Ticaret yapan kimsede bulunması gereken vasıflar:

1. Ticareti Allah'a kulluk olarak gormelidir. Allah'ın emrettikleri istikamette ticaret yapmalıdır.
2. Allah rızası icin ticaret yapmalıdır. Yapılan her işte yalnızca Allah'ın rızasını hedeflemelidir.
3. Peygamberimizin oğrettiği; MuhÂcir ve EnsÂr'ın uyguladığı ticaret şeklini model almalıdır.
4. Ticarette yegÂne amac para kazanmak olmamalıdır. Asıl amacı para kazanmak olan tacir, mutlaka muşterilerini mağdur eder.
5. Ticaret esnasında yapılan kusur ve gunahların affı umidiyle, muşterilere kolaylık sağlamalı, ikram ve infÂk etmelidir.
6. Ticaret yapan kişide ticÂrî istidÂd (ticarete yatkınlık ve ticarî yetenek) bulunmalıdır.
7. Belirli bir sermayeye sahip olunmalıdır.
8. Munasip bir yerde dukkan acıp, piyasanın ihtiyacına uygun ticÂrî urunlerin satışı ve pazarlaması yapılmalıdır. Piyasayı iyi analiz etmeli ve piyasanın talebini meşru şekilde karşılayacak bir arz-talep dengesi tesis edilmelidir.

Ana hatlarıyla kucuk bir acılım yapalım:

İlk iki maddenin acılımı cok geniştir... Birkac cumle soylemek isteriz… Mesela; her hÂlukÂrda durust olmalıdır. Verilen sozlere sadık olup, kimseyi mağdur etmemelidir. Vadeli alınan malların odemeleri vaktinde yapılmalı; vadeleri aşılmamalıdır. Alırken ya da satarken asla yalan soylememelidir. Malın kusurunu gizlememelidir. Malı aşırı ovmemelidir. Malını satmak icin yemin etmemelidir. Haksız rekabetten sakınmalıdır. Sermayesi az olan esnafı zenginliği ile ezmemelidir. Malları piyasa değerinden aşağı ya da yukarı satmamalıdır. İhtikÂr (stokculuk) yapmamalıdır. Muşteriyi bir av gibi gormemelidir; bilÂkis oncelikle muşterinin ihtiyacını en guzel bicimde karşılamak amac olmalıdır. Muşterilerin durumuna gore ceşitli kolaylıklar sağlamalıdır. Yapılan ticareti, fakir ve muhtacların ihtiyacını karşılamak icin bir vesile ve bir fırsat olarak gormelidir. Zengin muşteriye guler yuzlu, garibana karşı asık suratlı olmamalıdır. Muessesede satılan bir urunun parayla alınması isteğiyle, onun alternatifi olabilecek bedava bir hizmet ve ikramdan muşteriyi mahrum etmemelidir. Mesela lokantalarda suyun parayla satın alınması isteğiyle masaların uzerinde surahilerle ikram edilen bedava tatlı ve soğuk suyun bulunmaması gibi. Bu durum, butun iş kollarında farklı goruntulerde yaygınlaşan kapitalist eğilimli bir Âdet haline gelmiştir ki, Muslumanın farkı burada ortaya cıkar. Musluman ozel insan olduğu icin her şeyi madde ile değerlendirmez ve her şeyin karşılığının bu dunyada olduğuna inanmaz. Muşterinin ihtiyacı daha ucuza ve israfa girmeden karşılanabileceği halde, bu durumu muşteriden gizleyerek onun daha fazla parasını almak icin onu yonlendirmemelidir. Ona gerceği acıkca soyleyerek, onun işini en ucuza karşılamalıdır. TÂcir bilincsiz muşterileri israftan ve modayı takip etmekten sakındırmalıdır. Esnaf bulunduğu ortamda aynı zamanda Dininin sozcusu olmalıdır. Guzel ahlaktan mahrum bir kimse ticarete ehil değildir. Ticaret yaparken haram ve şupheli şeylerin satışından sakınmalıdır. TÂcir ve esnaf, yaptığı iş kolunun fıkhını oğrenmelidir. Muşterilerine karşı guler yuzlu olmalı, onları aynı zamanda misafir kabul etmelidir. Muşteriye meşrubat vb şeyler ikram etme konusunda cimri davranmamalıdır. Muşteriyi, normal misafire tercih ederek misafirine soğuk davranmamalıdır. Ticaret yaptığı mekanda kamu hukukunu ihlal etmemelidir. Mesela; kaldırımlara ticaret eşyalarını koyarak insanların gecişini engellememelidir. Arabaları yol kenarlarına park etmekten sakınmalıdır. Ticaret yapan kimse, maneviyatı ihmal ederse, İslam'ın gerektirdiği şekilde hareket etmezse; o ticaretin başarıya ulaştıramayacağını unutmamalıdır! Zengin tuccÂrlar, yıllık zekatlarını muttakice hesaplayıp nakit olarak zekatlarını vermelidirler. Zekatı ticaret mallarından vererek bu farizayı geciştirmemelidir. Zekatı hesaplama konusunda nefsi davranmamalı ve bu konuda ilim, adalet, insaf ve takva sahibi mu'minlerden yardım istemeli ve onların soylediklerini değiştirmeden aynen tatbik etmelidir. Satılan mallardan bir kenara birkac parca mal ayırıp onları satış değerleri uzerinde hesaplayıp zekattan kurtulma Âdeti, muttakice bir tavır değildir. Zenginler zekatlarını herkesin ihtiyacı olan para ile versinler. Allah'ın verdiği nimetler icin hem dil, hem de amel ile Allah'a şukretmelidir. Zekat vermemek icin hileye başvurarak nisaba ulaşmamak icin bin bir ceşit entrikalar peşinde koşmamalıdır. Musluman tuccÂr, zekat vermek icin calışır; vermemek icin yol aramaz! Bu konuda soylenecek cok şeyler olmasına rağmen; biz, şu an aklımıza gelenlere oncelik verdik. Rabbim gonlu zengin tum mu'minlerden razı olsun. Gonlu dar olanları da ıslah etsin. Amin.
__________________