Hadîs Âlimlerinin en buyuğu İmÂm BuhÂrî


“Hadîs Âlimlerinin en buyuğu” diye anılan, hÂzırladığı “el-CÂmiu’s-Sahîh” isimli kitÂbı, Allah kelÂmı “Kur’Ân-ı Kerîm’den sonra, dunyÂnın en kıymetli, en doğru, en sağlam kitÂbı” kabûl edilen bir Âlim olan buyuk Turk-İslÂm Âlimi İmÂm BuhÂrî’nin ilme başlama yaşı, ilim oğrendiği merkezler, hocaları ve bunların adedi, ilim tahsîli icin yaptığı seyÂhatler, tahsîl ettiği ilimler ve hadîs ilminde elde ettiği pÂye, hocalık yaptığı merkezler, yetiştirdiği talebe ve bunların sayısı, tasnîf ve te’lîf ettiği eserler, eserlerinin, ozellikle “el-CÂmiu’s-Sahîh”inin ilmî kıymeti kitaplarda uzun uzun yazılıdır.


[Erciyes Universitesi İlÂhiyÂt Fakultesi’nin, 1987 yılında Kayseri’de tertiplediği Beyne’l-milel (Uluslararası) bir Sempozyum’da, biz, ÂcizÂne sunduğumuz bir teblîğde bunlar uzerinde mufassalan durmuştuk. Yayınlanan kitapta da o bilgiler yer almıştı.]


İşte bu haftaki 2 makÂlemizde, inşÃ‚allah, birer nebze de olsa bunlara temÂs etmek istiyoruz.


İmÂm BuhÂrî’nin ilmî şahsiyeti


Hicrî 194 yılının 13 ŞevvÂl Cum’a gunu (M. 21 Temmuz 810), Cum’a namazından sonra, MÂverÂunnehir’in en buyuk şehirlerinden biri olan BuhÂrÂ’da doğan, Ebû Abdillah Muhammed bin İsmÂîl el-BuhÂrî, kucuk yaşta, yetîm bir cocuk olarak ilim tahsîline başlayıp zamanında okunması Âdet olan butun ilimleri okumuştur.
İlk oğrenimini bitirdikten sonra, ağırlıklı olarak hadîs ilmine yonelmiş, ez-Zehebînin de kaydettiği gibi ilk defa hadîs dinlemesi, H. 205 (M. 820) senesinde, 10 yaşında iken olmuştur. Bu sÂhada aşkla, şevkle calışmaya başlamıştır.
Bilindiği uzere hadîs Âlimleri, kucukten buyuğe doğru, “RÂvî (Musnid)”, “Muhaddis”, “HÂfız”, “Şeyhu’l-hadîs”, “İmÂm”, “Huccet” ve “HÂkim” şeklinde derecelendirilir. Hemen belirtelim ki, buyuk Âlim “Muhammed bin İsmÂîl bin İbrÂhîm bin Muğîre bin Berdizbe el-Cu’fî el-BuhÂrî”, bu mertebelerin hepsini gecmiş, mezkûr ilmî lakapların hepsini ihrÂz etmiş ve hadîs ilminde en yuksek makÂma ulaşmıştır.
İmÂm BuhÂrî, gerek hocalarının, gerek akrÂnının, gerekse daha sonraki Âlimlerin pek cok iltifÂtlarına, medihlerine ve sitÂyişkÂr sozlerine mazhar olmuştur. Bunların hepsini burada zikretmemiz mumkun değildir. Fakat muhtelif asırlarda ve değişik memleketlerde yaşamış, ilim erbÂbı arasında meşhûr bazı Âlimlerin sozlerinden, “zikr-i cuz’ irÂde-i kull” kabîlinden, birkac tanesine kısaca temÂs etmek yerinde olacaktır:


Buyuk hadîs ve fıkıh Âlimlerinden ve İmÂm BuhÂrî’nin hocalarından Ahmed İbn Hanbel (164-241-780-855): “HorasÂn, onun gibi birisini yetiştirmedi”, “BuhÂr şehri, Muhammed bin İsmÂîl BuhÂrî gibi bir kimse cıkarmadı” ve “Hadîsi ezberleyip hÂfız olmak, HorasÂn’dan dort buyuk kimseye nasip olmuştur; onlardan biri İmÂm BuhÂrî’dir” demiştir.


Yine onun hocalarından ve onde gelen hadîscilerden Alî İbnu’l-Medînî (v. 234/848): “Onun gibisini gormedim” ve “İmÂm BuhÂrî, kendisi gibi birisini gormemiştir” sozlerini soylemiştir.


Ahmed İbn Hamdûn ise, buyuk ve mumtÂz hadîs Âlimi ve İmÂm BuhÂrî’nin talebesi İmÂm Muslim(204-261/819-874)’in, İmÂm BuhÂrî’ye gelip, ilimdeki ustunluğunu gorerek alnından optuğunu, sonra da ona şoyle dediğini nakletmiştir:


“MusÂade et de ayaklarını opeyim, ey sozu guzel, ustÂdların ustÂdı, muhaddislerin efendisi, hadîs illetlerinin tabîbi!”


Bunu muteÂkıben İmÂm Muslim, bir hadîs hakkında İmÂm BuhÂrî’ye sorduğu suÂle, ondan gerekli cevÂbı aldıktan sonra şoyle demiştir: “Sana, yalnız hased edenler duşmÂn olur; şehÂdet ederim ki, dunyÂda senin bir eşin daha yoktur.”


“Kutub-i Sitte” musanniflerinden ve İmÂm BuhÂrî’nin talebelerinden İmÂm Tirmizî (209-279/824-892): “Onun gibisini gormedim. Allahu teÂlÂ, onu, bu ummetin ziyneti kıldı” demiştir.


Meşhûr hadîs Âlimlerinden ve yine onun talebelerinden Ebûbekr İbn-i Huzeyme: “Gokkubbe altında, hadîsi, BuhÂrî’den daha iyi bilen, ondan daha cok hadîs ezberlemiş olan bir hÂfız yoktur” demiştir.


Yine İbn-i Huzeyme (Muhammed İbn İshÂk) (223-311): “Ben, gokkubbe altında, hadîsi, Muhammed bin İsmÂîl el-BuhÂrî’den daha iyi bilen kimse gormedim” sozunu de soylemiştir.


İmÂm ve allÂme gibi vasıflarla anılan fakîh ve hÂfız en-Nevevî (v. 676/1277): İmÂm BuhÂrî hakkında, “Hadîste emîru’l-mu’minîn” unvÂnını kullanmıştır.


HÂfız İbn-i Hacer el-AskalÂnî (773-852/1371-1448), onu “Cebelu’l-hıfz”, “İmÂmu’d-duny” ve “Sikatu’l-hadîs” sıfatlarıyla tavsîf etmiştir.


Meşhûr tabakÂt muellifi ez-Zehebî, onun icin “Şeyhul-İslÂm” ve “İmÂmu’l-huffÂz” ta’birlerini kullanmaktadır.




devamı yarın..

Ahmed Doğrusozlu
__________________