizmetlerden dolayı da Âhirette hesÂba cekileceğimizi dikkate almak mecbûriyetindeyiz.

Bu noktada biz mu’minler icin cok muhim bir mesele ortaya cıkmaktadır. Şoyle ki; zekÂt gibi maddî bir mukellefiyetin nisÂbını, yÂni ne miktarda verdiğimizde mes’ûliyetinden kurtulacağımızı tespit etmek kolaydır. LÂkin AllÂh’ın kuluna lutfettiği maddî-mÂnevî butun nîmetler de, o kulda bir mes’ûliyet nisÂbı meydana getirir ki, bunun miktarını tÂyin etmek cok zordur. Mesel Allah yolunda gayret etmek, butun insanlara CenÂb-ı Hakk’ın yuklediği bir borctur. LÂkin zekÂttakinin zıddına, bunun ne nisÂbı ne de nisbeti bellidir.

Kimi insan, az nîmete nÂil olduğundan, onun mes’ûliyetinin nisÂbı -faraza- bir “bardak” hacmi kadardır. HÂlbuki kimi insanın mes’ûliyet nisÂbı,

-faraza- bir “kazan” gibi geniş bir hacme sahiptir. YÂni uzerimizde ilÂhî takdirle meydana gelen nasipler, bizi farklı nisaplarla mukellef kılmıştır. Elinde kazan olan, onun dibinde bir bardaklık su gotururse, kazanı boş goturmuş olur. Nasıl ki yuz milyar zekÂt borcu olan bir adam, on milyar odemekle bu borctan kurtulamazsa, diğer nîmetlerin doğurduğu mes’ûliyetler de aynen boyledir.

Bu bakımdan uzerimizdeki nîmetlerin doğurduğu mes’ûliyetin nisÂbını tam olarak bilmemiz mumkun olmadığından, yapmış olduğumuz namaz-niyaz ve hayır-hasenÂta asl guvenmememiz îcÂb eder. Zîr mes’ûliyet kabımızın istiÂbı belki cok daha buyuktur de, yaptığımız sÂlih ameller o kabın icerisinde kaybolup gidiyordur.

Devr-i saÂdette buna dÂir pek cok misal yaşanmıştır. Bir bedevî gelip; yalnız farzları yapacağını soylemiş, Efendimiz de onun hakkında;

“–Eğer sozune sahip cıkarsa kurtuldu.” buyurmuştur.4 Cunku o şahsın kabı bir bardaklıktır.

Buna mukabil, Allah Rasûlu, fazîlet ehli guzîde sahÂbîlerden biri olan MuÂz -radıyallÂhu anh-’a her seferinde; “Bu da kÂfî değil!” diyerek ust uste pek cok tavsiyelerde bulunmuş, en son olarak da:

“–Sana butun bunların kıvamının kendisine bağlı olduğu şeyi (can damarını) bildireyim mi?” buyurmuştur. MuÂz -radıyallÂhu anh-:

“–Evet, bildir y RasûlallÂh!” deyince Peygamber Efendimiz dilini tutmuş ve:

“–Dilini koru!” buyurmuştur. MuÂz -radıyallÂhu anh-:

“–Biz konuştuklarımızdan da hesÂba cekilecek miyiz?” diye sorunca Efendimiz -aleyhissalÂtu vesselÂm-:

“–Allah iyiliğini versin ey MuÂz! İnsanları yuzustu cehenneme surukleyen, ancak dillerinin urettikleridir!” buyurmuştur.5

VelhÂsıl mes’ûliyet hacmi bakımından, kimin elinde kazan, kimin elinde bardak olduğunu bilemeyiz. ZÂten nefsimiz de bunu bilmemizi istemez. Cunku belki kazanımız vardır da; “Benim bardağım var, bu kadar su bana yeter, yÂni bu kadar amelim beni kurtarır!” diye kendimizi avutuyoruzdur. Nice kazan sahibi, kendisini bardak sahipleriyle kıyaslayıp; “Ben kabımı doldurdum!” zannetmektedir. Bircok kimse de, Akdeniz’le Marmara Denizi’ni mukÂyese etmek gibi bir gaflet icerisinde, kendini toplumla kıyaslayarak vicdÂnını tesellî etmektedir.

HÂlbuki AllÂh’ın topluma verdiği nîmetlerle şahıslara verdiği nîmetler ayrı ayrıdır. Bunun icin hicbir zaman Allah yolunda yaptığımız hizmetleri kÂfî gormemeli, yapabileceğimiz hizmetlerin nihÂyetine erdiğimizi de duşunmemeliyiz. NÂil olduğumuz nîmetlerin doğurduğu mes’ûliyetten kurtulabilmek icin, son nefesimize kadar var gucumuzle gayret etmeliyiz.

Ayrıca ceşitli mahrûmiyetler sebebiyle kendimizi Allah yolunda gayretten muaf gorme gafletinden de sakınmalıyız. Bu hususta fedÂkÂr sahÂbîlerin hÂli ne guzel bir numûnedir:

SahÂbeden Umm-i Mektum -radıyallÂhu anh- Âm olduğu icin seferden muaf tutulmuş olmasına rağmen “Ben de sancağı taşırım.” diyerek Kadisiye Seferi’ne katılmıştı. Tebuk Seferi esnÂsında da fakir bir sahÂbî, binek bulamadığı icin seferden muaf tutulduğu hÂlde, savaş kazanılır da gÂzî olursa alacağı ganimeti bağışlama karşılığında bir suvÂrinin bineğine ortak olmuş, yine de o seferden geri kalmamıştı. Zîr o mubÂrek sahÂbîler cok iyi biliyorlardı ki, bir hayrı işleyebilmek icin cekilen cileler ve yapılan fedÂkÂrlıklar, onun ecrinin katlanarak artmasına vesîle olmaktadır.

Allah rızÂsı arayışıyla yapılan butun samîmî hizmetler, kalbî olgunluğun bir tezÂhurudur, Rabbimiz’e yakınlık vesîlesidir.

O hÂlde; hastalık, sakatlık, fakirlik ve benzeri mahrûmiyetler icinde bile bulunsak; “Nasıl olsa ben mÂzurum…” diyerek bir kenara cekilmek yerine, bu yoldaki fÂnî engelleri bertarÂf ederek AllÂh’ın dînine hizmet icin elimizden gelen her hayrı îfÂya calışmalıyız. Âyet-i kerîmede buyrulur:

“Ey îmÂn edenler! Eğer siz AllÂh’a (AllÂh’ın dînine) yardım ederseniz, O da size yardım eder, ayaklarınızı kaydırmaz.” (Muhammed, 7)

Kendinizi Tehlikeye Atmayın!..

Emevîler devrinde, Allah Rasûlu’nun fetih mujdesine nÂil olmak isteyen İslÂm ordusu, İstanbul onlerine gelmişti. Ordunun icinde Ebû Eyyûb el-EnsÂrî Hazretleri de bulunmaktaydı. Rumlar, arkalarını şehrin surlarına vermiş savaşırlarken, EnsÂr’dan bir zÂt, atını Bizanslıların ortasına kadar surdu. Bunu goren bir İslÂm askeri; “Kendi ellerinizle kendinizi tehlikeye atmayınız!” Âyet-i kerîmesinden hareketle ve hayretler icinde:

“–LÂ ilÂhe illÂllÂh! Şuna bakın! Kendini goz gore gore tehlikeye atıyor!” dedi. Bunun uzerine Ebû Eyyûb el-EnsÂrî Hazretleri şoyle dedi:

“–Ey mu’minler! Bu Âyet, biz EnsÂr hakkında nÂzil oldu. Allah, Peygamberi’ne yardım edip dînini gÂlip kıldığında biz; «Artık mallarımızın başında durup onların ıslÂhı ve nemÂlanmasıyla meşgul olalım.» demiştik. Bunun uzerine; «Allah yolunda infÂk ediniz de, kendi ellerinizle kendinizi tehlikeye atmayınız. Bir de ihsanda bulununuz, zîr Allah, (yaptığını en guzel şekilde yapan ve ihsan şuuru ile yaşayan) muhsinleri sever.» (el-Bakara, 195) Âyeti nÂzil oldu. Âyet-i kerîmede buyrulan «kendi eliyle kendini tehlikeye atmak»tan maksat; bağ ve bahce gibi dunyalıklarla uğraşmaya dalıp, Hak yolunda gayreti terk ve ihmÂl etmemizdir.”

İşte bu ilÂhî îkÂza butun samîmiyetiyle ittib eden Ebû Eyyûb el-EnsÂrî Hazretleri de, kulluk mes’ûliyetinin hakkını verebilme endişesi icerisinde, hicbir zaman amellerini yeterli gormemiş ve Allah yolunda hizmetten geri kalmamıştır. Îman heyecanıyla seksen kusur yaşlarında iken katıldığı bu sefer esnÂsında vefÂt ederek şehidlik mertebesine nÂil olmuştur. (Bkz. Ebû DÂvûd, CihÂd, 22/2512; Tirmizî, Tefsîr, 2/2972)

İslÂm tÂrihine iki bucuk senelik hilÂfetiyle en buyuk imzalardan birini atan Omer bin Abdulaziz de, dÂim bir vicdan muhÂsebesi icinde bulunurdu. Hanımının kendisini tesellî sadedinde soylediği sozlerine mukÂbil:

“–Ey FÂtıma! Yarın hesap gununde Rabbim beni mes’ûl olduğum insanlardan dolayı sorguya cekerse, RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- bana itÂb ve serzenişte bulunursa, ben nasıl cevap vereceğim?!” der ve sanki suya duşmuş yaralı bir kuşun cırpınışı gibi hÂlden hÂle girerdi…

Âyet-i kerîmelerde buyrulur:

“Ey îmÂn edenler! Allah’tan, O’na yaraşır şekilde korkun ve ancak muslumanlar olarak can verin.” (Âl-i İmrÂn, 102)

“Sana yakîn (olum) gelinceye kadar Rabbine kulluğa devÂm et!” (el-Hicr, 99)

“Boş kaldın mı hemen (başka bir) işe koyul ve yalnız Rabbine yonel.” (el-İnşirah, 7-8)

Âyet-i kerîmeler mûcibince omrumuzun sonuna kadar, devamlı artan bir hizmet aşkı icinde gayret etmeliyiz. Bu hususta da Efendimiz -aleyhissalÂtu vesselÂm-’ı ornek almalıyız. O, gecmiş ve gelecek butun gunahları bağışlanmış olduğu hÂlde, geceleri sabahlara kadar gozyaşları icinde namaz kılar, istiğfÂr ederdi.

Mescid yapılırken mubÂrek sırtında taş taşırdı.

ArÂziye cıktıklarında yemek pişirilmesi icin odun toplardı.

Bedir Harbi’ne gidilirken de uc sahÂbî ile nobetleşe deveye bindi. SahÂbîler, kendi haklarını ısrarla O’na ikrÂm etmek istediler. Fakat O, bunu kabul etmedi ve:

“–Siz yurumeye benden daha tahammullu değilsiniz. Ayrıca ben de sevap kazanma husûsunda sizden daha mustağnî değilim.” buyurdu. (İbn-i Sa’d, II, 21; Ahmed, I, 422)

VelhÂsıl, CenÂb-ı Hakk’ın biz kullarına lutfettiği kÂbiliyet ve imkÂnların nisÂbını tÂyin etmek mumkun olmadığından, son nefesimize kadar, tÂkatimiz nisbetinde kendimizi Hak yolunda hizmete adamak durumundayız.

a

Ote yandan îman nîmetinin doğurduğu şukur borcumuzun en guzel îf ediliş şekli, îmandan mahrumlara veya gunahkÂr insanlara, yumuşak bir lisan ve İslÂm’ın guler yuzuyle yapılacak olan tebliğ ve irşadlardır. Fakat şuna da dikkat etmek gerekir ki, gunahkÂr insanlar, yaralı bir kuş gibidirler. Onlara fayda verecek olan, ofke değil, merhamettir. YÂni gunÂha duyulan nefreti gunahkÂra taşırmamak îcÂb eder. Boyle nezih ve derin bir duygu ise -daha ziyÂde- tasavvufu lÂyıkıyla hazmetmiş muhitlerin musÂmahakÂr iklîminde elde edilebilir.

Gunumuzde pek cok insan, dînen irÂde zaaflarıyla mÂlul olduğundan, toplum icinde hastÂne koridorlarında dolaşan bir doktor hissiyÂtı icinde bulunmamız gerekmektedir. Nasıl ki bir doktorun hastaya tedÂvî cÂreleri sunması, onun insÂnî ve vicdÂnî mes’ûliyeti ise, mÂnevî hastalıklara muptel insanlar karşısında biz de irşad mes’ûliyeti taşımak mecbûriyetindeyiz.

Nitekim Peygamber Efendimiz -aleyhissalÂtu vesselÂm-:

“Din, nasihattir.” buyurmuştur. (BuhÂrî, ÎmÂn, 42) Ve nasîhatin mukerrerliğinin luzûmuna işÃ‚ret etmek icin de bu sozu uc kere tekrarlamıştır.

Ameline Guvenme!..

Kulun hicbir ameli, kendisine lutfedilmiş olan nîmetlerin şukur borcunu tam olarak odemeye kÂfî gelmez. Bunun icindir ki, sÂlih ve Ârif kullar ve hatt peygamberler dahî, yalnız amellerinin mukÂbilinde değil, onlara ilÂveten AllÂh’ın af ve merhametiyle muhÂsebe olunmayı arzu ederler.

Nitekim birgun Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ashÂbını ifrat ve tefritten uzak, muvÂzeneli bir kulluk hayatı yaşamaya dÂvet ederek:

“–Orta yolu tutunuz, (Kitap ve Sunnet’in istikÂmeti uzere) dosdoğru olunuz. Biliniz ki, hicbiriniz ameli sÂyesinde kurtuluşa eremez.” buyurmuşlardı. SahÂbîler:

“–Siz de mi kurtulamazsınız, ey AllÂh’ın Rasûlu?” diye hayretle sordular. Efendimiz -aleyhissalÂtu vesselÂm-:

“–(Evet) ben de kurtulamam. Ancak Allah, rahmet ve keremi ile beni bağışlamış olursa, o başka!” cevÂbını verdi. (Muslim, MunÂfikîn, 76, 78)

Diğer bir hadîs-i şerîfte de şoyle buyrulur:

“Bir adam, doğduğu gunden, yaşlanıp olduğu gune kadar Allah rızÂsı icin ve tÂat niyetiyle alnını yerden kaldırmayıp gayret etse, o adam yine de kıyÂmet gunu amellerini az gorur.” (Ahmed, c. IV, s. 185)

YÂni boyle Âbid bir mu’min bile amellerinin kurtuluşuna kÂfî gelmeyeceğini anlar.

Peygamber Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-de geceleri ayakları şişinceye kadar namaz kıldığı hÂlde yine de:

“AllÂh’ım! Sen’i lÂyık olduğun şekilde medh u senÂdan Âcizim! Sen kendini nasıl medh u sen etmişsen oylesin!” (Muslim, SalÂt, 222) niyÂzında bulunarak insanoğlunun bu husustaki mutlak aczini beyÂn etmiştir.

Dolayısıyla bizlere duşen, hicbir zaman gayreti elden bırakmamakla birlikte, amellerimizle kendimizi tesellî etmeyip Allah’tan af ve kerem dilemektir.

VelhÂsıl, insanların fÂnî lezzetler ve nefsÂnî arzular kıskacında rûhî buhranların girdabında helÂk olduğu gunumuzde, uzerimizdeki ilÂhî mes’ûliyetlerin daha da ağırlaşmış olduğu muhakkaktır.

Rabbimiz, uzerimizdeki mes’ûliyetlerin gerekli kıldığı olcude gayret gosterebilmemizi nasîb eylesin! Kusur ve noksanlarımızı bağışlayıp cumlemizi cennet ve cemÂliyle muşerref kılsın…

Âmîn!

Dipnotlar: 1) Bkz. SÂd Sûresi, 30. Âyet. 2) Bkz. SÂd Sûresi, 44. Âyet. 3) Mefhûm-ı muhÂlif: Bir sozun zıddından cıkan mÂnÂ. 4) HÂdisenin tafsîlÂtı icin bkz. BuhÂrî, ÎmÂn 34, Savm 1, ŞehÂdÂt 26; Muslim, ÎmÂn 8, 9. 5) HÂdisenin tafsîlÂtı icin bkz. Tirmizî, Îman, 8; İbn-i MÂce, Fiten, 12.
__________________