Veda hutbesi, insan hakları evrensel beyannamesi

Veda hutbesi, Hz. Peygamber (S.A.V.) efendimizin, hicri 10. yılda yaptığı Veda Haccı’nda sayıları 114 bini bulan hacıya hitaben okuduğu hutbedir. Hz. Peygamber (S.A.V.) efendimiz bu son hutbesinde, bundan sonra bir daha hac edemeyeceğini bildirip vefatının yaklaştığını ima ettiği, sonraki gelen gunler de, O’nun bu sozlerini doğruladığı icin bu hacca: Veda Haccı, bu hac esnasında okuduğu hutbeye de: Veda Hutbesi adı verildi. Veda Hutbesi her ne kadar tek bir hutbe imiş gibi kabul edilmekteyse de, gercekte bu hutbe, Arafat’ta, Mina’da ve bir gun sonra yine Mina’da olmak uzere arefe gunu ile bayramın birinci ve ikinci gunlerinde parca parca okunmuştur. (KÂmil Miras, Tecrid-i Sarih tercemesi, 10/396.)

Değişik yer ve zamanda okunduğu icin de hutbe, bircok kişi tarafından birbirinden farklı şekillerde rivayet edilmiş; kişinin ya da grubun duyduğunu diğerleri işitmediğinden, hutbenin tamamının bir araya toplanmasında bu farklı rivayetlerden yararlanılmış ve daha sonraki yıllarda bu uc ayrı yer ve zamanda okunan hutbe tek bir hutbe olarak bir araya getirilmiştir. Binaenaleyh biz de, bu rivayetleri bir araya getirip, onların icinde değişik lafızlarla nakledilmiş olanları cıkarıp, Veda Hutbesinin ozunu teşkil eden kısımları aldık.

Resûlullah (S.A.V.) efendimizin bu son haccından bir yıl once nazil olan Tevbe sûresinde, muşriklerin pis olduğu ve bu yıldan sonra Mescid-i Haram’a yaklaşmamaları2 emredildiği icin, Veda Haccı’nda Mekke’de sadece Muslumanlar vardı. Hutbeyi de yalnızca Muslumanlar dinlemişti. Zaten Mekke’nin fethinden sonra muşriklerin sayısı parmakla sayılacak kadar azalmıştı. Resûlullah (S.A.V.) efendimiz, Medine’den kendisiyle birlikte yola cıkan yuz bin civarındaki ashabıyla Mekke’ye haccetmek icin geldiklerinde bir yıl onceki uyarı sebebiyle Mekke’de muşrik kalmamıştı. Coğunluk Musluman olurken Mekke’yi terk edenler de vardı. Resûlullah (S.A.V.) efendimiz haccın butun erkÂnını bizzat kendisi yaparak Muslumanlara oğretmiş, İslÂm’ın hac konusundaki emirleri de boylece tamamlanmıştı. İslÂm’ın tamamlandığını bildiren bazı ayet-i kerimeler de bu Veda Haccı’nda nazil olmuştur.

Arafat’ta yuz binin uzerindeki hacıya hitaben bir hutbe okuyan Resûlullah (S.A.V.) efendimiz, sesinin butun hacılar tarafından işitilmesi icin belli mesafelerde gur sesli sahabelerden bazılarını gorevlendirdi. Resûlullah (S.A.V.) efendimizin sozlerini tekrar eden bu kişiler hutbenin butun hacılar tarafından duyulmasını sağlıyorlardı. Devesi Kusva’nın sırtında olduğu halde Resûlullah (S.A.V.) efendimiz şu hutbeyi okudu:

BismillÂhirrahmanirrahim.

Hamd u sena sadece ALLAH TeÂlÂ’ya layıktır. Biz de O’na hamd ederiz. O’ndan yardım dileriz. Bizi affetmesini niyaz ederiz. O’na tevbe ederiz. Nefislerimizin şerlerinden, yaptıklarımızın kotuluklerinden ALLAH TeÂlÂ’ya sığınırız. Hidayete gideceklerini bildiği icin ALLAH TeÂlÂ’nın hidayete erdirdiğini, hicbir kimse saptıramaz. Yine sapacağını bildiği icin saptırdığını da hicbir kimse hidayete erdiremez. ALLAH TeÂlÂ’dan başka hicbir ilÂh olmadığına, ALLAH TeÂlÂ’nın birliğine ve ALLAH TeÂlÂ’nın kulu ve peygamberi olduğuma şahadet ederim.

Ey ALLAH’ın kulları! Sizlere ALLAH TeÂlÂ’dan korkmayı tavsiye ederim. Sizleri ALLAH TeÂlÂ’ya itaat etmeye teşvik ederim. Boylece en hayırlı şeyle başlamış olurum.

Bundan sonra:

Ey insanlar! Sozumu iyi dinleyin. Sizleri aydınlatayım. Hac usullerini benden oğrenin! Muhakkak olarak bilmiyorum, belki bu seneden sonra bir daha sizinle burada buluşamayacağım. Bu nasihatlerimi, burada bulunan bulunmayana ulaştırsın.

Ey insanlar! Bugunun hangi gun olduğunu bu ayın hangi ay olduğunu, bu beldenin hangi belde olduğunu biliyor musunuz? Orada bulunan sahabe: “Bu belde mukaddes bir belde, bu ay mukaddes bir ay, bugun de mukaddes bir gundur” diye cevap verdiler.

Ey insanlar! Bu gunleriniz nasıl mukaddes bir gun, bu aylarınız nasıl mukaddes bir ay ve bu beldeniz Mekke de nasıl mukaddes bir belde ise Rabbinize kavuşuncaya kadar canlarınız, mallarınız da oylece mukaddestir ve birbirinize haramdır. Acaba, hakkıyla vazifemi tebliğ ettim mi? Şahid ol ya Rab!


Mehmet Talu hocaefendi
__________________